Op 5 september 1944 ontvoerden leden van een verzetsgroep in Waalwijk twee landwachters. Landwachters waren een soort politieagenten die voor de Duitse bezetters werkten. Bij die ontvoering waren de broers Joop en Vincent Hoffmans betrokken.
Joop en Vincent Hoffmans
Waarom vond die ontvoering plaats? Waarom juist op 5 september 1944? Hoe liep het af met die twee landwachten en met de broers Hoffmans?
Dat gaan jullie onderzoeken als echte journalisten. In het gemeentearchief van Waalwijk is van alles te vinden over wat er op die dag gebeurd is en op de dag erna. Dat hoeven jullie niet zelf te doen want dat hebben we zelf al gedaan. Wat we gevonden hebben, vind je terug in bronnen in de les.
Voor deze opdracht krijg je 2 lesuren de tijd. Je maakt de opdracht samen met twee klasgenoten.
Lees eerst de 'Bron: Ontvoering'. Bekijk daarna de andere bronnen in de les. Lees die dan goed door. Want elke bron is een stukje van de puzzel die je moet oplossen.
Na dit bronnenonderzoek geef je antwoorden op deze vragen:
- Waarom vond die ontvoering plaats?
- Waarom juist op 5 september 1944?
- Hoe liep het af met die twee landwachten?
- Hoe liep het met elk van de vier arrestanten afzonderlijk af?
Schrijf dan samen een artikel van maximaal één pagina A4 en plaats minimaal één afbeelding bij je artikel. Doe dat:
- alsof de gebeurtenissen in Waalwijk gisteren en eergisteren hebben plaatsgehad, of
- om deze gebeurtenissen van lang geleden te herdenken.
Het verhaal van de broers Joop en Vincent Hoffmans begint op 6 juni 1944, ook wel bekend als D(ecision) Day. Op die dag openen de Geallieerden de aanval op de Duitse troepen in West-Europa. Dat gebeurt op de stranden van Normandië.
D-Day is succesvol, maar de opmars van de Geallieerden naar het noorden en oosten verloopt langzaam. Toch weten ze op zondag 3 september Brussel te veroveren op de Duitse troepen en de dag daarop Antwerpen. Dan rekent iedereen in Nederland erop dat op 5 september Rotterdam zal worden bevrijd en Utrecht en Amsterdam op 6 september.
Op dinsdag 5 september gonst het van de geruchten. Zuid-Nederland zou al bevrijd zijn. In Rotterdam wordt verteld dat de geallieerden al geland zijn in Moerdijk. In Amsterdam weet men zeker dat Rotterdam en Den Haag al bevrijd zijn. De geruchten worden versterkt door een onjuist Brits radiobericht dat Breda al bevrijd is. Vlaggen en oranje vaandels worden overal tevoorschijn gehaald en iedereen wacht op straat op de komst van de Geallieerden. Onder de Duitsers en NSB’ers in Nederland breekt paniek uit. Ze vernietigen allerlei papieren en velen slaan op de vlucht.
Zo raakte dinsdag 5 september 1944 bekend als 'Dolle Dinsdag'.
Spotgedicht over Dolle Dinsdag
Op die dag ontvoeren leden van de verzetsgroep Ordedienst in Waalwijk twee landwachters, denkend dat de oorlog binnenkort afgelopen zal zijn. De dag daarna, op woensdag 6 september, komt een groep SS-ers (Duitsers en Nederlanders) onderweg te fiets van Veenendaal naar Antwerpen door Waalwijk. De vrouw en de verloofde van de twee ontvoerde landwachters spreken de SS-ers aan en vertellen dat iemand van de familie Hoffmans vermoedelijk achter de overval zou zitten. De SS-ers arresteren 's ochtends om 10 uur de twee broers Vincent en Joop Hoffmans, de burgemeester van het dorp en een arts. De SS-ers dreigen de vier dood te schieten als de twee landwachters niet om 13 uur terug zouden zijn…
De foto's en afbeeldingen hieronder zijn ontleend aan het Gemeentearchief van Waalwijk
V.l.n.r.: Joop Hoffmans in 1944, Vincent Hoffmans op latere leeftijd, Burgemeester Moonen in 1844 en
dokter Lenglet op latere leeftijdDe op straat gegooide radio en Nederlandse vlag, aangetroffen in het woonhuis van Joop en Vincent
aan de Grotestraat 349 in Waalwijk toen zij door SS-ers werden gearresteerd.De begrafenis van Joop Hoffmans op zaterdag 9 september 1944; Het bidprentje van burgemeester Moonen
Gedenkplaat bij de achtergevel van het raadhuis van Waalwijk ter ere van herdenking 40 jaar gebeurtenissen 6 september 1944;
Kranslegging bij de gedenkplaat met bloemen gelegd door Tonnie Hoffmans, nicht van Joop en Vincent
En lees het artikel uit 1945.
In 1968 is op zaterdag 4 mei de KRO-documentaire "Incident na Dolle Dinsdag" uitgezonden op tv. Over die documentaire is een krantenartikeltje geschreven dat los bovenop een pagina van de Vara Gids is gelegd. Daar is een fotokopie van gemaakt en die is in 2010 gescand door een medewerker van het Gemeentearchief in Waalwijk.
Het originele krantenartikel is niet bewaard en ook is onbekend in welke krant het is verschenen.
Een fotokopie van het artikeltje is hieronder te lezen:
Op 6 september 2004 heeft dokter Lenglet de gebeurtenissen van zestig jaar daarvoor, op 6 september 1944, herdacht.
Lees zijn toespraak.
In 2010 is dokter Lenglet geïnterviewd door RTV Midden Brabant over zijn belevenissen in september 1944:
Het persoonlijk archief van de gebroeders Hoffmans is gedgitaliseerd en via de website van het gemeentearchief Waalwijk te bekijken. Het omvat documenten van de broers, vertelt het verhaal achter de executie en illustreert de ellende en ontwrichting die de oorlog teweeg bracht in het leven van twee Waalwijkse jongemannen. Bijzonder zijn de negentien plakboeken die Joop in de oorlogsjaren bijhielt. Ze zijn gevuld met krantenknipsels en pamfletten.
Dit archief is de basis voor de les voor de bovenbouw van het basisonderwijs van het CMO in het kader van het Erfgoedproject in opdracht van het ministerie van VWS.
Op 6 juni 1944 drong een grote Geallieerde troepenmacht vanuit zee Normandië binnen. Vandaar uit rukten deze troepen naar het noorden en oosten op. Op 3 september van dat jaar veroverden ze Brussel o de Duitse troepen en de dag daarna Antwerpen. Op dinsdag 5 september 1944, Dolle Dinsdag dacht men in Nederland dat de Geallieerden Nederland binnen enkele dagen zou bevrijden van de Duitse bezetters. Niet alleen vierden Nederlanders alvast die bevrijding, ook sloegen NSB-ers en Duitse soldaten in Nederland op de vlucht m uit handen van de Geallieerden te blijven.
Ook leden van een verzetsgroep in Waalwijk dachten dat Nederland binnen enkele dagen bevrijd zou zijn. Ze grepen de naar men dacht ophanden zijnde bevrijding aan om twee landwachters te ontvoeren. Wat er daarna gebeurde, trekken leerlingen in deze les na als echte onderzoeksjournalisten.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 2 lesuren uit. U laat de leerlingen de opdracht in groepen van drie maken.
Lees samen met de leerlingen 'Bron: Ontvoering'. Daarna zet u de leerlingen aan het werk met de overige bronnen in de les.
De bedoeling is da de leerlingen een overzicht maken van de gebeurtenissen die op 5 en 6 september 1944 plaats hebben gehad in Waalwijk waarin ook aangegeven is wat er met de vier arrestanten is gebeurd en een artikel met een reconstructie van die gebeurtenissen.
Wat is er met de vier arrestanten gebeurd?
Antwoorden:
1) Burgemeester Moonen is door de Nederlandse SS-ers doodgeschoten.
2) Joop Hoffmans is door de Nederlandse SS-ers doodgeschoten.
3) Vincent Hoofmans door de Nederlandse SS-ers neergeschoten, maar hij overleeft de executie en weet te ontsnappen.
4) Dokter Lenglet wordt op aandringen van de burgemeester vlak voor de executie losgelaten.
Vincent Hoffmans (overleden in 1984 op 65-jarige leeftijd) kon zich weinig herinneren van de executie. Dokter Lenglet (overleden in 2011 op 93-jarige leeftijd) was jarenlang de meest betrokkende getuige en heeft vaker verteld over de gebeurtenissen in september 1944.
Kerndoelen
38 De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen.
51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.
52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom iedereen in Nederland op 5 september 1944 dacht dat de bevrijding van Nederland van de Duitse bezetters een kwestie van dagen zou zijn.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom leden van een verzetsgroep in Waalwijk op die dag de tijd rijp vonden om twee landwachten te ontvoeren.
- De leerlingen hebben gezien hoe en waarom het voor die leden van de verzetsgroep slecht is afgelopen.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als
- De reconstructie van de gebeurtenissen in Waalwijk als overzichtn en artikel volledig is en de lezers een helder beeld krijgen van wat zich in Waalwijk heeft afgespeeld.
- Als hun artikel niet teveel taal- en spelfouten bevat.