Georgië

Twee deelrepublieken van Georgië, met name Abchazië, proberen op alle mogelijke manieren (inclusief het gebruik van geweld) onafhankelijk te worden.

In het begin van de 90er jaren van de vorige eeuw overleeft Georgië een aantal politieke omwentelingen. Dit doet de pas verworven onafhankelijkheid van het land geen goed. Het geweld in bepaalde gebiedsdelen van Georgië neemt hand over hand toe. Deze gebiedsdelen Zuid-Ossetië, maar met name Abchazië vechten voor zelfstandigheid. Door dit geweld komen grote vluchtelingenstromen op gang.

De situatie stabiliseert zich na verloop van tijd, maar er wordt niets opgelost. Geen zelfstandigheid voor de gebiedsdelen en geen terugkeer van de vluchtelingen naar hun woonplaatsen. De Verenigde Naties houden zich bezig met het vredesoverleg met Abchazië. De OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) doet hetzelfde met Zuid-Ossetië. Maar door de aanvallen van Georgische paramilitairen op Abchazië wordt het toch al breekbare overleg onmogelijk gemaakt.

De chaos na het aftreden van president Sjevardnadze in 2003 –tijdens de ‘Rozenrevlutie’- lijkt te zijn bezworen na de presidents- en parlementsverkiezingen van maart 2004, die gewonnen zijn door Michail Saakasjvili en zijn partij. Buitenlandse waarnemers bestempelen de verkiezingen echter als ondemocratisch omdat Saakasjvili en zijn Nederlandse vrouw Sandra Roelofs als enigen toegang tot de media hadden en de periode voorafgaand aan de verkiezingen gekenmerkt werd door gewelddadige incidenten. Het is afwachten wat de wisseling van de macht betekent voor het conflict tussen Georgië en zijn deelrepublieken.

Rusland voegt Abchazië en Georgië samen in 1921, maar tien jaar later wordt Abchazië als autonome republiek ondergeschikt aan het grote Georgië. Door de samenvoeging van deze beide gebiedsdelen gaan veel Georgiërs in Abchazië wonen, waardoor de bevolkingssamenstelling in dat gebied verandert en de Abchaziërs in hun eigen gebied een minderheid (17%) gaan vormen.

Abchazië beslaat een oppervlakte van 12,5% van het grondgebied van Georgië. Het gebied is gelegen aan de Zwarte Zee en strekt zich uit langs het Kaukasusgebergte en grenst in het noorden aan Rusland. Het land is een zeer rijk, waardevol gebied voor Georgië. Het is de voormalige rivièra van Rusland, met een rijkdom aan schitterende vakantieoorden en waardevolle agrarische gebieden. Daarnaast bezit het land een moderne, grote krachtcentrale en heeft het goede trein- en wegverbindingen.

Georgisch landschap met subtropisch klimaat

Welke partijen zijn betrokken bij het conflict?

Abchazië
Deelrepubliek van Georgië die streeft naar onafhankelijkheid.De eigen vlag van Abchazië, officieel niet erkend

Adzjarië.
Deelrepubliek van Georgië, wil een grotere zelfstandigheid, maar streeft niet per se naar onafhankelijkheid.

Georgië
Relatief klein, zelfstandig land dat in conflict is met zijn deelrepublieken over afscheiding; de centrale regering kan geen of slechts met grote moeite gezag uitoefenen in de deelrepublieken.

Georgische guerrillagroepen
Opereren met stilzwijgende steun van de Georgische regering in de grensgebieden van de deelrepublieken Abchazië en Zuid-Ossetië. Ze voeren tientallen kilometers diep in Abchazië hun gewelddadige acties uit.

Rusland
Rusland speelt een dubieuze rol. Enerzijds steunden zij Sjevarnadze in de strijd tegen de oppositie, maar tegelijkertijd steunen zij de Abchaziërs in hun onafhankelijkheidsstrijd. Sinds 1994 vormen de Russen een vredesmacht die beide partijen moet scheiden, maar ze krijgen van alle strijdende partijen kritiek omdat ze niet genoeg zouden doen.

Saakasjvili
President van Georgië vanaf maart 2004, getrouwd met de Nederlandse Sandra Roelofs. Het is nog onduidelijk wat zijn standpunt t.a.v. de conflicten met de deelrepublieken is.

Sjevarnadze
Vroegere leider van de communistische partij van Georgië (toen dat nog een deelrepubliek van de Sovjet-Unie was), minister van buitenlandse zaken onder de regering van Michail Gorbatsjov. Georgiër van oorsprong, na de onafhankelijkheid door de volksvertegenwoordiging gekozen als leider. Sjevarnadze riep gezien zijn communistische achtergrond veel weerstand op bij de Abchaziërs.

Zuid-Ossetië
Deelrepubliek van Georgië dat streeft naar onafhankelijkheid.

Chronologie van het conflict

1921
De Sovjet-Unie voegt Georgië en Abchazië samen tot één bestuurlijke eenheid.

1931
Abchazië wordt ondergeschikt aan grote broer Georgië. Vanaf die tijd verslechtert de situatie tussen Georgië en Abchazië.

1988
Er ontstaat ruzie over de culturele rechten van de Abchaziërs en er ontbrandt een taalstrijd. Uiteindelijk wordt het een machtsstrijd tussen regionale leiders en de nationale regering van Georgië.

1991
De Sovjet-Unie valt uiteen en Georgië –inclusief haar deelrepublieken- wordt onafhankelijk.

1992
In augustus worden Georgische troepen naar Abchazië gestuurd om de spoorweg te beschermen en enkele ontvoerde Georgische leiders te redden. Dit gaat met veel geweld gepaard. In antwoord op deze aanval probeert Abchazië hulptroepen samen te stellen van Tsjetsjenen en Russen.

Vluchtelingen uit Abchazië

Vluchtelingen schrijven zich in voor hulp

Georgiërs ontvluchten Abchazië.

1993
Na verlies van een groot deel van hun grondgebied lukt het de Abchaziërs om in maart hun land te heroveren en een groot deel van de Georgiërs van hun grondgebied te verjagen. De Georgiërs hebben erg veel moeite met het verlies van Abchazië en proberen van alles om dit land toch weer in hun macht te krijgen. Dit proberen ze op de volgende manieren: 1. Economische sancties. 2. Het betrekken van de westerse machten bij het conflict. 3. Stilzwijgende ondersteuning van Georgische guerrillagroepen, die in de grensgebieden opereren.

1994
De strijdende partijen komen een staakt-het-vuren overeen. De VN-vredesmacht UNIMOG ziet hierop samen met de CIS PKF (peace keeping force) bestaande uit 1500 Russen.

1997
De leiders van Georgië en Abchazië tekenen een overeenkomst waarin ze beloven geen geweld meer tegen elkaar te gebruiken.

SUKHUMI, Abchazië

Food for Life-vrijwilligers, de “Saffron Berets”, riskeerden vaak hun leven om voedsel te brengen aan de mensen aan weerszijden van het gevecht. 1999 In 1999 accepteert de EU Georgië als kandidaat-lid. Hierna brandt de discussie over de toetreding van Abchazië als zelfstandige republiek los.

november 1999
De leiders van Abchazië roepen de onafhankelijkheid uit.

2001
De Wereldbank en de VN beginnen een nieuwe aanpak om het gebied economisch weer tot bloei te brengen. Doel is ook de verdreven Georgiërs aan de nieuwe situatie te laten wennen, daar terugkeer onmogelijk lijkt. Investeringen vanuit het buitenland moeten hierbij helpen. Officieel staat Abchazië de verdreven Georgiërs weer toe terug te keren naar het gebied in en rondom Gali. Hun veiligheid wordt echter niet gegarandeerd. De onveiligheid blijkt wel als twee VN-waarnemers van UNIMOG ontvoerd worden en 60 Russen van de CIS PKF vermoord worden. Het geweld in de regio neemt weer toe.

November 2003
De conflicten met de deelrepublieken worden tijdelijk naar de achtergrond gedrongen door problemen in Georgië zelf. Door de ‘Rozenrevolutie’ verdwijnt Sjevarnadze van het toneel.

2004
De jonge Michail Saakasjvili (36 jaar) neemt de macht over. Hij wint de presidentsverkiezingen (januari) met 85% van de stemmen en zijn partij Verenigde Nationale Beweging wint de parlementsverkiezingen (maart) met 80% van de stemmen. Slechts één van de oppositiepartijen haalt de kiesdrempel van 7%. Dat is het blok ‘Industriëlen-Nieuw Rechts’. Dat neemt niet weg dat de oppositie vrij machteloos zal zijn in het nieuwe parlement. Wat dat voor de regionale conflicten gaat betekenen blijft nog een vraag.

Conflictbemiddeling

Verenigde Naties en Rusland
De Verenigde Naties werken sinds 1992 samen met Rusland aan een oplossing van het conflict in Abchazië. In 1993 komt er een samenwerkingverband tot stand tussen de strijdende partijen, Rusland en de Verenigde Naties. Georgië vraagt om een internationale vredesmacht. Dit verzoek wordt niet ingewilligd omdat er op dat moment problemen zijn met de vredesmacht in het vroegere Joegoslavië. Wel wordt overeenstemming bereikt over het sturen van Russische troepen. In 1994 wordt een staakt-het-vuren bereikt. Er volgt een overeenkomst over het werk van de Russische troepen en de VN-waarnemers. Het mandaat is gebaseerd op de terugkeer van de vluchtelingen en het herstellen van de onafhankelijkheid van de grenzen van Georgië van voor 1991.

Het verloopt echter allemaal niet naar wens. Beide zijden zijn ontevreden over de handhaving van het mandaat door de troepen. Er zijn inmiddels ongeveer 60 Russische soldaten van de vredesmacht gedood door Georgische paramilitairen. Ook de Abchaziërs vinden dat er te weinig wordt gedaan om hun veiligheid te waarborgen. Maar omdat zij afhankelijk zijn van de Russische bondgenoten hebben zij weinig keus.

OVSE
In 1993 probeert de Zwitserse diplomaat Brunner, hoofd van de OVSE (Organisatie voor Vrede en Samenwerking in Europa) te onderhandelen tussen beide partijen. Hij probeert eerst het politieke probleem op te lossen en vervolgens een vredesovereenkomst voor elkaar te krijgen. Maar de onderhandelingen gaan op het laatste moment niet door. De achterban van de leiders komt in opstand.
Liviu Bota die de Zwitser Brunner opvolgt probeert een indirecte aanpak. Hij richt zich op praktische zaken: de veiligheid in het gebied, de terugkeer van de vluchtelingen en het herstel van de economie. Er wordt van alle kanten overleg gevoerd. Vooruitlopend op de politieke overeenkomst steunen Amerika en de EU deze plannen. Maar na terroristische aanslagen in Gali is het duidelijk dat partijen niet bereid zijn tot samenwerking.

Yalta-bijeenkomst
In maart 2001 volgt de Yalta-bijeenkomst. Hierbij wordt een intentieverklaring getekend met als doel wederzijds vertrouwen op te bouwen. Het verdrag stelt weinig voor omdat geen van beide landen militaire actie uitsluit.

Rondom conflicten

Binnenlands
In Georgië en Abchazië zelf wordt het samenwerken tussen de twee bevolkingsgroepen op allerlei manieren gestimuleerd. Bijvoorbeeld door publicaties door Georgische, Abkhazische en internationale schrijvers in een gezamenlijk tijdschrift. De nadruk in een ander project wordt gelegd op onderhandelen door de burgers zelf. Veel lokale projecten worden opgestart door VN-vrijwilligers. Vrouwenorganisaties organiseren een gezamenlijk vakantiekamp voor de kinderen.

Individuele groeperingen zorgen voor de demobilisatie en reïntegratie van ex-soldaten. Velen van hen zijn gehandicapt en getraumatiseerd. De mogelijkheden om deze mensen te helpen zijn buitengewoon klein. Anderen hebben nooit hun wapens ingeleverd, komen niet aan een normale baan en raken gemakkelijk betrokken bij criminaliteit en drugsgebruik.

Buitenlands
Het VN-mensenrechtenkantoor in Abchazië rapporteert over de mensenrechten- schendingen. Het Rode Kruis speelt een grote rol in de bescherming van de burgerbevolking. Hoewel niet direct betrokken geeft de EU toch technische hulp, restaureert de Inguridam en ondersteunt de ontwikkeling van de gemeenschap inclusief de dialoog tussen Georgische en Abchazische NGO’s.

Elke mate van inmenging van de NAVO ligt gevoelig. Dit komt door de NAVO-acties in Kosovo (voormalig Joegoslavië). Rusland is bang voor inmenging in het Oostblok door het Westen en door de VS. De Georgiërs hopen dat de NAVO zich ermee bemoeit, omdat ze denken dat dit voor hen beter is. De Abchaziërs hopen ook dat de NAVO zich er mee bemoeit, zodat Rusland in zal grijpen ten gunste van hen.

In november 2000 bezoekt een gezamenlijke missie van 9 organisaties geleid door de VN het gebied met als doel de terugkeer van de vluchtelingen.

Verschillende pogingen worden ondernomen om een oplossing voor het conflict te zoeken. Er zijn twee bijeenkomsten in Brussel waarbij gekeken wordt of de Belgische manier zou kunnen werken. Eén land maar toch twee onafhankelijke bevolkingsgroepen (Walen en Vlamingen).

Vooruitzichten

1. de politieke status van Abchazië
2. de terugkeer van de verdreven Georgiërs

Abchaziërs geloven er niet in dat zij hun voorrechten behouden als zij onderdeel van Georgië worden. Dit ook omdat de Georgiërs bij een democratisch bestel in de meerderheid zijn en de Abchaziërs dus weggestemd kunnen worden. Bovendien zijn ze bang voor wraakacties van teruggekeerde Georgiërs. Zolang het wederzijdse wantrouwen blijft bestaan, hebben vredesbesprekingen weinig kans van slagen.