Sinds 2011 mag elk land van de Europese Unie ieder jaar twee voorstellen doen om een stuk van hun nationaal cultureel erfgoed op een lijst te plaatsen. Die lijst heet ‘Europese erfgoedlijst’. Het mogen gebouwen, voorwerpen of plekken zijn maar ook dingen die je niet kunt aanraken of bezoeken zoals een bepaalde stijl muziek. Wel moeten ze belangrijk zijn geweest voor de Europese eenwording. Van elke twee voorgestelde stukken erfgoed komt er één op deze lijst te staan. Erfgoed dat op de lijst gezet wordt, krijgt een keurmerk dat ‘Europees erfgoedlabel’ heet.
Nederland is één van de landen van de EU die daadwerkelijk aan de Europese erfgoedlijst meewerken. Ons land heeft al enkele stukken nationaal cultureel erfgoed op de lijst staan. Maar het mogen er best meer worden.
Daarom gaan jullie voor Nederland een aantal verschillende stukken nationaal cultureel erfgoed aandragen die volgens jullie op deze lijst moeten komen.
Voor deze opdracht krijg je 1 uur de tijd. Je maakt de opdracht samen met twee klasgenoten
Eerst deelt je juf of meester de klas in groepen van drie in. Daarna ga je aan de slag.
Lees met je klasgenoten de bronnen. Daar krijg je 30 minuten de tijd voor. Kies dan een stuk Nederlands nationaal erfgoed uit de lijst ‘Bron: Nederlands erfgoed. Bij elk stuk erfgoed op de lijst is er een foto en een link naar een tekst met informatie over dat erfgoed. Lees deze tekst.
Schrijf een kort opstel (tussen50 en 100 woorden is genoeg) om uit te leggen waarom dit stuk erfgoed op de Europese erfgoedlijst moet komen. Voor het lezen van de internet-tekst en het schrijven van je opstel krijg je 25 à 30 minuten de tijd.
Laat je opstel lezen door je juf of meester.
Cultureel erfgoed bestaat uit dingen die we overgeleverd hebben gekregen van vorige generaties. Ze zijn zo waardevol dat ze als monument of museum bewaard worden. Cultureel erfgoed herinnert ons aan hoe mensen vroeger geleefd moeten hebben. Het erfgoed maakt deel uit van wat we zijn en maakt ons cultureel en historisch zelfbewustzijn sterker.
Een deel van cultureel erfgoed is tastbaar, of anders gezegd: materieel. Dan is het gemaakt van steen, hout of een ander materiaal. Of het is een (mede) door mensen gemaakt landschap. Ander erfgoed is niet-tastbaar, of immaterieel. Dat zijn onder meer klederdrachten, volksdansen, tradities, talen, verhalen en legendes.
Fierljebben is immateriaal erfgoed
In Nederland wordt cultureel erfgoed beheerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Er is een lijst van cultureel erfgoed van overal ter wereld, de Werelderfgoedlijst. Die is samengesteld en wordt bijgewerkt door de UNESCO. Dat is een organisatie van de Verenigde Naties die zich bezighoudt met onderwijs, wetenschap en cultuur.
Van de landen die meewerken aan de Europese Erfgoedlijst zijn al diverse voorstellen voor erfgoed goedgekeurd voor de Europese erfgoedlijst. Zo is de Acropolis in Griekenland op de lijst gekomen en ook het huis van Robert Schuman bij Metz in Frankrijk. Schuman was één van de grondleggers van de Europese Unie. Ook het pauselijk paleis te Avignon in Frankrijk staat nu op de lijst.
Polen heeft de scheepswerven van Gdansk voorgedragen en op de lijst gekregen. Op deze scheepswerven kwamen in 1980 arbeiders in opstand tegen het communistische bewind van hun land. Tijdens die opstand richtte Lech Walesa (rechts) de vakbond Solidarnosc op die strijd voerde tegen het bewind tot aan dit bewind in 1989 een einde kwam.
Wil je meer voorbeelden op de Europese erfgoedlijst zien? Kijk dan op https://nl.wikipedia.org/wiki/Europese_Erfgoedlijst.
Kies uit deze lijst een voorbeeld van Nederlands cultureel erfgoed. Geef in je opstel aan of het voorbeeld dat je hebt gekozen materieel is of immaterieel. Weet je al iets over het erfgoed dat je hebt gekozen? Verwerk dan die kennis in je opstel.
 |
1) Standbeeld ‘Us Mem’ Lees meer op https://nl.wikipedia.org/wiki/Us_Mem |
Materiaal of immateriaal? |
 |
2) De Vierdaagse van Nijmegen. |
Materiaal of immateriaal? |
 |
3) Olympisch Stadion Amsterdam. |
Materiaal of immateriaal? |
 |
4) Romeinse wachttoren in Heumensoord. |
Materiaal of immateriaal? |
 |
5) Het vliegtuig ‘Uiver’. |
Materiaal of immateriaal? |
 |
6) Het planetarium van Eise Eisinga. |
Materiaal of immateriaal? |
 |
7) Het verhaal van Rixt van Oerd. |
Materiaal of immateriaal? |
 |
8) Terp Hogewaldstraat in Beuningen. |
Materiaal of immateriaal? |
In 2006 kwamen bestuurders van zeventien Europese landen met de idee om hun nationaal cultureel erfgoed in kaart te brengen en op een Europese lijst te zetten. Wat dat erfgoed mag zijn, heb je gelezen in e bron: Cultureel Erfgoed. Op 9 maart 2010 stelde de Europese Commissie voor dit idee uit te voeren. In 2011 begon de EU die lijst op te stellen. Dat werd de Europese erfgoedlijst.
Sindsdien mag elk EU-land ieder jaar twee stukken van hun nationale culturele erfgoed aandragen voor de lijst. Voorwaarde is wel dat die stukken erfgoed hebben bijgedragen, of nog steeds bijdragen aan de eenwording in Europa. Erfgoed dat aan deze voorwaarde voldoen, heeft meer kans op een plek in de lijst dan andere erfgoed.
Op moment van schrijven doen ruim twintig EU-landen mee aan het opstellen van de lijst. Daar is ook Nederland bij. Van die twee stukken erfgoed uit elk land wordt er telkens één op de lijst gezet. Dat gebeurt nadat experts de voorstellen hebben bestudeerd en hun keuze hebben gemaakt. Stukken erfgoed die op de lijst gezet worden, krijgen een keurmerk dat ‘Europees erfgoedlabel’ heet.
Nederland heeft op moment drie voorbeelden van nationaal cultureel erfgoed op de lijst staan. Dat zijn:
- het Vredespaleis in Den Haag. Het is gebouwd met geld van de Amerikaanse staalfabrikant Carnegie. In dit gebouw zit een rechtbank die ruzies tussen landen helpt bijleggen.
- Kamp Westerbork. Dat was tijdens de Duitse bezetting een concentratiekamp. Nederlandse joden en andere mensen werden er tijdelijk opgevangen en daarna doorgestuurd naar concentratiekampen in Duitsland of Polen. Daar werden ze vermoord of moesten ze zware dwangarbeid doen.
- het Verdrag van Maastricht uit 1992. In dit verdrag werd onder andere de invoering van de euro in de EU geregeld.
In 2018 hield de Europese Unie het Europees Jaar van het cultureel erfgoed.
Sinds 2011 mogen lidstaten van de EU stukken van hun nationale culturele erfgoed aandragen voor een plaats op een Europese erfgoedlijst. Iedere lidstaat mag jaarlijks twee voorstellen hiertoe doen. Van die twee voorstellen wordt er één op de lijst gezet na beoordeling door experts en voorzien van het keurmerk ‘Cultureel erfgoedlabel’. Nederland heeft op die manier al enkele stukken nationaal cultureel erfgoed op de lijst gekregen.
Het is de bedoeling dat uw leerlingen cultureel erfgoed uit Nederland aandragen voor de Europese erfgoedlijst. Elk item in de lijst ‘Bron: Nederlands erfgoed' dat door leerlingen kan worden aangedragen voor de lijst is van belang of van belang geweest voor de Europese eenwording. Dat is al een argument om het aan te dragen, maar de leerlingen moeten wel uitleggen waarom het zo is. Ook kunnen ze andere argumenten aanvoeren om aan te geven waarom het item een ploek op de lijst moet krijgen.
Voor deze les trekt u 1 uur uit. U laat de leerlingen in groepjes van drie de opdracht maken. Laat de groepen de bronnen lezen. Trek er 30 minuten voor uit.
Daarna kiest iedere groep een van de stukken Nederlands cultureel erfgoed uit de lijst Bron: Nederlands erfgoed. Let er wel op dat ieder stuk erfgoed aan bod komt. De groepen schrijven hun opstel over het stuk erfgoed dat ze gekozen hebben. Ruim er 25 à 30 minuten voor in.
Ten slotte leest en beoordeelt u de opstellen. Haal er de twee beste uit om in te dienen bij de Europese Unie.
Uitwerking:
1) Het standbeeld ‘Us Mem’, materieel erfgoed, is een symbool van de Friese cultuur en in het bijzonder van de landbouw in Friesland. Veeteelt, en met name het houden van melkkoeien was en is in Friesland een belangrijk middel van bestaan en belangrijk voor de voedselvoorziening in Nederland en de rest van de Europese Unie (en ook voor landen buiten deze unie).
2) De Vierdaagse van Nijmegen is immaterieel erfgoed. Dit jaarlijkse talloze wandelevenement trekt deelnemers en toeschouwers uit Nederland, maar ook uit vele andere landen. Die deelnemers en bezoekers komen met elkaar in contact en ook met mensen die hen onderdak bieden. Daarmee draagt dit evenement bij aan de Europese eenwording
3) Het Olympisch Stadion te Amsterdam, materieel erfgoed, werd gebouwd omdat Amsterdam in 1928 de Olympische Spelen mocht houden. De Olympische Spelen zijn een sportevenement dat om de vier jaar wordt gehouden en waar sporters uit de hele wereld met elkaar in competitie gaan. Na deze spelen is het stadion als voetbalarena gebruikt. Wedstrijden van het Nederlands Elftal werden soms in het stadion gespeeld. Als Ajax aan een Europees voetbaltoernooi meedeed, speelde het zijn thuiswedstrijden soms in zo’n toernooi in het Olympisch Stadion.
4) Romeinse wachttoren in Heumensoord is materieel erfgoed. Van deze wachtoren zijn alleen enkele resten over. Toch weten we dat Romeinen in de 3e eeuw deze toren bouwden om de grens van het Romeinse rijk te bewaken. Die grens liep toen vlak ten noorden van Heumensoord langs, onder meer door Nijmegen. De toren werd gebouwd omdat Franken bij Heumensoord en elders aan de grens telkens het Romeinse rijk binnenvielen. Vanuit de toren kon men in het vervolg een oprukkende troepenmacht van Franken al van verre zien aankomen. Dat gaf de bewakers de tijd om Romeinse troepen die bij Nijmegen en Heumensoord gelegerd waren, te waarschuwen voor de inval. Die konden dan de aanvallers terug de grens over jagen. De Romeinen deden bij Heuemsoord al aan bewaking van hun buitengrens ongeveer 1.700 jaar voordat de Europese Unie dat ging doen met haar eigen buitengrens. In beide gevallen was en is een goede grensbewaking een zaak van algemeen belang.
5) Het vliegtuig ‘Uiver’, materieel erfgoed, deed in 1934 mee aan de luchtrace van Londen naar Melbourne in Australië en speelde dus een pioniersrol in de ontwikkeling van de internationale luchtvaart in Nederland en Europa. Vanaf 1999 is in het Aviodrome in Lelystad een vliegtuig van hetzelfde type te zien als de Uiver. De Uiver zelf is in 1934 tijdens een vlucht naar Nederlands-Indië (nu Indonesië) neergestort en verloren gegaan.
6) Het planetarium van Eise Eisinga is materieel erfgoed en is te bezoeken in Franeker. Tussen 1774 en 1781 heeft de Friese wolkammer dit planetarium in zijn woning gebouwd. Het werkt nog steeds en is daarmee het oudste nog werkende planetarium van Nederland. Het is een model van het zonnestelsel met zes planeten. Tjoen het planetarium gebouwd werd, waren Uranus en Neptunus en de dwergplaneet Pluto nog niet ontdekt en dacht men dat Saturnus de buitenste planeet van het zonnestelsel was. Eisinga was dus niet van beroep sterrenkundige, wel een groot liefhebber van deze tak van wetenschap. Zijn bijdrage aan de wetenschap, het planetarium kwam tot stand in een tijdperk vanaf de 15e eeuw waarin mensen in Europa de aarde en het heelal hebben verkend en nog verkennen en steeds beter in kaart hebben gebracht.
7) Het verhaal van Rixt van Oerd, immaterieel erfgoed, gaat over een oude weduwe die lang geleden in de Oerd op het oostelijke deel van Ameland leefde. Ze verdiende de kost als strandjutter, dat wil zeggen door wrakhout en andere spullen te verzamelen die op het strand van het eiland aanspoelden telkens als buitengaats een schip was vergaan. Om aan meer van dat wrakhout en die spullen te komen, bond ze een lamp aan een koe en joeg het dier het strand op. Schippers die de lamp zagen, dachten dat ze vlakbij een veilige haven waren en stuurden hun schepen naar het licht toe. Die schepen sloegen op het zand te pletter. Op een keer kwam een schip op die manier aan haar einde waar haar szoon Sjoerd als bemanningslid op voer. Na die scheepsramp trof Rixt haar zoon dood op het strand aan. Toen viel ze zelf dood neer en een grote golf sleurde haar lichaam en dat van haar zoon de zee in. Scheepvaart was toen het verhaal ontstond al een belangrijk verbindend element tussen landen in Europa en daarbuiten en is het nog steeds, en in sterkere mate zelfs.
8) De Terp Hogewaldstraat in Beuningen is materieel erfgoed. Het is een voorbeeld van landschappen die door mensen zijn gemaakt om in hun behoeften te voorzien. Een terp, ook wel wierde genoemd, is een kunstmatige heuvel die een vellige en droge plaats biedt aan mensen en dieren als het land erom heen onder water loopt als gevolg van hoogtij, een storm of een rivieroverstroming. Terpen laten een manier zien hoe Nederlanders van oudsher hebben leren omgaan met het gevaar wan hoog water. Met deze manier en andere manieren om overstromingen te voorkomen of in te perken kunnen andere Europese landen die aan zee liggen en kampen met rivieroverstromingen hun voordeel doen.
Extra informatie:
Een deel van het Nederlandse culturele erfgoed is van belang geweest voor de Europese eenwording of heeft het nog steeds, Een voorbeeld hiervan is het Vredespaleis. Dit soort erfgoed heeft bij de Europese Unie de voorkeur en zal eerder op de lijst geplaatst worden dan ander cultureel erfgoed. Een ander, recent aan de Europese erfgoedlijst toegevoegd voorbeeld is het Verdrag van Maastricht waarin de monetaire eenwording van de Europese Unie en de invoering van de euro in sommige EU-lidstaten is geregeld.
De opdracht sluit aan bij
- Kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
- Kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
- De leerlingen kunnen uitleggen wat cultureel erfgoed is.
- De leerlingen kennen het verschil tussen materieel en immaterieel erfgoed.
- De leerlingen hebben gezien wat de Europees Erfgoedlijst is, hoe die tot stand gekomen is en hoe die wordt aangevuld.
- De leerlingen kunnen uitleggen wanneer cultureel erfgoed in aanmerking kan komen voor een plek op deze lijst.
- De leerlingen hebben aangetoond dat ze stukken erfgoed uit Nederland kunnen beoordelen om na te gaan of ze op de lijst thuishoren of niet.
De opdracht is goed gemaakt als:
- de tekst bondig en helder geschreven is.
- het hierin aangedragen stuk cultureel erfgoed beantwoordt aan de idee dat het heeft bijgedragen aan de eenwording van Europa.
- met heldere en op geiten gebaseerde argumenten wordt aangetoond waarom het aangedragen stuk erfgoed op de Europees erfgoedlijst hoort te komen.