Eritrea



Ethiopië

Eritrea
Opervlakte:
121.320 km2 (3,5 x Nederland)

Bewoners:
4,4 miljoen
Religie:
moslim 50%
koptisch/katholiek/protestant: 50 %

In Eritrea zijn negen etnisch verschillende bevolkingsgroepen, waarvan de Tigrinya verreweg de grootste is.

Ethiopië
Opervlakte:
1.127.127 km2 (33 x Nederland)

Bewoners:
66,5 miljoen
Religie:
moslim 45%-50%,
orthodox christelijk 35%-40%,
inheems 12%,
anders 3%-8%

Er zijn ongeveer 76 verschillende etnische groeperingen. Daarvan zijn de Oromo, Amhara, Tigray en Somaliërs de grootste. De Amhara en Tigray leveren per traditie de leiders. De Oromo (veruit de grootste groep) heeft moeite met deze overheersing.

Na de Tweede Wereldoorlog vormen Ethiopië en Eritrea een federatie, waarin beide landen gelijke rechten krijgen. Na tien jaar komt er een kink in de kabel: de keizer van Ethiopië, Haile Selassie, annexeert Eritrea. Dit is het begin van een oorlog die dertig jaar zal duren. Zijn opvolger Mengistu Haile Mariam zet de bezetting van Eritrea voort. In 1991 komt er een officieel einde aan de oorlog. Rebellenleiders Menes Zenawi (van Ethiopië) en Isayas Afewerki (van Eritrea) nemen de macht over. Omdat ze samen tegen Mengistu vochten, zijn ze goede vrienden.

In 1963 annexeert de Keizer van Ethiopië, Haile Selasie, Eritrea. Het is het begin van een dertigjarige oorlog.

De nieuwe Ethiopische regering onder leiding van Menes Zenawi accepteert de onafhankelijkheid van Eritrea. In 1993 wordt Eritrea officieel onafhankelijk. Isayas Afewerki wordt president van Eritrea. In de praktijk blijkt het moeilijk de goede verhoudingen te handhaven. Niet iedereen in Ethiopië accepteert de afscheiding van Eritrea. Bovendien is er onenigheid over de grenzen tussen beide landen. Als Eritrea haar eigen munteenheid introduceert, de nacfa , wordt dit door Ethiopië als een daad van economische agressie gezien. Als tegenreactie eist Ethiopië dat alle handelstransacties in dollars worden afgehandeld. Dit is een serieuze tegenslag voor de traditioneel vrije handelsrelaties tussen de twee landen. (En vooral van de mensen in de grensstreek die hun geld verdienden in deze handel. Ze worden afhankelijk van voedselhulp.)

In 1997 vervangt Eritrea de Ethiopische munteenheid Birr door een eigen munteenheid, de Nacfa (Nakfa)  

Het conflict escaleert. Aan beide zijden van de grens wordt gevochten en landje-pik gespeeld. Beide landen lijden zware verliezen. De eens goede vrienden, president Menes Zenawi van Ethiopië en Isayas Afewerki van Eritrea, komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Er volgen bombardementen over en weer waarbij veel burgerslachtoffers vallen en honderdduizenden mensen voor het geweld op de vlucht slaan. Bemiddelingspogingen lopen op niets uit. De oorlog gaat ten koste van de economie en de ontwikkeling van beide landen. Schaars geld wordt uitgegeven aan wapentuig en de handel komt stil te liggen. Jonge mensen worden opgeroepen voor het leger en kunnen zo niet mee werken aan het productieproces.

Wapengekletter langs de grens

In 1999 accepteren beide landen –onder grote internationale druk – een wapenstilstand. In 2000 wordt er een internationale vredesmacht in het omstreden grensgebied gestationeerd. Het betreft een tijdelijke maatregel die ook in 2004 nog van kracht is. Ook Nederlanders maken deel uit van de vredesmacht. Ze moeten vijandigheden voorkomen en toezien op de verwijdering van de talloze mijnen. Er wordt een commissie gevormd om de grenzen vast te leggen.

De United Nations Mission for Ethiopië and Eritrea (UNMEE)

Keizer Haile Selassie
Keizer Haile Selasie legt de basis van het conflict. Hij lijft in 1963 het onafhankelijk geworden Eritrea in. Hij wordt in 1975 door Eritrese onafhankelijkheidsstrijders afgezet en opgevolgd door Mengistu Haile Mariam

Mengistu Haile Mariam, voormalig president van Ethiopië
Mengistu ontpopt zich als een autoritaire regeerder, die de oppositie met harde hand onderdrukt. Ook hij is Eritrea niet goed gezind. Hij wordt in 1991 door Eritrese onafhankelijkheidsstrijders en Ethiopische rebellen afgezet.

Meles Zenawi, president van Ethiopië

Menes Zenawi strijd samen met Isayas Afeworki tegen Haile Selassie en later samen tegen het Mengistu-regiem. Ze houden uit deze tijd een goede vriendschap over. Maar hun vriendschap is niet bestand tegen de uiteenlopende belangen van de diverse politieke partijen.

Meles Zenawi, ex-rebellenleider wordt president van Ethiopie. Zijn regering belooft vrijheid van meningsuiting en vrijheid om politieke partijen te vormen. Maar in de praktijk komt er niet veel van terecht. Oppositiepartijen worden nauwelijks getolereerd. In 2001 protesteren duizenden mensen in hoofdstad Addis Abeba tegen schendingen van mensenrechten door het leger en voor meer vrijheid van meningsuiting.

Isayas Afewerki, president van Eritrea
Isayas Afewerki vecht als onafhankelijkheidsstrijder tegen Haile Selassie en later tegen het Mengistu-regiem. Hij wordt in 1993 officieel president van Eritrea. Ondanks de moeilijkheden tussen de beide landen, beweert hij dat hij een voorstander is van economische samenwerking met Ethiopië.

Isayas Afewerki, voormalig rebellenleider, wordt in 1993 tot president van Eritrea gekozen.

Politieke partijen in Ethiopië
Er zijn verschillende politieke partijen, met heel uiteenlopende belangen en doelstellingen. Sommige vertegenwoordigen de heersende etnische groeperingen, en laten weinig ruimte voor andere bevolkingsgroepen. Sommige verwerpen de onafhankelijkheid van Eritrea (en zijn daarom verboden). Sommige zijn niet bereid om in het grensgeschil een compromis te sluiten. Het blijkt vrijwel onmogelijk om de partijen op een lijn te krijgen. Een paar namen:

Ethiopian People’s Revolutionary Democratic Front (EPRDF):
de dominante regerings­partij van Ethiopië

Tigray Peoples Liberation Front (TPLF)

Oromo Liberation Front (OLF):
Deze verboden partij beschuldigt de regeringspartij van genocide op de Oromo’s  

Eind 19 de eeuw tot en met 1941
Eritrea wordt door Italië gekoloniseerd. In 1941 neemt Engeland deze rol over.

1952
Er wordt een federatie gevormd waarin Ethiopië en Eritrea gelijke rechten krijgen.

1963
Keizer Haile Selassie van Ethiopië lijft Eritrea in als provincie van zijn land. Deze daad van agressie is het begin van een dertigjarige oorlog. Eritrese onafhankelijkheidsstrijders nemen samen met Ethiopische rebellen de wapens op tegen Haile Selassie.

1975
In 1975 brengen de Eritrese rebellen de keizer ten val en wordt Mengistu Haile Mariam de leider van Ethiopië. Ook hij geeft Eritrea de onafhankelijkheid niet terug. Mengistu ontpopt zich als een autoritaire leider die de oppositie met harde hand onderdrukt. De Eritrese strijders vechten door, samen met de oppositiegroeperingen. In 1991 brengen ze samen het Mengistu-bewind ten val.

Mengistu Haile Mariam voert een schrikbewind.

1991
Menes Zenawi en Isayas Afeworki aan de macht.
Tijdens een Nationale Conventie in Ethiopië accepteert de nieuwe Ethiopische regering de onafhankelijkheidswens van Eritrea. In 1993 wordt de onafhankelijk van de ‘noordelijke provincie’ Eritrea officieel. Voormalige rebellenleiders worden leiders van hun land: Menes Zenauwi voor Ethiopië en Isayas Afeworki voor Eritrea. Beide mannen zijn goede vrienden, maar kunnen niet voorkomen dat er weer moeilijkheden ontstaan. Oorzaken: de acceptatie van de onafhankelijkheid van Eritrea wordt niet breed gedragen in Ethiopië. De grenzen staan niet vast en boeren uit zowel Eritrea als Ethiopië hebben een oogje op de vruchtbare Yirga-Driehoek in het Noordwestelijke grensgebied.

1991 tot en met 2000
Na de zege van Menes Zenawi trekken veel ex-rebellen naar de Yirga-Driehoek. Geleidelijk aan nemen ze het land over van Eritrese boeren en krijgen Ethiopische boeren de overhand. Overmoedig geworden, pikken ze het resterende land, boerderijen en het vee van hun Eritrese collega’s in. De Ethiopische overheid helpt een handje mee door Eritrese boeren uit te wijzen.

1997
Eritrea introduceert haar eigen munteenheid, de Nacfa . Deze munt vervangt de Ethiopische Birr . Dit wordt door Ethiopië als een economisch agressieve daar uitgelegd. Als tegenreactie eist Ethiopië dat alle handelstransacties in dollars worden afgehandeld. Dit betekent een aanslag op de traditionele vrije handelsrelaties tussen de beide landen.

1998 tot en met 2000
Het conflict escaleert. Beide landen claimen eigendomsrecht op gebieden in de grensstreek. Over en weer vallen beide landen bij elkaar binnen. Ethiopië bombardeert de Yirga-Driehoek. Honderdduizenden mensen slaan voor het geweld op de vlucht. Er heerst hongersnood en het oorlogsgebied is bezaaid met mijnen.

In Mei 2000 vinden er zware gevechten plaats rond Badme in de Yirga-Driehoek. Tienduizenden soldaten komen om.

2000
Beide landen tekenen – onder grote internationale druk – een wapenstilstand en gaan akkoord met de plaatsing van een VN vredesmacht, de United Nations Mission for Ethiopië and Eritrea (UNMEE). Deze UNMEE zal toezien op een staakt-het-vuren.

2000 tot en met 2004
Na de wapenstilstand vragen medewerkers van de Verenigde Naties manschappen te leveren voor de UNMEE. Nederland levert circa 1000 van de totaal 4100 soldaten. De UNMEE bewaakt de zogenaamde Temporary Security Zone (TSC) met goed gewapende infanterie-eenheden. Een inter­nationale commissie wordt belast met de demar­catie van de grenzen.

Een Veiligheidszone ( Temporary Security Zone  ) vormt een buffer tussen de strijdende partijen. Het grootste gedeelte ligt op grondgebied van Eritrea.

Buitenland
In 1994 wordt een gezamenlijke commissie (Joint Commission) opgericht om de grensproblemen in de regio op te lossen. Er zijn grensproblemen tussen Eritrea en Yemen (over de Hanish-eilanden in de rode Zee), en Djibouti en Ethiopië. Er liggen vooral economische motieven aan de problemen ten grondslag. Ethiopië (als land zonder kustlijn) heeft vooral belang bij toegang tot de zee. Beide landen zijn kien op de (mogelijke) inkomsten uit (duik)toerisme en olie.

Het embleem van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE). De OAE zet zich samen met de Verenigde Naties (VN) in voor een vreedzame oplossing van het conflict.

Na de vijandigheden in 1998 probeert de Organisatie van de Afrikaanse Eenheid (Organisation of African Unity) met instemming van de Verenigde Naties te bemiddelen. Belangrijkste onderdelen van hun vredesplan zijn de demarcatie van de grens en terugtrekking van de troepen in het grensgebied. De strijdenden partijen kunnen het niet eens worden waar de grenzen moeten liggen. Ze wijzen het plan af. De Minister van buitenlandse Zaken van Ethiopië noemt de leiders van Eritrea -vrij vertaald – zoiets als ‘onredelijke gekken’.

In 2000 stemmen zowel Eritrea als Ethiopie in met de plaatsing van een VN-vredesmacht. Deze United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea (UNMEE) stelt een veiligheidszone (de Temporary Security Zone) in tussen Eritrea en Ethiopië. Het mandaat van de Vredesmacht is om vijandigheden over en weer te voorkomen. Ook wordt er een begin gemaakt met het opruimen van mijnen in het gebied. Er wordt een Commissie opgesteld om de grenzen vast te stellen. Nederland draagt een kwart van de benodigde manschappen bij. 

Binnenlands
Als de nieuwe regering van Ethiopië aan de macht komt, belooft het democratie, vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om partijen te vormen. Het begint dus veelbelovend, maar al gauw blijkt dat de regeringspartij de EPRDF de touwtjes in handen neemt. Oppositie wordt nauwelijks geduld. Lokale organisaties worden geduld zolang ze de mening van de regering overnemen. Hierdoor stagneert de groei van de organisaties, en zijn ze beperkt in hun activiteiten.

De kerk is beter in de positie iets te doen. Ongeveer de helft van de Ethiopiër is lid van de (Orthodox) Christelijke kerk. Paus Johannes Paulus de Tweede roept de kerkleiders op mee te werken aan een vreedzame oplossing. Ook binnenlandse geestelijke leiders roepen op tot vrede

Een christelijk-orthodoxe priester

De rol van de radio
Bij conflicten kan de radio een belangrijke rol spelen. De radioprogrammamakers kunnen de bevolking oproepen tot vrede of haat. In veel conflicten in Afrika heeft de radio opgeroepen tot haat en de mensen van de verschillende bevolkingsgroepen tegen elkaar opgezet. Gelukkig is dat niet het geval in het conflict tussen Eritrea en Ethiopië. Samen met de regeringen onderhoudt de UNMEE een radiostation: Radio voor Vrede en Verzoening.

Het humanitaire drama: doden, vluchtelingen en hongersnood
Naast de tienduizend omgekomen soldaten en burgers, zijn honderdduizenden mensen voor het geweld op de vlucht geslagen. Er verblijven 320.000 vluchtelingen uit Eritrea in buurland Soedan. De bevolking van Ethiopië en Eritrea waren gewend vrijelijk met elkaar om te gaan en de grens over te steken. Het conflict heeft de mensen tegen elkaar opgezet. Ethiopiërs werden Eritrea uitgejaagd, en Eritreërs werden uit Ethiopië gejaagd. Het wantrouwen over en weer is groot. En of dat nog niet genoeg is…… de laatste vier jaar heerst er droogte in Eritrea en Ethiopië. Volgens de UN afdeling OCHA (UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs) zijn er 2.3 miljoen mensen in Eritrea, bijna tweederde van de totale bevolking, afhankelijk van voedselhulp.

Wederopbouw
De traditionele handelsbetrekkingen zijn door het conflict totaal verstoord. In het grensgebied worden nu de zogenaamde Quick Impact Project’s (Snel-Resultaat- Projecten) opgezet. Deze kleinschalige projecten moeten de mensen weer middelen van bestaan geven.

Mijnen
Het grensgebied is het bezaaid met mijnen. Er zijn alle mijnenopsporingprogramma’s. Een van de grootste is het Eritreese Mijnen Actie Programma. Vier jaar na de laatste vijandigheden in het grensgebied, worden er nog steeds mijnen gevonden.

  In het omstreden grensgebied ligt het vol met mijnen. De UNMEE coordineert allerlei anti-mijnenprogramma’s

Er is grote internationale druk op de beide landen uitgeoefend om hun conflict op een vreedzame wijze op te lossen. De landen hebben schoorvoetend toegegeven. Dit is ook meteen het probleem. Eritrea heeft – zeker met betrekking tot haar soevereiniteit – zeer lange tenen, weinig ervaring met diplomatie en bijt meteen militair van zich af.
Ethiopië heeft wel veel diplomatieke ervaring, maar een achterban die op etnische en religieuze gronden is verdeeld. Niet iedereen staat achter de beslissingen van president Menes Zenauwi. Zo zijn er veel stemmen binnen de TPLF die het omstreden grensgebied in z’n geheel opeisen. Ook zeggenschap over de belangrijke Eritreese havenstad Assab is een gevoelig onderwerp. Het blijft dus een explosieve situatie.
De angst is dat het grensconflict zich zal uitbreiden naar de buurlanden Somalië, Djibouti en Soedan. Aanwezigheid van de UNMEE in vooralsnog nodig om vijandigheden te voorkomen. Het vastleggen van de grenzen en de acceptatie van die grenzen door het merendeel van de bevolking zijn voorwaarden voor de oplossing van het conflict.

Keniaanse UNMEE-soldaat

http://www.galenfrysinger.com/ethiopia.htm: fotomateriaal van Meneer Galen Frysinger dat met bronvermelding mag worden gebruikt
http://nl.wikipedia.org/wiki/ethiopie: landenprofiel met handige doorverwijzingen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ethiopi%EB_van_A_tot_Z: Ethiopië van A tot Z
http://www.countryreports.org/ethiopia.htm: landenprofiel
http://nl.wikipedia.org/wiki/Eritrea: Landenprofiel met handige doorverwijzingen.
http://www.hartford-hwp.com/archives/33/: geschiedenis van de Hoorn van Afrika
http://www.countryreports.org/content/eritrea.htm: landenprofiel
http://www.unmeeonline.org/: alles over de UNMEE
http://www.africanholidays.nl/ethiopie.asp: smakelijke toeristeninfo over Ethiopië
http://www.pca-cpa.org/ENGLISH/GI/: over het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag
http://www.newint.org/issue125/ profile.htm: met ‘hoeveel sterren’ kaart
http://www.hartford-hwp.com/archives/33/051.html: timeline Ethiopie tot en met Meles Zenawi
http://www.ethiotreasures.plus.com/pages/dergue.htm: alles over Ethiopie.