De ‘deskundigen’ aan het woord

Centrum voor Informatie en Documentatie Israël CIDI Postbus 11646 2502 AP Den Haag tel: 070-3646862 cidi@cidi.nl http://www.cidi.nl Hoofdoorzaken Het conflict tussen Israël en de Palestijnen is niet los te zien van de regionale context. De staat Israël heeft zich vanaf haar oprichting bedreigd geweten door een groot aantal vijandig gezinde Arabische staten. Deze staten, evenals een grote groep Palestijnen, erkennen tot op heden het bestaansrecht van Israël als Joodse staat niet. Alleen Jordanië en Egypte hebben een vredesakkoord met Israël gesloten. Palestijnen en Israëli’s maken beiden aanspraak op hetzelfde kleine stukje land tussen Jordaan en Middellandse Zee. Terwijl de meerderheid aan Joodse, later Israëlische zijde zich vanaf de jaren ’40 bereid heeft getoond om tot een territoriaal compromis te komen, is die bereidheid aan Palestijnse zijde achterwege gebleven. Het Jewish Agency (voorloper, in toenmalig Brits mandaatgebied Palestina, van de Israëlische regering) aanvaardde in 1947 reeds het delingsplan dat door de Verenigde Naties wordt voorgesteld om het Brits mandaatgebied Palestina op te delen in een Joodse en een Arabische staat. De Arabieren wezen het delingsplan af. Belangrijkste oorzaak van het voortduren van het conflict op dit moment is het terrorisme. Wat het vertrouwen tussen beide partijen echter nog meer ondermijnt dan de bloedige aanslagen en schietpartijen zelf, is het feit dat de Palestijnse Autoriteit keer op keer nalaat daadwerkelijk ernst te maken met de bestrijding van terreur. Hierdoor ziet Israël zich genoodzaakt het heft in eigen hand te nemen, ook binnen de Palestijnse gebieden. Daarnaast zal Israël natuurlijk moeten stoppen met de uitbreiding van Joodse nederzettingen, wat onderhandelingen en de totstandkoming van een Palestijnse staat alleen maar verder bemoeilijkt. Welk doel dient het veiligheidshek? Sinds de Tweede Intifada in september 2000 begon is Israël in toenemende mate getroffen door terreuraanslagen, die aan bijna duizend Israëli’s het leven hebben gekost. Net als elk ander land is Israël verantwoordelijk voor de veiligheid van haar burgers. Ondanks dat Israël akkoorden met de Palestijnse Autoriteit heeft gesloten die de PA verplichten terroristen aan te pakken, weigert de PA deze afspraken na te komen. Om die reden ziet de Israëlische regering zich genoodzaakt een veiligheidsbarrière te bouwen die terroristen dient tegen te houden die vanuit de Westelijke Jordaanoever in Israël infiltreren. Helpt het veiligheidshek daadwerkelijk tegen terreur? Ja. Hoewel het veiligheidshek nog niet voltooid is, kan worden vastgesteld dat in die regio’s waar het hek voltooid is een duidelijke daling in het aantal aanslagen plaatsvindt. Vanzelfsprekend is geen enkele maatregel 100% effectief. Desalniettemin zijn er diverse gevallen bekend waar de bouw van het hek aanslagen heeft voorkomen, doordat terroristen Israël niet binnen konden komen vanuit het gebied waar zij opereerden. Bovendien is het veiligheidshek dat reeds jaren de Gazastrook omsluit tot op heden succesvol gebleken: geen enkele Palestijn heeft sinds het uitbreken van de tweede intifadah vanuit de Gazastrook een aanslag binnen Israël kunnen plegen. Wat voor gevolgen heeft het veiligheidshek voor de Palestijnen? Het hek veroorzaakt aanzienlijke ongemakken voor duizenden Palestijnen. Voor het bouwen van het hek zijn stukken land onteigend. Palestijnse boeren kunnen in sommige gevallen moeilijker bij hun stukken land komen en het normale verkeer wordt in bepaalde delen van de Westelijke Jordaanoever bemoeilijkt. Om die reden plaatst Israël op sommige locaties toegangspoorten die dit moeten versoepelen. Het Israëlische Ministerie van Defensie probeert momenteel de gevolgen die deze veiligheidsmaatregel voor Palestijnen heeft zoveel mogelijk te verzachten. Palestijnen hebben bij het Israëlische Hooggerechtshof een aantal zaken aangespannen, die nu al meerdere malen tot veranderingen in de loop van het hek hebben geleid. Het veiligheidshek heeft geen permanent karakter. Israël heeft altijd duidelijk gemaakt dat het nut voor het hek vervalt zodra daadwerkelijk een einde komt aan de terreuraanslagen op Israëlische doelen. Israël heeft de hekken die liepen tussen Jordanië en Israël gewijzigd toen beide landen vrede sloten in 1994. Dat zelfde gebeurde t.a.v. Libanon, toen Israël zich geheel uit het Zuiden van dit land terugtrok. Is het een hek of een muur? De barrière bestaat voor vier procent uit beton, de rest is prikkeldaad en stalen hekwerk. Een hek is daarom de meest correcte benaming. De vier procent die van beton gebouwd is, betreft locaties die in de afgelopen jaren veelvuldig doelwit zijn geworden van beschietingen door Palestijnen. Waarom bouwt Israël het hek niet op de Groene Lijn? Het veiligheidshek loopt op enkele plaatsen over de grenzen van de staat Israël heen, zoals het die kende na de wapenstilstandovereenkomsten van 1949 tot de Zesdaagse Oorlog uit 1967. Volgens het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken zal de finale grens van een op te richten Palestijnse staat moeten voortvloeien uit vredes-overeenkomsten tussen Israël en het Palestijnse volk. Het huidige tracé van het hek is dus slechts tijdelijk. Indien Israël het hek exact op de Groene Lijn zou bouwen, zou het impliciet een afscheiding van een toekomstige Palestijnse staat hebben gecreëerd, op basis van de grenzen van 1967, zonder dat de Palestijnen ook maar één concessie hebben hoeven doen. Bovendien wonen er in nederzettingen op de Westelijke Jordaanover bijna tweehonderdduizend Israëli’s, die (hoe je ook over de nederzettingenpolitiek denkt) ook recht hebben op bescherming (De uiteindelijke status van de nederzettingen dient eveneens in een vredesovereenkomst geregeld te worden). Het veiligheidshek omsluit daarom enkele grote Joodse nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever en biedt hun bescherming. Sinds het oordeel van het Israëlische Hooggerechtshof over de loop van het hek ten noorden van Jeruzalem is de loop op die plek opnieuw opgeschoven naar de Groene Lijn. Wordt er met het veiligheidshek Palestijns land geannexeerd? Nee. Het hek heeft een militair (defensief) en geen politiek karakter. Stukken grond die ‘ten westen’ van het hek komen te liggen worden niet bij Israël getrokken. Bovendien wordt de route van het hek in toenemende mate gecorrigeerd om het door het hek veroorzaakte leed voor Palestijnen te verlichten, bijvoorbeeld om te voorkomen dat zij in niemandsland raken tussen Israël en het hek. Landeigenaren wiens grond onteigend moet worden om het hek te bouwen worden financieel gecompenseerd. Wat betekent het veiligheidshek voor de Routekaart? Het hek hoeft geen beletsel te vormen voor de Routekaart. Het is een maatregel die Israël uit wanhoop heeft genomen om een einde aan de terreur te maken waar het land sinds september 2000 in verhevigde mate mee te maken heeft. Op het moment dat de Palestijnse Autoriteit ernst maakt met haar eerste en belangrijkste verplichting volgens de Routekaart – nl. de bestrijding van Palestijnse terreur en ontmanteling van de terreurorganisaties – kunnen onderhandelingen tussen beide partijen hervat worden. Het tracé van het hek is al op enkele plaatsen aangepast, en dat zal als gevolg van onderhandelingen over (definitieve) grenzen opnieuw kunnen gebeuren. Mislukken Camp David Het mislukken van de onderhandelingen in Camp David in de zomer van 2000 wordt niet alleen door de voormalige Israëlische premier Barak, maar ook door de Amerikaanse ex-president Clinton geweten aan de opstelling van Arafat. Arafat hield vast aan het recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen, waarmee hij in feite de tweestatenoplossing – basisveronderstelling van elke onderhandeling – van de hand wees. Immers als er een Palestijnse staat in de Westbank en de Gazastrook komt, en bovendien alle 3 à 4 miljoen Palestijnse vluchtelingen (inclusief nakomelingen die nooit een stap in Israël hebben gezet) mogen zich in de staat Israël vestigen, dan betekent dit dat op den duur beide staten Palestijns zijn: het einde van Israël als Joodse staat wordt hiermee via demografische weg bereikt. Ook op andere punten toonde Arafat zich inflexibel: alle vergaande Israëlische compromissen werden afgewezen. Nooit kwam Arafat met een eigen visie op een oplossing. Na de mislukking van Camp David lijkt de Palestijnse Autoriteit bewust te hebben gekozen voor een voortzetting van de strijd middels geweld: de tweede intifadah breekt uit in september 2000. Wenselijke situatie rond 2025 De enige oplossing, wenselijk en reëel, is de tweestaten-oplossing. De oprichting van een Palestijnse staat naast Israël moet gepaard gaan met de erkenning van veilige grenzen voor Israël. De Palestijnse vluchtelingen kunnen terugkeren naar en zich vestigen in de Palestijnse staat, niet in Israël zelf. Om een Palestijnse staat levensvatbaar te laten zijn, zal hij grofweg de gehele Gaza-strook en Westbank moeten omvatten, met mogelijk een uitruil van gebied: grote Joodse nederzettingenblokken kunnen bij Israël getrokken worden, in ruil voor stukken niet bewoond Israëlisch grondgebied. Dit scenario is alleen mogelijk als Arafat vertrekt, de Palestijnse Autoriteit volledig hervormd wordt, er een einde komt aan de corruptie en (impliciete) steun aan terrorisme, en er een Palestijns leider opstaat die de durf toont om een historisch compromis te sluiten. Maar bovenal moet de Palestijnse Autoriteit zelf de strijd aangaan tegen de Palestijnse terreurbewegingen. Zodra het terrorisme stopt kan er weer onderhandeld worden. Van Israëlische kant zal zelfbeheersing en de bereidheid om offers te maken moeten worden getoond: hoe pijnlijk het voor sommige groepen binnen de Israëlische samenleving ook is, nederzettingen die midden in Palestijns gebied liggen zullen moeten verdwijnen. Een voorspelling van de meest waarschijnlijke situatie in 2025 is niet te geven. Men kan slechts hopen dat leiders van beide volken tegen die tijd, wellicht onder evenwichtige druk vanuit de internationale gemeenschap, een einde kunnen maken aan dit conflict dat aan beide zijden reeds veel te veel bloed heeft gekost en immens verdriet heeft doen ontstaan. Wil je deze deskundige nog vragen stellen, klik dan hier.