De vraag waar het in de oorlog met Irak om lijkt te draaien is: ‘Heeft Irak massavernietigingswapens?’.
Met de term massavernietigingswapens bedoelen we wapens die bij het gebruik een grote groep mensen kunnen doden. Onder de massavernietigingswapens vallen de NBC- of ABC-wapens, waarbij de A staat voor atoom-, de B voor biologische en de C voor chemische. Een andere naam voor atoomwapens is nucleaire wapens, vandaar de N.

Atoomwapens of nucleaire wapens
Er zijn geleerden die de opbouw van atomen bestuderen. Ze weten bijvoorbeeld dat er straling en warmte vrijkomt door kernsplijting. Hiervan is sprake als atomen van uranium of plutonium uit elkaar vallen tot lichtere atomen. Straling en warmte komen ook vrij bij kernfusie. We spreken van kernfusie als atomen van waterstof samensmelten tot zwaardere atomen. Sommige geleerden willen die energiebronnen aanwenden voor vreedzame doeleinden zoals opwekking van stroom. Andere maken bommen die hun explosieve energie krijgen door kernsplijting, atoombommen, of door kernfusie, waterstofbommen. Deze twee soorten bommen worden nucleaire, kern- of atoomwapens genoemd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakt de VS de eerste atoombommen. Twee ervan worden in augustus 1945 op Hirosjima en Nagasaki afgeworpen om Japan, de tegenstander van de VS in deze oorlog, tot overgave te dwingen.

In 1953 brengt de VS de eerste waterstofbom tot ontploffing. Waterstofbommen zijn nog niet als oorlogswapen gebruikt.

Amerika vreest dat Irak op termijn in staat zou zijn om een kernbom te maken. In 1981 hebben de Israëli’s een nucleaire reactor in aanbouw van de Irakezen platgebombardeerd om diezelfde reden.

Biologische wapens
Biologie is de wetenschap die zich bezighoudt met levende wezens. Als biologen hun kennis gebruiken om wapens te maken, kweken ze levende wezens die te klein zijn om met het blote oog te zien: bacteriën en virussen. Sommige bacteriën en virussen zijn tamelijk onschuldig, bijvoorbeeld het virus dat mensen verkouden maakt. Andere daarentegen zijn gevaarlijk en vaak dodelijk voor mensen zoals de miltvuurbacterie. Biologen die wapens maken gebruiken hiervoor gevaarlijke bacteriën en virussen. We spreken dan van biologische wapens. In 1939 bijvoorbeeld strooien Japanse soldaten in Mantsjoerije tyfus-, paratyfus- en cholerabacteriën in een rivier waar hun tegenstanders, soldaten uit de Sovjet-Unie, drinkwater uit halen.

Bekende virussen zijn de pokken en het Ebola-virus.
Pokken worden veroorzaakt door het variolavirus. De pokken zijn wereldwijd uitgeroeid. Het laatste geval dateert van 1977. Voor onderzoek worden levende virussen bewaard in het Amerikaanse Centrum voor Ziekte Controle en het Russische Vector Instituut.
Pokken zijn zeer besmettelijk. Symptomen zijn hoge koorts en blaasjes op de huid. Het duurt gemiddeld 12 dagen voordat iemand na besmetting ziek wordt. Besmetting kan via vaccins worden voorkomen. Een op de drie mensen die met pokken besmet raakt, overlijdt.
Het is bekend dat de Russen met pokken als biologisch wapen geëxperimenteerd hebben.

Het Ebolavirus is genoemd naar de plaats van uitbraak (Ebola in Congo). Het Ebolavirus is zeer besmettelijk, waartegen weinig te doen is; er bestaat geen vaccin. Gemiddeld duurt het 7 tot 10 dagen voordat iemand die besmet is ziek wordt (maar het kan ook binnen één dag). Symptomen zijn hoge koorts, hoofdpijn, rode ogen, spierpijn, buikpijn, bloedingen, niet meer werken van organen als nier, hart en lever. Meer dan de helft van de mensen die besmet is overlijdt. Ebola is nog niet als biologisch wapen gebruikt, maar volgens sommigen is dat alleen maar een kwestie van tijd.

Voor- en nadelen
Het is in verband met biologische wapens een beetje vreemd om over ‘voordelen’ en ‘nadelen’ te spreken. We kijken naar voor- en nadelen in de ogen van de agressor, degene die het biologische wapen in zou willen zetten.

Laten we beginnen met de nadelen:

• De tijd tussen besmetting en ziek worden duurt op z’n minst enkele uren (bij botulisme), maar meestal enkele dagen tot weken. Op het slagveld heb je er dus niet zoveel aan. Militairen willen de vijand snel uitschakelen en hebben dan ook een voorkeur voor wapens die meteen werken.
• Het effect van biologische wapens is afhankelijk van de weersomstandigheden. Bij te koud of te warm weer zijn ze minder effectief. Bovendien ben je voor besmetting door de lucht afhankelijk van de windrichting.
• Biologische wapens kunnen ook de eigen troepen treffen, bijvoorbeeld als onverwachts de wind draait.

De voordelen:

• Biologische wapens zijn vrij makkelijk te maken. Je hebt geen dure laboratoriumapparatuur nodig of specialistische kennis.
• Biologische wapens zijn daardoor ook goedkoop.
• De besmetting met biologische wapens blijft enige tijd onopgemerkt. Een aanval kan geruisloos gebeuren. Als de aangevallene merkt dat er iets aan de hand is, is de dader al ver weg.
• De aangevallenen kunnen zich moeilijk beschermen. Ze worden ziek, zonder te weten waardoor.

In Irak is wel gezocht naar biologische wapens, maar er is nog niets aangetroffen.

Chemische wapens
Scheikunde of chemie is de wetenschap die zich bezighoudt met de samenstelling van stoffen. Een scheikundige kan met die kennis stoffen maken waar mensen ziek door worden of van doodgaan, gifgassen bijvoorbeeld. We noemen deze stoffen chemische wapens. In 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt bij de Westvlaamse stad Ieper voor het eerst gifgas (chloor) als wapen gebruikt.

Ook na de Tweede Wereldoorlog zijn tijdens enkele oorlogen chemische wapens gebruikt. Een voorbeeld hiervan, dat in 1988 het wereldnieuws haalt, is de gifgasaanval op de Iraakse stad Halabja.
De meeste inwoners van Irak zijn Arabieren en bijna een kwart bestaat uit Koerden. De meeste Koerden wonen in het grensgebied met Turkije en Iran. Vanaf 1975 wil de Iraakse regering van Saddam Hoessein dat iedereen als een Arabier gaat leven, ook al ben je van Koerdische afkomst. Hij verbiedt onderwijs in de Koerdische taal en dwingt Koerden uit hun woongebieden te verhuizen. Soms worden hun huizen en andere bezittingen vernield. Telkens als Koerden daartegen in opstand komen, treedt de regering hard op om de orde te herstellen. In 1980 raken de Koerden nog meer in het nauw als tussen Irak en Iran de Eerste Golfoorlog uitbreekt. Die duurt acht jaar. Tijdens de oorlog zet Irak de gifgassen mosterdgas, blauwzuur en tabun in tegen Iraanse troepen. Tegen de Koerden treedt de regering zo mogelijk nog harder op; die beticht ze vaak ervan samen te werken met Iran. Ook tegen hen gebruikt de regering soms gifgassen.
Op 17 en 18 maart 1988 laat Saddam zelfs een stad waar Koerden wonen met gifgas bestoken. Die stad is Halabja, aan de grens met Iran. Vliegtuigen werpen bommen met onder andere mosterdgas en blauwzuur boven de stad af en 5.000 inwoners komen daarbij om het leven. Mensen sterven waar ze zich toevallig bevinden, in hun woning of op straat. Kinderen die buiten spelen krijgen niet eens de tijd om hun huis binnen te rennen en sterven bij de voordeur.
Ook naburige dorpen worden met gifgas aangevallen. De regering noemt het een normale operatie om wet en orde te herstellen. Maar als verslaggevers de stad bezoeken wekken de verslagen, foto’s en tv-beelden die ze daar maken wereldwijd afschuw en verontwaardiging. Dan beseft men voor het eerst wat Koerden in Irak, bewoners van Iran en de VN al ruim een jaar lang aan de wereld duidelijk proberen te maken: Irak heeft chemische wapens en schrikt er niet voor terug om die te gebruiken, zelfs tegen burgers in het eigen land.

De angst voor het gebruik van chemische wapens door Irak zit er diep in. De Israëli’s zijn bang dat als Saddam Hoessein in het nauw wordt gebracht hij uit wraak raketten richting Israël stuurt met een chemische lading. Alle Israëli’s hebben van hun regering gasmaskers gekregen (dat geldt niet voor de Palestijnen en buitenlanders in het land).
Ook de Amerikaanse en Britse troepen vrezen een aanval met gifgas als uiterste verdedigingsmiddel van de troepen van Saddam Hoessein. Het is echter onzeker of hij daar nog wel over beschikt.

Of Irak massavernietigingswapens heeft is dus niet duidelijk. In juli 2002 zegt Scott Ritter, die van 1991 tot 1998 leider van UNSCOM is geweest dat er geen bewijs is dat Irak zulke wapens heeft of bezig is zulke wapens te maken. Andere deskundigen, en politici menen daar wél bewijzen voor te hebben. Irak zou zoals hierboven al is gezegd nog steeds chemische en biologische wapens hebben en zou bovendien bijna in staat zijn om atoombommen te maken. Vast staat dat Irak een lidstaat is van de IAEA en landen die zich hierbij aangesloten hebben, mogen kernenergie alleen voor vreedzame doeleinden aanwenden. Ook heeft Irak twee verdragen ondertekend over kernwapens. In het ene staat dat er geen proeven met kernwapens mogen worden genomen (Test Ban Treaty), in het andere dat een land andere landen niet in staat mag stellen kernwapens te maken of kernwapens naar andere landen mag uitvoeren (Non-Proliferation Treaty).