Over wat corruptie is, hebben de meeste mensen maar een vaag idee. En mensen die wel goed kunnen uitleggen wat corruptie is, denken vaak dat het iets is van ver weg, ergens buiten Nederland en zelfs buiten Europa.
Maar is dat wel zo? En wat is corrupte nu eigenlijk precies? Hoe is corruptie te bestrijden? En hoe kijkt men bij de Verenigde Naties aan tegen corruptie en de bestrijding ervan?
Je kunt kiezen uit twee werkvormen:
- Een eigen campagne starten onder de naam ‘Your ‘No’ Counts’. Hierover lees je meer in de bron ‘Wat doen de VN?’.
- Onderzoek doen naar een corruptiezaak die in het nieuws is of onlangs nog in het nieuws is geweest. Ga na in welke opzichten de onderzochte zaak voldoet aan de definitie van corruptie zoals omschreven in de bron ‘Niet onschuldig’. Laat ook zien of de personen die zich schuldig hebben gemaakt aan corruptie hiervoor gestraft zijn en zo ja, hoe dan.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Eerst kijken jullie naar een video over corruptie. In die video worden twee personen genoemd die zich aan corruptie hebben schuldig gemaakt. Noteer deze namen alvast, want die kunnen in de opdracht nog van pas komen.
Lees de bronnen zelfstandig door. Je krijgt hiervoor 25 minuten de tijd.
Daarna deelt je leerkracht de klas in in groepen van vier. Voor wat jullie in groepsverband gaan doen, trekken jullie de restvan de tijd voor uit.
Je mag kiezen uit twee groepsactiviteiten:
- Eén van de groepen maakt een reclamespot van hooguit 30 seconden tegen corruptie onder de titel ‘Your ‘No’ Counts’.
- De andere groepen onderzoeken elk een affaire rond corruptie die in de afgelopen jaren het nieuws gehaald heeft of nog in het nieuws is terwijl jullie deze les maken. Van de resultaten van dat onderzoek maken jullie een verslagje.
Ten slotte laten jullie de reclamespot of het verslag aan je leerkracht zien.
Kijk naar de YouTube-video ‘Zo staat het met corruptie in de wereld en in Nederland – NOS op 3’:
Corruptie is het politieke, sociale of economische verschijnsel waarbij iemand die veel macht heeft, deze macht misbruikt met als doel om zichzelf of anderen ongeoorloofde gunsten te verlenen. Als dat laatste het geval is, doet hij dat vaak in ruil voor wederdiensten of als vriendendienst.
Corruptie ontstaat vaak van boven af. Als je baas steekpenningen aanneemt, dan ben je geneigd dat ook te gaan doen. Je baas kan jou dat niet verbieden, want hij doet het zelf ook. Ben je zelf de baas over andere mensen, dan gaan die het ook doen, enzovoort.
Corruptie kan ook van onderop ontstaan. Stel, mensen kunnen niet rondkomen van wat ze voor hun werk betaald krijgen. Ze kunnen dan de neiging krijgen om zich extra te laten betalen voor wat ze voor andere mensen doen. Een ambtenaar rekent dan bijvoorbeeld extra geld voor een vergunning. Een leerkracht vraagt extra geld van zijn leerlingen. Een agent steekt de opbrengst van boetes in zijn eigen zak, enzovoort.
Als hun chefs daar achter komen moeten die natuurlijk een eind maken aan dat soort praktijken. Maar soms gebeurt dat niet. Dan gaan de chefs meedoen en houden hun mond in ruil voor een deel van het geld. En die chefs hebben ook weer een baas boven zich. Die baas laat toe dat de chefs extra geld krijgen maar wil daar ook weer een deel van krijgen. En zo raakt de hele overheid besmet met corruptie.
Het volgende rekenvoorbeeld maakt duidelijk hoeveel er met corruptie verdiend kan worden.
Rekenvoorbeeld:
In 2022 zitten er in het niet-bestaande land Fictivia 120.000 leerlingen op basisscholen. In iedere klas zitten gemiddeld 40 leerlingen. Er staan dus elke schooldag zo'n 3.000 leerkrachten voor de klas.
Die 3.000 leerkrachten verdienen te weinig om van rond te kunnen komen. . Daarom vragen ze hun leerlingen om iedere week 1 euro mee te nemen. Die moeten hun ouders hen dan meegeven. Het geld steken de leerkrachten in eigen zak. Dat levert hen heel wat geld op, want in Fictivia zijn de scholen 40 weken per jaar open.
Maar wat de leraren doen, mag natuurlijk niet want in Fictivia is onderwijs gratis. Als de schoolinspecteur er achter zou komen, zou die er zeker wat van zeggen. De leerkracht zou ervoor worden gestraft. Maar dat gebeurt niet.
Er zijn tien schoolinspecteurs in Fictivia. Ze weten allemaal dat de leerkrachten geld vragen en krijgen van hun leerlingen. En dat ze het in eigen zak steken. Ze staan dat toe op één voorwaarde: de leerkrachten moeten de helft van het geld aan hen afstaan.
De baas van de inspecteurs is de minister van Onderwijs van Fictivia. Hij weet dat de inspecteurs geld aannemen van de leerkrachten en dat dat niet mag volgens de wet. Toch laat hij het toe zolang hij de helft krijgt van het geld dat de inspecteurs van de leerkrachten krijgen. Dat doet hij omdat hij er zelf aan wil verdienen. Ook wil hij besparen op uitgaven voor onderwijs.
Wil je weten of je antwoord correct is? Kijk dan op dit rekenvoorbeeld
- Iedere meester en juf krijgt jaarlijks 40 x 40 euro = 1600 euro. Ze dragen daar de helft van af aan de schoolinspecteur, dus ½ x 1600 = 800 euro.
- Elke schoolinspecteur krijgt jaarlijks 800 x 300 (het aantal leerkrachten gedeeld door het aantal schoolinspecteurs) = 240.000 euro.
- De minister van Onderwijs krijgt van de schoolinspecteurs ½ x 240.000 x 10 (het aantal schoolinspecteurs) = 1,2 miljoen euro.
Kijk ook eens naar de webpagina ‘Corruption Perceptions Index’ op https://www.transparency.org/en/cpi#.
Niet alleen zie je een wereldkaart waarop in kleuren is weergegeven hoeveel corruptie er voorkomt per land, ook kun je doorklikken naar de meest recente ranglijst van landen waar je in de youtubefilm al over gehoord hebt.
In de lijst van 2021 staat Nederland op de 8e plaats. Op welke plaats staat Nederland terwijl je aan deze les werkt?
Als veel mensen corrupt zijn, werkt dat armoede (verder) in de hand. Arme mensen worden er de dupe van want ze moeten extra betalen voor gewone dingen die je vaak nodig hebt. Denk bijvoorbeeld aan doktershulp en onderwijs. Corruptie maakt die zaken voor arme mensen onbetaalbaar.
Door corruptie krijgen burgers een lage dunk van de overheid. Ze hebben weinig vertrouwen in ambtenaren en landsbestuurders. Met ieder nieuw corruptieschandaal dat in het nieuws komt, daalt dat vertrouwen nog verder. Soms zullen burgers dan zó boos op de overheid worden dat ze de straat opgaan om tegen corruptie te protesteren.
Een protest tegen corruptie in Brazilië in maart 2015
Ten slotte zijn rijke landen minder bereid om andere landen te helpen als er in die landen veel corruptie voorkomt. Hulp werkt minder goed naarmate meer van het hulpgeld in de zakken van corrupte functionarissen terecht komt.
Wat vinden leiders en eigenaars van (internationale) bedrijven van corruptie? Je zou zeggen: ook die hebben weinig vertrouwen in de overheid van landen met veel corruptie en ook bij de ondernemers daalt het vertrouwen nog meer als er grote corruptieschandalen aan het licht komen. Daarom zouden ze in landen met veel corruptie niet zomaar nieuwe fabrieken en kantoren willen vestigen of op andere manieren zaken doen. Daardoor zouden er in die landen minder (goedbetaalde) banen worden geschapen. Maar zo eenvoudig ligt het niet.
In Spanje is de openbare aanklager Juan Ignacio Campos samen met drie assistent-aanklagers een onderzoek begonnen naar Juan Carlos, tot 2014 koning van Spanje. Het Spaanse hooggerechtshof heeft Campos opgedragen dat onderzoek te doen omdat die veel afweet van en veel ervaring heeft met economische misdrijven en ook uitstekende reputatie geniet.
Het onderzoek van Campos maakt onderdeel uit van een groter onderzoek naar de aanleg van een hogesnelheidslijn tussen Mekka en Medina in Saoedi-Arabië. Een groep Spaanse aannemers verwierf in 2011 het contract voor de aanleg van deze spoorlijn.
Mogelijk heeft de ex-koning een rol gespeeld bij het toekennen van het contract aan de groep aannemers. Men wil weten of de ex-koning gestraft kan worden voor die rol. Men vermoedt dat hij via via geld heeft opgestreken bij het verlenen van het contract. In 2012 stortte Saudi-Arabië 65 miljoen euro in een fonds dat onder meer op naam van de ex-koning staat.
Maar kan Juan Carlos wel vervolgd worden indien het onderzoek uitwijst dat hij strafbare feiten heeft gepleegd? Kan dat wellicht niet omdat hij in 2011 en 2012 nog koning van Spanje was? Volgens de Spaanse wet is de koning van Spanje onschendbaar. Of kan het wel omdat hij vanaf juni 2014 geen koning meer is (zijn zoon Felipe is hem toen opgevolgd) en daardoor niet langer onschendbaar is?
Juan Carlos was jarenlang populair in Spanje omdat hij een rol speelde bij de overgang van de dictatuur van Franco naar een democratie. Zo'n tien jaar geleden kreeg hij een steeds slechtere reputatie vanwege schandalen. Om die reden deed hij afstand van zijn troon. Ook raakte hij in opspraak door zijn buitenechtelijke relaties en zijn jacht op olifanten in Afrika.
In maart 2020 zei Felipe in een verklaring dat hij niet langer meer de erfenis van zijn vader wil hebben en dat hij diens jaarlijkse staatstoelage van 200.000 euro heeft ingetrokken.
Naar een artikel op https://nos.nl/artikel/2336580-onderzoek-naar-smeergeldaffaire-spaanse-ex-koning-juan-carlos.html
De belangrijkste VN-organisaties die zich bezighouden met het bestrijden van corruptie zijn:
- United Nations Development Programme (UNDP), en
- United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC).
Deze organisaties hebben in 2003 9 december uitgeroepen toe Internationale Dag tegen Corruptie. Dat gebeurde tijdens een VN-conventie tegen corruptie die dat jaar plaatsvond.
Ook voeren beide organisaties de campagne ‘Your ‘No’ Counts’ om de bevolking en bestuurders van alle landen duidelijk te maken dat corruptie vooral de arme mensen treft doordat het de ontwikkeling van onderwijs, gezondheidszorg, justitie, democratie en welvaart hindert.
In 2015 hebben de Verenigde Naties een lijst van zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen opgesteld. Die doelen moeten in 2030 zijn gehaald.
Duurzaam Ontwikkelingsdoel 16 luidt: Bevorder vreedzame en inclusieve samenlevingen met het oog op duurzame ontwikkeling, verzeker toegang tot justitie voor iedereen en creëer op alle niveaus doeltreffende, verantwoordelijke en open instellingen.
In artikel 16.5 van dit doel is te lezen dat elke vorm van corruptie en omkoping dient te worden bestreden. De hele tekst van dit Duurzame Ontwikkelingsdoel is te lezen op https://www.sdgnederland.nl/SDG/16-vrede-justitie-en-sterke-publieke-diensten/.
Deze les laat zien hoe corruptie ontstaat en hoe het zich kan verspreiden door het hele overheidsapparaat van een land. Ook laat het zien dat corruptie onschuldig lijkt omdat het vaak straffeloos gebeurt, maar kwalijke gevolgen heeft voor de samenleving en om die reden bestreden wordt, niet in het minst door organisaties binnen de Verenigde Naties.
Plan van aanpak:
Voor deze les trekt u 1 uur uit.
Als inleiding op de les laat u de Youtubefilm ‘Zo staat het met corruptie in de wereld en in Nederland – NOS op 3’ zien.
Eerst laat de leerlingen de bronnen individueel lezen. Trek er 25 minuten voor uit.
Daarna deelt u de klas in in groepen van vier. Voor de activiteit die de groepen gaan doen, trekt u eveneens de rest van de tijd voor uit.
U stelt de groepen voor de keuze:
- een reclamespot van hooguit 30 seconden maken tegen corruptie onder de titel ‘Your ‘No’ Counts’. Laat één van de groepen de reclamespot maken.
- een affaire rond corruptie onderzoeken die in de afgelopen jaren het nieuws gehaald heeft of nog in het nieuws is op het moment dat u deze les behandelt. De overige groepen zoeken een affaire uit, onderzoeken deze en schrijven een verslagje over de resultaten van hun onderzoek.
In het verslagje moet in ieder geval staan in welke opzichten er sprake is geweest van corruptie (een omschrijving hiervan staat in ‘Bron: Niet onschuldig’). Ook moet in het verslagje staan of de persoon of personen die zich schuldig hebben gemaakt aan corruptie, hiervoor gestraft zijn en zo ja, op welke manier.
U kijkt en luistert naar het reclamespotje en kijkt de onderzoeksverslagjes na.
Globale uitwerking:
Bij bestrijding van corruptie is pakkans van het hoogste belang. Hoe groter de pakkans is, hoe minder ambtenaren, politici en medewerkers van bedrijven geneigd zijn om zich op een of andere manier schuldig te maken aan corruptie. Strenge wetgeving tegen corruptie helpt dus alleen als de pakkans groot is.
Bij het aan het licht brengen van corruptie speelt soms een klokkenluider een grote rol. Dat kan een medewerker van de overheid of een bedrijf of instelling zijn of een journalist. Door klokkenluiders serieus te nemen en zo nodig te beschermen kan de overheid de pakkans bij corruptie vergroten.
Deze les past bij:
Kerndoel 36: De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen en daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
Kerndoel 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun omgeving te plaatsen.
Kerndoel 39: De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.
Kerndoel 46. De leerling leert over de verdeling van welvaart en armoede over de wereld. Hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu, en relaties te leggen met het (eigen) leven in Nederland.
- De leerlingen kunnen uitleggen wat corruptie is en hoe je dit verschijnsel kunt herkennen;
- De leerlingen kunnen uitleggen hoe corruptie ontstaat;
- De leerlingen kunnen uitleggen hoe corruptie bestreden of voorkomen kan worden;
- De leerlingen kunnen globaal weergeven hoe de Verenigde Naties laten zien dat bestrijding van corruptie hoog op haar agenda staat.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als:
- het reclamespotje duidelijk laat zien dat corruptie niet onschuldig is en daarom dient te worden bestreden of vermeden
- het verslag een bondig en helder beeld geeft van de onderzochte corruptiezaak
- het spotje en de verslagen in correct Nederlands zijn opgesteld.