De vraag waar het in de oorlog met Irak om lijkt te draaien is: ‘Heeft
Irak massavernietigingswapens?’.
Met de term massavernietigingswapens bedoelen we wapens die bij
het gebruik een grote groep mensen kunnen doden. Onder de massavernietigingswapens
vallen de NBC- of ABC-wapens, waarbij de A staat voor atoom-, de B voor
biologische en de C voor chemische. Een andere naam voor atoomwapens is
nucleaire wapens, vandaar de N.
Atoomwapens of nucleaire wapens
Er zijn geleerden die de opbouw van atomen bestuderen. Ze weten bijvoorbeeld
dat er straling en warmte vrijkomt door kernsplijting. Hiervan is sprake
als atomen van uranium of plutonium uit elkaar vallen tot lichtere atomen.
Straling en warmte komen ook vrij bij kernfusie. We spreken van kernfusie
als atomen van waterstof samensmelten tot zwaardere atomen. Sommige geleerden
willen die energiebronnen aanwenden voor vreedzame doeleinden zoals opwekking
van stroom. Andere
maken bommen die hun explosieve energie krijgen door kernsplijting, atoombommen,
of door kernfusie, waterstofbommen. Deze twee soorten bommen worden nucleaire,
kern- of atoomwapens genoemd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakt de
VS de eerste atoombommen. Twee ervan worden in augustus 1945 op Hirosjima
en Nagasaki afgeworpen om Japan, de tegenstander van de VS in deze oorlog,
tot overgave te dwingen.
In 1953 brengt de VS de eerste waterstofbom tot ontploffing. Waterstofbommen
zijn nog niet als oorlogswapen gebruikt.
Amerika vreest dat Irak op termijn in staat zou zijn om een kernbom te
maken. In 1981 hebben de Israëli’s een nucleaire reactor in aanbouw van
de Irakezen platgebombardeerd om diezelfde reden.
Biologische wapens
Biologie
is de wetenschap die zich bezighoudt met levende wezens. Als biologen
hun kennis gebruiken om wapens te maken, kweken ze levende wezens die
te klein zijn om met het blote oog te zien: bacteriën en virussen. Sommige
bacteriën en virussen zijn tamelijk onschuldig, bijvoorbeeld het virus
dat mensen verkouden maakt. Andere daarentegen zijn gevaarlijk en vaak
dodelijk voor mensen zoals de miltvuurbacterie. Biologen die wapens maken
gebruiken hiervoor gevaarlijke bacteriën en virussen. We spreken dan van
biologische wapens. In 1939 bijvoorbeeld strooien Japanse soldaten in
Mantsjoerije tyfus-, paratyfus- en cholerabacteriën in een rivier waar
hun tegenstanders, soldaten uit de Sovjet-Unie, drinkwater uit halen.
Bekende virussen zijn de pokken en het Ebola-virus.
Pokken worden veroorzaakt door het variolavirus. De pokken zijn wereldwijd
uitgeroeid. Het laatste geval dateert van 1977. Voor onderzoek worden
levende virussen bewaard in het Amerikaanse Centrum voor Ziekte Controle
en het Russische Vector Instituut.
Pokken zijn zeer besmettelijk. Symptomen zijn hoge koorts en blaasjes
op de huid. Het duurt gemiddeld 12 dagen voordat iemand na besmetting
ziek wordt. Besmetting kan via vaccins worden voorkomen. Een op de drie
mensen die met pokken besmet raakt, overlijdt.
Het is bekend dat de Russen met pokken als biologisch wapen geëxperimenteerd
hebben.
Het Ebolavirus is genoemd naar de plaats van uitbraak (Ebola in Congo).
Het Ebolavirus is zeer besmettelijk, waartegen weinig te doen is; er bestaat
geen vaccin. Gemiddeld duurt het 7 tot 10 dagen voordat iemand die besmet
is ziek wordt (maar het kan ook binnen één dag). Symptomen zijn hoge koorts,
hoofdpijn, rode ogen, spierpijn, buikpijn, bloedingen, niet meer werken
van organen als nier, hart en lever. Meer dan de helft van de mensen die
besmet is overlijdt. Ebola is nog niet als biologisch wapen gebruikt,
maar volgens sommigen is dat alleen maar een kwestie van tijd.
Voor- en nadelen
Het is in verband met biologische wapens een beetje vreemd om over ‘voordelen’
en ‘nadelen’ te spreken. We kijken naar voor- en nadelen in de ogen van
de agressor, degene die het biologische wapen in zou willen zetten.
Laten we beginnen met de nadelen:
- De tijd tussen besmetting en ziek worden duurt op z’n minst enkele
uren (bij botulisme), maar meestal enkele dagen tot weken. Op het slagveld
heb je er dus niet zoveel aan. Militairen willen de vijand snel uitschakelen
en hebben dan ook een voorkeur voor wapens die meteen werken.
- Het effect van biologische wapens is afhankelijk van de weersomstandigheden.
Bij te koud of te warm weer zijn ze minder effectief. Bovendien ben
je voor besmetting door de lucht afhankelijk van de windrichting.
- Biologische wapens kunnen ook de eigen troepen treffen, bijvoorbeeld
als onverwachts de wind draait.
De voordelen:
- Biologische wapens zijn vrij makkelijk te maken. Je hebt geen dure
laboratoriumapparatuur nodig of specialistische kennis.
- Biologische wapens zijn daardoor ook goedkoop.
- De besmetting met biologische wapens blijft enige tijd onopgemerkt.
Een aanval kan geruisloos gebeuren. Als de aangevallene merkt dat er
iets aan de hand is, is de dader al ver weg.
- De aangevallenen kunnen zich moeilijk beschermen. Ze worden ziek,
zonder te weten waardoor.
In Irak is wel gezocht naar biologische wapens, maar er is nog niets
aangetroffen.
Chemische wapens
Scheikunde of chemie is de wetenschap die zich bezighoudt met de samenstelling
van stoffen. Een scheikundige kan met die kennis stoffen maken waar mensen
ziek door worden of van doodgaan, gifgassen bijvoorbeeld. We noemen deze
stoffen chemische wapens. In 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt
bij de Westvlaamse stad Ieper voor het eerst gifgas (chloor) als wapen
gebruikt.
Ook na de Tweede Wereldoorlog zijn tijdens enkele
oorlogen chemische wapens gebruikt. Een voorbeeld hiervan, dat in 1988
het wereldnieuws haalt, is de gifgasaanval op de Iraakse stad Halabja.
De meeste inwoners van Irak zijn Arabieren en bijna een kwart bestaat
uit Koerden. De meeste Koerden wonen in het grensgebied met Turkije en
Iran. Vanaf 1975 wil de Iraakse regering van Saddam Hoessein dat iedereen
als een Arabier gaat leven, ook al ben je van Koerdische afkomst. Hij
verbiedt onderwijs in de Koerdische taal en dwingt Koerden uit hun woongebieden
te verhuizen. Soms worden hun huizen en andere bezittingen vernield. Telkens
als Koerden daartegen in opstand komen, treedt de regering hard op om
de orde te herstellen. In 1980 raken de Koerden nog meer in het nauw als
tussen Irak en Iran de Eerste Golfoorlog uitbreekt. Die duurt acht jaar.
Tijdens de oorlog zet Irak de gifgassen mosterdgas, blauwzuur en tabun
in tegen Iraanse troepen. Tegen de Koerden treedt de regering zo mogelijk
nog harder op; die beticht ze vaak ervan samen te werken met Iran. Ook
tegen hen gebruikt de regering soms gifgassen.
Op 17 en 18 maart 1988 laat Saddam zelfs een stad waar Koerden wonen met
gifgas bestoken. Die stad is Halabja, aan de grens met Iran. Vliegtuigen
werpen bommen met onder andere mosterdgas en blauwzuur boven de stad af
en 5.000 inwoners komen daarbij om het leven. Mensen sterven waar ze zich
toevallig bevinden, in hun woning of op straat. Kinderen die buiten spelen
krijgen niet eens de tijd om hun huis binnen te rennen en sterven bij
de voordeur.
Ook naburige dorpen worden met gifgas aangevallen. De regering noemt het
een normale operatie om wet en orde te herstellen. Maar als verslaggevers
de stad bezoeken wekken de verslagen, foto’s en tv-beelden die ze daar
maken wereldwijd afschuw en verontwaardiging. Dan beseft men voor het
eerst wat Koerden in Irak, bewoners van Iran en de VN al ruim een jaar
lang aan de wereld duidelijk proberen te maken: Irak heeft chemische wapens
en schrikt er niet voor terug om die te gebruiken, zelfs tegen burgers
in het eigen land.
De angst voor het gebruik van chemische wapens door Irak zit er diep in.
De Israëli’s zijn bang dat als Saddam Hoessein in het nauw wordt gebracht
hij uit wraak raketten richting Israël stuurt met een chemische lading.
Alle Israëli’s hebben van hun regering gasmaskers gekregen (dat geldt
niet voor de Palestijnen en buitenlanders in het land).
Ook de Amerikaanse en Britse troepen vrezen een aanval met gifgas als
uiterste verdedigingsmiddel van de troepen van Saddam Hoessein. Het is
echter onzeker of hij daar nog wel over beschikt.
Of Irak massavernietigingswapens heeft is dus niet duidelijk. In juli
2002 zegt Scott Ritter, die van 1991 tot 1998 leider van UNSCOM is geweest
dat er geen bewijs is dat Irak zulke wapens heeft of bezig is zulke wapens
te maken. Andere deskundigen, en politici menen daar wél bewijzen voor
te hebben. Irak zou zoals hierboven al is gezegd nog steeds chemische
en biologische wapens hebben en zou bovendien bijna in staat zijn om atoombommen
te maken. Vast staat dat Irak een lidstaat is van de IAEA en landen die
zich hierbij aangesloten hebben, mogen kernenergie alleen voor vreedzame
doeleinden aanwenden. Ook heeft Irak twee verdragen ondertekend over kernwapens.
In het ene staat dat er geen proeven met kernwapens mogen worden genomen
(Test Ban Treaty), in het andere dat een land andere landen niet in staat
mag stellen kernwapens te maken of kernwapens naar andere landen mag uitvoeren
(Non-Proliferation Treaty).
|