Waar ben jij nu?

 

Je wordt in de gaten gehouden. Niet alleen in de klas, maar ook onderweg. Altijd eigenlijk. Of heb je geen mobieltje of een OV-chipkaart? En wat te denken van al die camera's op straat?

camera

In deze les lees je over voorbeelden van hoe mensen, ook leerlingen, steeds worden gevolgd. In die voorbeelden lees je welke spionagetechnieken hierbij worden gebruikt.

Niet iedereen zit er op te wachten. Als je het vervelend vindt dat iemand je op afstand volgt of kan nagaan waar je allemaal heen gaat, ben je dus zeker niet de enige. Ook maken mensen soms misbruik van die technieken.

Maar die technieken hebben ook positieve dingen opgeleverd. Denk maar aan het navigatiesysteem in de auto of zelfs in je mobiele telefoon. En er is niks mis met het vergroten van onze veiligheid, toch?

Deze opdracht gaat over de voor- en nadelen van deze spionagetechnieken. Is het handig of gaat het om bemoeizucht? Wat vind je er goed aan en wat niet?

 



opdrachtSchrijf een stuk voor de schoolkrant of de website van school met als titel:

"Het is maar goed dat Big Brother ons in de gaten houdt."

of

"Het wordt tijd dat we Big Brother blinddoeken."

 


 


werkinuitvoeringeenuurVoor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. Je doet de opdracht samen met een of twee klasgenoten.

Lees de bronnen. Bespreek met elkaar wat je vindt van al die 'spionagetechnieken'. Wat vind je goed, wat vind je minder en waar ben je tegen? Of vind je het allemaal best, zolang het ons leven gemakkelijker maakt of veiliger?

Je hoeft het helemaal niet met elkaar eens te zijn, als je maar goed weet hoe je er zelf over denkt. Als jullie allemaal zelf een mening hebben gevormd kun je aan het artikel beginnen. Ieder voor zich.

Lever het artikel tenslotte in bij de meester of juf.

Succes.

 



George Orwell schreef ooit zijn toekomstvisie in het beroemde boek '1984'. Dat jaar ligt al weer ver achter ons, want Orwell schreef het in 1948!

Het boek gaat over een dictator die 'Big Brother' wordt genoemd, 'Grote Broer'. Deze Big Brother hield iedere bewoner van het land in de gaten. Camera's werden zelfs in alle huizen gemonteerd.

1984

We hebben daaraan de uitdrukking 'Big Brother is watching you' overgehouden ('Grote Broer houd je in de gaten'). Deze uitdrukking wordt vaak gebruikt bij discussies over (bescherming van) onze privacy (= persoonlijke levenssfeer, alles wat je liever voor jezelf houdt). Bij die discussies wordt steeds de overheid ‘Big Brother’ genoemd. De overheid is de politie, de belastingdienst, de sociale dienst of een andere overheidsinstelling.. De discussies draaien rond de vraag: Wat mag die overheid wel van ons weten en wat niet?

 



Voor je de trein, tram of bus instapt, check je in. Hiertoe houd je de OV-chipkaart bij een kaartlezer op een poortje of losse paal. Dan hoor je een piep. Op het scherm van de kaartlezer verschijnt de boodschap "Goede reis".

Je hebt dan een vast bedrag betaald dat opstaptarief heet, De kaartlezer geeft aan een computer van het bedrijf die eigenaar is van de bus, de tram of de trein door waar je reis begint.

ovchip

Aan het einde van je treinreis check je uit. Je houdt je OV-chipkaart weer bij een kaartlezer. Die geeft aan de computer van hetzelfde vervoersbedrijf door waar de reis eindigt. De computer rekent uit hoeveel je voor de reis moet betalen. Als de prijs van de reis lager is dan het opstaptarief, krijg je geld terug. Is de prijs hoger, dan betaal je bij. Dat kun je op het scherm van de kaartlezer zien.

Maar wat je niet ziet is dat de computer van het bedrijf waar je mee hebt gereisd de gegevens over je reis heeft doorgegeven aan een andere computer. Die is van Trans Link Systems. In die computer worden alle gegevens van je reis verwerkt. Dat kan de computer doen omdat die een lijst heeft van alle OV-chipkaarten die in Nederland in gebruik zijn.

Het voordeel van de OV-chipkaart is wel dat je nooit losse kaartjes hoeft te kopen als je wil reizen.

 



Het Amerikaanse leger lanceert vanaf 1978 kunstmanen die je 24 uur per dag helpen de weg te vinden. Deze kunstmanen zenden vanuit hun baan rond de aarde signalen uit. Als je van tenminste vier van die kunstmanen een signaal kunt ontvangen, kun je tot enkele meters nauwkeurig nagaan waar je bent.

Er zijn enkele tientallen van die kunstmanen in gebruik. Ook worden telkens oude of kapotte exemplaren vervangen door nieuwe. Daardoor blijft het altijd mogelijk om vanaf elke plek op aarde tenminste vier van die kunstmanen te ontvangen. De kunstmanen en de apparaten waarmee je signalen van die kunstmanen kunt ontvangen heten samen het Global Positioning System (dat betekent: wereldwijd systeem voor plaatsbepaling) of kortweg GPS.

nasa

Eerst gebruikt alleen het Amerikaanse leger het GPS. Vanaf 1995 mogen ook burgers het gebruiken. Vanaf dat moment brengen bedrijven apparaten op de markt met een GPS-ontvanger en een geheugen waar je landkaarten in op kunt slaan: navigatiesystemen. De bekendste is misschien wel de TomTom.

Eerst zijn deze apparaten nog groot en duur. Ze zijn te gebruiken in vliegtuigen, vrachtwagens en auto's en op schepen.

Nu kun je ook apparaten kopen die klein genoeg zijn om in je zak te stoppen. GPS-ontvangers zitten vaak al in je mobieltje. En ze worden steeds goedkoper.

 



Je hebt vast wel gehoord van de microchip, dat is eigenlijk een heel klein computertje. Ze zitten bijvoorbeeld op betaalpasjes en OV-chipkaarten. Zoals het woord al zegt, zijn microchips ontzettend klein. Zo klein dat je ze overal in kunt verwerken. Bijvoorbeeld in kleding.

Sommige van deze chips bevatten een zendertje. Daarmee kun je de chip op een paar meter afstand 'uitlezen'. Dat is handig bijvoorbeeld bij de OV-chipkaart.

Als je chips met een zendertje aan kinderen meegeeft,  kun je die kinderen overal van (grote) afstand in de gaten houden. Dit idee is al in praktijk gebracht. Twee voorbeelden:

  1. Bestuurders van basisscholen in Osaka (Japan) hebben besloten om de leerlingen in deze stad zo'n chip met een zendertje te geven. Op allerlei plekken waar de leerlingen langskomen zijn afleespunten geplaatst. Terwijl de leerlingen van huis naar school gaan en terug, worden ze telkens gescand. De chips zitten in de schooltassen van de leerlingen of op naamkaartjes die ze altijd bij zich dragen.
    japansekinderen
  2. Sinds 2011 krijgen kinderen van een crèche in Parijs een chip in hun kleding. De chips staan in permanente verbinding met een bewakingscentrum van de crèche. Zodra één van de kinderen de opvang verlaat, gaat bij het bewakingscentrum een alarm af. Ook krijgen de ouders een sms van de opvang met een waarschuwing.



Sommige leerlingen spijbelen wel eens. Ook in China doen sommige leerlingen dat. Daar willen bestuurders van enkele scholen in de Chinese provincie Guizhou paal en perk aan stellen.

Daartoe hebben ze het volgende bedacht: leerlingen van hun school moeten voortaan een ‘slim uniform’ dragen. Dat slimme zit hem hierin dat in het jasje en de broek van het uniform een chip zit. Met die chip kunnen de bestuurders van de school waar de leerlingen naartoe gaan die leerlingen altijd volgen onder schooltijd (na schooltijd houdt dat volgen op). Wie spijbelt, valt dus onherroepelijk door de mand. Leerlingen die hierop betrapt zijn, zullen zich wel twee maal bedenken voor ze zomaar van school weggaan of wegblijven.

Maar als de leerlingen die het gechipte uniform moeten dragen, iets anders aantrekken voor ze naar school gaan? Dan kunnen ze zonder toestemming van school weggaan zonder dat iemand op school het in de gaten heeft?

chinesekinderen

Niet dus. De schoolbestuurders hebben een camera met gezichtsherkenning geplaatst bij de ingang van de school. Daar moeten alle leerlingen langs als ze naar binnen gaan en hun gezicht laten scannen. Zit er een leerling tussen die niet het gechipte uniform draagt en loopt die leerling daarna van school weg, dan gaat er in het schoolgebouw een alarm af.
De chips in de uniformen zorgen er ook voor dat je niet zomaar kan zitten slapen tijdens de les. Zodra je indommelt, nemen de twee chips in je uniform dat waar en geven ze het onmiddellijk door aan de schoolleiding.

Naar een artikel dat op 29 december 2018 verscheen in de Belgische krant HLN, op https://www.hln.be/ihln/chinese-scholen-willen-komaf-maken-met-spijbelaars-leerlingen-moeten-uniformen-met-trackingsoftware-dragen~a9e82c3d/

 



schoolcomputerEen Amerikaanse school heeft mogelijk duizenden foto's van leerlingen gemaakt terwijl ze thuis waren. Ook bezochte websites en de inhoud van chatgesprekken werden vastgelegd. Dat kon omdat de leerlingen van de school een laptop hadden gekregen met ingebouwde webcam.

Op die laptop zat ook nog software waarmee de gebruiker kon worden gevolgd en waarmee met de laptop foto’s konden worden gemaakt. Nu mag de school deze software niet meer gebruiken.

Volgens de school is deze spionagemethode maar weinig gebruikt. In werkelijkheid is het wel degelijk vaak gebruikt. Bovendien hadden medewerkers van de school het doelbewust gedaan en bij wijze van leuke hobby. Van de leerling die als eerste een aanklacht tegen de school indiende, zouden meer dan 400 foto's zijn gemaakt.

 



galileoDe Europese Unie heeft samen met het Europese ruimtevaartbureau ESA het systeem voor plaatsbepaling Galileo gebouwd. Het werkt op dezelfde manier als het GPS. Maar je kunt tot op minder dan een meter nauwkeurig bepalen waar iemand of iets zich bevindt.

Op 28 december 2005 werd de eerste kunstmaan van Galileo gelanceerd, de Giove-A. Het is een proefmodel dat moet helpen nagaan of Galileo goed uit de verf zal komen. In 2008 werd er nog een proefmodel gelanceerd, de Giove-B. Testen met deze proefmodellen verliepen goed. Daardoor kon de bouw van het systeem in 2011 beginnnen. Vijf jaar later konden burgers, overheidsinstellingen en bedrijven het systeem gaan gebruiken. In 2018 werd het officieel in gebruik genomen. Toen waren er 26 Galileo-kunstmanen de ruimte ingestuurd. Als alles volgens plan verloopt, is het systeem binnenkort voltooid. Dan zullen er dertig Galileo-kunstmanen in gebruik zijn.

 



Trek voor deze les 1 lesuur uit. U laat de leerlingen de opdracht in de les in twee- of drietallen doen.

Leid de les in met een korte uitleg van waar het over gaat.
Laat de leerlingen de bronnen lezen. En hun artikel schrijven. Als iedereen klaar is. kijkt u de artikelen na.

Rond de opdracht af door drie artikelen klassikaal te bespreken. Laat een leerling die Big Brother zijn gang wil laten gaan zijn standpunt toelichten. Doe dat ook bij een leerling die Big Brother wil blinddoeken en een leerling met een genuanceerd standpunt.

Tip: Zet deze drie artikelen online of laat ze publiceren in de schoolnieuwsbrief.

De schrijfopdracht kan het beste in groepen van twee of drie worden uitgevoerd omdat leerlingen met elkaar moeten praten over het onderwerp van de les. Dat helpt hen om helder te krijgen hoe ze tegen het onderwerp aan kijken. De leerlingen hoeven het ook helemaal niet eens te worden met elkaar. Als ze er na afloop maar een eigen mening erop na houden.


Deze les sluit aan bij:

  • Kerndoel 44: De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik

 


 

  • De leerling heeft aan de hand van voorbeelden gezien dat moderne technieken grotere controle in de samenleving mogelijk maken.
  • De leerling heeft voorbeelden gezien van waarom deze technieken worden ingezet.
  • De leerling heeft gezien dat de aanwending van deze technieken privacy van individuen kunnen aantasten.
  • De leerling kan na afweging tussen de voor- en nadelen van deze technieken kenbaar maken in welke gevallen ze het gebruik ervan goed- of afkeuren.

 



De leerling heeft de opdracht goed gemaakt als:

  • hij of zij in het artikel duidelijk laat zien dat hij of zij heeft nagedacht over de voor- en nadelen van meer 'alledaagse spionage' in de samenleving;
  • zijn of haar mening over de (on)wenselijkheid van die spionage met deugdelijke argumenten heeft onderbouwd,

 Het artikel zo helder geschreven is dat lezers een duidelijk beeld krijgen van hoe de schrijver ervan denkt over de (on)wenselijkheid van die spionage.

 

verwante lessen

Login Form