Dieren zijn soms net als mensen, maar soms ook weer niet. Ze kunnen pijn en genot voelen, wat meestal te zien is aan hun gedrag. Maar ze kunnen niet in woorden uitleggen waarom ze pijn of genot voelen. Ook kunnen ze geen actiegroep oprichten of demonstreren om voor hun belangen op te komen. Dat laatste kunnen ze wel door mensen laten doen. Sommige mensen doen iets voor de dieren door vegetariër te worden of veganist.
Vissen in een viskwekerij
Waarom mensen opkomen voor de dieren, ga je in deze les ontdekken. En misschien ga je zoiets dan ook zelf proberen na deze les, als je dat tot nu toe nog niet deed.
Je leert in ieder geval:
- Wat vegetarisme en veganisme zijn;
- Waarom mensen besluiten vegetariër te worden of veganist, en
- Wat het voor dieren betekent als je zou besluiten vegetariër of veganist te worden.
Daarna doe je mee aan een discussie. Die gaat over de volgende stelling: “Over vijftig jaar zijn we allemaal vegetariër.”
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Kijk eerst naar twee video's van Bron: Wat is vegetarisme? Daar krijg je 10 minuten voor.
Daarna bestudeer je de Bron: Uit respect voor dieren en de Bron: Uit levensovertuiging. Daar krijgt er 30 minuten de tijd voor. Je doet het samen met een klasgenoot. Dan kun je dit werk onderling verdelen.
Ten slotte houdt je juf of meester samen met alle tweetallen de discussie. Hij of zij schrijft de stelling op het schoolbord op.
Noteer voor jezelf of je het eens of oneens bent met de stelling. Schrijf erbij waarom je er zo over denkt.
Als iedereen dat gedaan heeft, leest je juf of meester de reacties voor aan de klas.
Dan merk je of jullie allemaal min of meer dezelfde mening over de stelling hebben. Of juist verschillende meningen.
Wat is vegetarisme en waarom worden mensen vegetariër? Dat zie je in dit fragment uit de Schooltv-video ‘Vegavlees’.
Kijk niet de hele video af, maar stop na 2.08 minuten bij “voedsel waarvoor geen dier is doodgemaakt.”
Sommige ‘vegetariërs’ kiezen ervoor minder vlees te eten. Ze eten vlees op een of meer dagen van de week en op de andere dagen niet. Het zijn deeltijdvegetariërs.
Andere vegetariërs gaan verder dan (soms) geen vlees eten. Dat zijn veganisten of vegans. Katinka is er een van. Hoe dat werkt, legt ze uit in deze Schooltv-video ‘Hoe word je veganist?’:
Katinka is veganist geworden omdat ze geen dieren wil laten lijden en laten doden. Dat vindt ze zielig. Maar er lijden wel degelijk heel veel dieren en die worden ook massaal geslacht. Want dat vinden we nodig om aan voedsel te komen en aan andere zaken, zoals leer, bont, wol, enzovoort.
Kijk nu naar de Schooltv-video ‘Megastallen - Duizenden dieren in kleine hokjes':
Kippen en andere dieren worden in dit soort stallen ondergebracht. Meestal met vele duizenden tegelijk. Ook koeien brengen een groot deel van hun leven door in een stal. Daar heeft elke koe weinig ruimte om zich heen. Dieren in stallen kunnen niet leven zoals ze dat buiten doen, al scharrelend op zoek naar voedsel, met veel ruimte om zich heen. Dieren op biologische boerderijen en op sommige gewone boerderijen kunnen dat wel.
In ons land worden nu jaarlijks meer dan 400 miljoen landbouwhuisdieren gehouden. Het gaat om varkens, koeien, kippen, schapen, geiten, eenden, kalkoenen, konijnen en vissen. Ruim 95% leeft in de ‘gangbare veehouderij’, waar ze tegen zo laag mogelijke kosten zoveel mogelijk vlees, eieren of melk moeten produceren. Slechts een klein deel van de dieren wordt in diervriendelijker systemen gehouden.
Sommige mensen geloven dat niet alleen mensen een ziel hebben, maar dieren ook. Daarom verdienen dieren evenveel respect als mensen en is het niet goed om dieren te doden. Ook niet om er voedsel van te maken. Omdat ze zo over dieren denken, zijn deze mensen vegetariër of veganist.
Deze mensen gaan er van uit dat dieren een ziel hebben en ze geloven in zielsverhuizing. Het zijn vooral hindoes en boeddhisten die geloven in zielsverhuizing. Als een mens of dier doodgaat, gaat zijn ziel over naar een mens of dier dat geboren wordt.
Ook sommige moslims zijn vegetariër of veganist. Maar dat zijn ze niet omdat de leer van hun godsdienst dat voorschrijft. Wel uit respect voor de dieren. En dat respect wordt wél van moslims verwacht. Want volgens hun leer hebben dieren bewustzijn, net als mensen.
Maar hoe moet het dan als moslims hun jaarlijkse Offerfeest houden? Daar moet elke moslim, vegetariër of niet, aan meedoen. Tijdens dit feest wordt een dier geslacht, meestal een geit of schaap. Het vlees van het dier wordt verdeeld onder de leden van de familie. Wat er nog van overblijft, is voor kennissen.
Moslims in de rij voor een geslacht schaap
Het wordt wel een probleem als tenminste een van de familieleden of kennissen nooit vlees wil eten. In dat geval mag een familie het slachten van een dier en het eten van het vlees van het dier weglaten. In plaats daarvan geven de familieleden geld aan mensen die moeilijk rond kunnen komen.
Voor deze les trekt u 1 uur uit. Eerst laat u de twee video's zien in Bron: Wat is vegetarisme?. Trek er 10 minuten voor uit.
Daarna maakt u groepen van twee leerlingen. Ieder tweetal bestudeert de twee andere bronnen in de les. De tweetallen verdelen dit werk onder elkaar om tijd te besparen. Geef ze er 30 minuten de tijd voor.
Na de bronnenstudie sluit u de les af met een discussie. Trek daar 20 minuten voor uit, maar mocht dit te kort blijken te zijn, dan neemt u er wat meer tijd voor.
U schrijft op het schoolbord de volgende stelling op; “Over vijftig jaar zijn we allemaal vegetariër.”
Ieder tweetal leerlingen geeft op zijn papier aan of ze het eens zijn met de stelling of oneens. Daarbij schrijven ze ook op waarom ze er zo over denken. Als ieder tweetal dat gedaan heeft, laten ze horen hoe ze over de stelling denken en waarom ze er zo over denken. Denkt iedere leerling er min of meer hetzelfde over? Of zijn de meningen hierover sterk verdeeld?
Uitwerking
Het verschil tussen vegetarisme en veganisme zit in de mate waarin mensen afzien van het gebruik van producten met bestanddelen van dieren. Ruwweg kun je daarbij de volgende indeling maken:
Optie 1: mensen besluiten niet langer alle dagen van de week vlees te eten, maar wel andere producten te blijven gebruiken die geheel of deels van dierlijke oorsprong zijn, zoals zuivel, vis, leer e.d. Ze zijn dan deeltijdvegetariër oftewel flexitariër.
Optie 2: als optie 1, met dit verschil mensen besluiten helemaal geen vlees meer te eten en vaak ook geen vis meer. Ze zijn dan vegetariër.
Optie 3: mensen besluiten geen enkel product meer te gebruiken dat geheel of gedeeltelijk van dierlijke oorsprong is. Dan zijn ze veganist.
Waarom mensen vegetariër of veganist worden heeft onder meer de volgende redenen:
- Mensen vinden het niet acceptabel hoe pluimvee, koeien, varkens en andere dieren worden behandeld en hoe ze worden omgebracht.
Ze worden vetgemest, en soms verminkt om te voorkomen dat ze elkaar verwonden. Ze worden opgesloten in stallen of kooien waar ze weinig bewegingsvrijheid hebben en ze niet hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen. Het doden van vee gebeurt vaak allesbehalve pijnloos.
Niet altijd zien mensen, die ernstige bezwaren hebben tegen de bovenstaande praktijken, helemaal af van het eten van vlees; ze kunnen besluiten vleesproducten te kopen die afkomstig zijn van dieren die op boerderijen worden gehouden waar ze de ruimte krijgen om hun natuurlijke gedrag te vertonen. - Mensen beroepen zich op hun levensovertuiging. Vooral sommige hindoes en boeddhisten geloven dat dieren net als mensen een ziel hebben en daarom niet mogen worden omgebracht en geslacht. Volgens de islamitische leer dienen dieren met respect te worden behandeld, ook als ze gedood en geslacht worden, omdat ze bewustzijn hebben.
De afgelopen tientallen jaren is het aantal vegetariërs en veganisten in Nederland groter geworden ten opzichte van de rest van de bevolking van Nederland. Die trend kan en zal vermoedelijk doorzetten als er meer, betere en goedkopere vleesvervangers op de markt komen. Het wordt ook steeds makkelijker en goedkoper wordt om kweekvlees en zuivelproducten te maken, zonder dat er levende dieren aan te pas komen.
Kerndoelen
37 De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen.
39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
- De leerlingen kunnen uitleggen wat vegetarisme en veganisme zijn.
- De leerlingen kunnen minstens twee redenen noemen en beschrijven waarom mensen besluiten vegetariër of veganist te worden.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als de discussie laat zien dat de leerdoelen zijn behaald.