Tijdens de Tweede Wereldoorlog, vanaf 10 mei 1940, was Nederland bezet door Duitsland. Gedurende die tijd woedde er boven Zuidwest-Nederland en vooral boven Zeeland een luchtoorlog tussen Duitsland en de Geallieerden. Tijdens deze luchtoorlog kwamen veel Geallieerde vliegeniers om het leven. Hiermee betaalden de Geallieerden een hoge prijs voor hun overwinning op Duitsland in 1945. Ook aan Duitse kant sneuvelden veel piloten en andere bemanningsleden. Hoe kwam het dat er juist boven Zeeland zo hevig gevochten werd in de lucht?
Hoe kwam het dat er juist boven Zeeland zo hevig gevochten werd in de lucht?
Dat gaan jullie onderzoeken aan de hand van vijftien plekken in deze provincie waar een oorlogsvliegtuig is neergestort of een noodlanding heeft gemaakt. Deze plekken vertellen elk hun eigen verhaal over het vliegtuig dat daar is neergekomen en over de bemanning. Samen geven die verhalen een beeld van wat zich in het Zeeuwse luchtruim afspeelde.
Daarover maken jullie een gedenkboekje.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. Je maakt de opdracht alleen of samen met een klasgenoot.
Je krijgt van je leerkracht een exemplaar van een landkaart van Zeeland.
- Lees eerst Bron: Bloedige luchtoorlog en kijk ook naar Bron: Neergestort. Deze bron bevat een lijst van vijftien plekken in Zeeland waar tijdens de Tweede Wereldoorlog een vliegtuig is neergestort.
- Kies uit deze lijst een plek uit. De 15 plekken worden over de leerlingen verdeeld.
- Ga naar Wings to Victory - Database. Dat is een lijst van oorlogsvliegtuigen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Zeeland zijn neergestort of daar een noodlanding hebben gemaakt. Die lijst is in chronologische volgorde. Achter iedere datum in de kolom links staat de plek waar op die dag een vliegtuig is neergestort.
- Zoek in deze lijst de datum uit die past bij de plek die je gekozen hebt. Als bij meerdere plekken dezelfde datum staat, kies dan de datum met daarachter de naam van de plek die je gekozen hebt.
- Klik op deze datum. Dan verschijnt een pagina met gegevens over het vliegtuig dat daar is neergekomen. Onderaan deze pagina staat een landkaart van Zeeland.
- Maak aan de hand van wat op deze pagina staat een korte omschrijving van het vliegtuig, waarom dat is neergekomen en welke opdracht het vliegtuig had (niet meer dan ¼ A4-tje). Vermeld de volgende zaken:
* Periode in de Tweede Wereldoorlog waarin het vliegtuig is neergestort.
* Datum
* Plaats
* Soort vliegtuig (bijvoorbeeld Heinkel)
* Groep (bijvoorbeeld Luftwaffe)
* Doel (doelwit van een bombardement of bestemming)
* Taak die het vliegtuig moest vervullen of vervuld had toen het neerstortte (het kunnen er twee of meer zijn, vermeld ze dan allemaal)
* Waardoor het is neergestort of een noodlanding heeft gemaakt (bijvoorbeeld neergehaald door luchtafweergeschut op de grond)
Let op! Als er iets ontbreekt op de pagina dat in je overzicht thuishoort, noteer dan ‘onbekend’. - Klik op de landkaart onderaan de pagina en je krijgt een grotere versie van deze kaart te zien. Op deze versie is de plek waar het vliegtuig is neergekomen met een rode stip gemarkeerd.
- Geef op jouw landkaart van Zeeland deze plek aan met een kruisje en vermeld op de kaart ook de datum die bij deze plek hoort.
- Ben je klaar, lever dan je beschrijving en landkaart bij je leerkracht in. Die maakt van alle beschrijvingen en landkaarten een gedenkboekje over de luchtoorlog boven Zeeland.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vond er boven Zeeland een grote luchtoorlog plaats. Daarbij zijn ruim 600 oorlogsvliegtuigen in Zeeland neergestort of gedwongen om er een noodlanding te maken. De luchtoorlog kostte aan vele piloten en andere bemanningsleden van vliegtuigen het leven.
De luchtoorlog kende vier episoden:
- 10-15 mei 1940. Dat was de periode waarin de Nederlandse luchtmacht strijd leverde tegen de Duitse luchtmacht.
- 16 mei 1940 tot 10 september 1944. In die tijd was geheel Nederland door Duitsland bezet. Geallieerde vliegtuigen gingen vanuit Engeland naar Duitsland of naar door Duitsland bezette gebied om er bombardementen uit te voeren en keerden daarna terug, onder meer via Zeeland. De Duitsers maakten vaak gebruik van vliegvelden in Zeeland. Ook voerden vliegtuigen bombardementen uit op steden in Zeeland.
- 10 september tot 8 november 1944. In die periode werd Zeeland door de Geallieerden bevrijd. In september 1944 vond ook operatie Market Garden plaats. Dat was een grote aanval van de Geallieerden om belangrijke bruggen over de grote rivieren (zoals de Rijnbrug in Arnhem) te veroveren op de Duitse troepen. Bij die aanval gebruikten de Geallieerden zweefvliegtuigen om soldaten en legervoertuigen aan te voeren en te laten landen in het gebied waar de aanval plaatsvond.
- 8 november 1944 tot de overgave van Duitsland op 5 mei 1945. In die periode gebruikten de Geallieerden vliegvelden in Zeeland om van daar uit bombardementen uit te voeren in Duitsland en in gebieden die door Duitsland bezet waren.
Crash bij Philippine
Er zijn in totaal 626 vliegtuigen gecrasht. Daarvan bekijken jullie we er 15 en kiezen er één uit.
Klik daarvoor op https://db.wingstovictory.nl/database.php. De CrashID (het nummer van de crash) krijg je pas te zien als je het pdf-bestand hebt aangeklikt. Het CrashID kun je meteen gebruiken of je de juiste crash hebt.
| Periode | Datum | CrashID | Plek waar vliegtuig is gecrast |
| 10-15 mei 1940 | 10-05-1940 | 6 | Sommelsdijk, Oudelansepolder |
| 10-05-1940 | 8 | Haamstede Vliegveld | |
| 10-05-1940 | 11 | Sluis | |
| 13-05-1940 | 43 | Vlissingen | |
| 15 mei 1940 - 10 september 1944 | 15-05-1940 | 64 | Zuidzande |
| 05-11-1943 | 346 | Biervliet / Driewegen (Flak*) | |
| 12-05-1944 | 389 | Krabbendijke | |
| 04-06-1944 | 401 | Wilhelminadorp | |
| 10 september - 8 november 1944 | 11-09-1944 | 422 | Nieuwdorp (Flak*) |
| 18-09-1944 | 599 | Oude-Tonge (glider**) | |
| 18-09-1944 | 435 | Haamstede Vliegveld (glider**) | |
| 24-09-1944 | 437 | Wemeldinge | |
| 8 november 1944 - 5 mei 1945 | 06-12-1944 | 463 | Ouddorp (Flak*) |
| 01-01-1945 | 570 | Willemstad (AAA*) | |
| 01-01-1945 | 468 | Kloosterzande |
* Flak en AAA = luchtafweergeschut
** Glider = zweefvliegtuig
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Zuidwest-Nederland met de provincie Zeeland het toneel geweest van een grote luchtoorlog. Die begon al tijdens de eerste vijf dagen van de Duitse bezetting van Nederland in mei 1940. Daarna hebben Duitse militairen vaak gebruik gemaakt van vliegvelden in Zeeland. Bovendien zijn steden in Zeeland dikwijls het doelwit geweest van bombardementen. Tijdens de bezetting zijn er in Zuidwest-Nederland en vooral boven Zeeland veel militaire vliegtuigen neergehaald door luchtafweergeschut of door andere vliegtuigen, in totaal meer dan 600. Talloze piloten en andere bemanningsleden van vliegtuigen zijn erbij omgekomen. In september 1944 begon onder meer in Zeeland de bevrijding van Nederland.
Toch weten de meeste mensen maar weinig over de luchtoorlog boven Zuidwest-Nederland. Om hier meer bekendheid aan te geven, is de Stichting Wings to Victory in het leven geroepen. Deze stichting heeft een gegevensbestand aangelegd met alle informatie over de luchtoorlog boven Zuidwest-Nederland die er te vinden is. In dit gegevensbestand zitten getuigenverhalen, foto’s, Duitse en Geallieerde vliegrapporten en archiefmateriaal. Dit gegevensbestand vertelt het verhaal van de luchtoorlog en de vliegeniers die erbij gesneuveld zijn. Van dit gegevensbestand heeft de stichting een deel online gezet op https://www.wingstovictory.nl/Wings_to_Victory. Ook heeft de stichting op vliegveld Midden-Zeeland bij Arnemuiden een museum ingericht waar je het gegevensbestand kunt raadplegen.
Op 10 mei 1040 vielen Duitse troepen Nederland binnen. Zo begon voor Nederland de Tweede Wereldoorlog. Na vijf dagen vechten, ook door de Nederlandse tegen de Duitse luchtmacht gaf Nederland zich over. Daarmee stopte het vechten in Nederland niet. in de lucht ging dat door, maar dan tussen de Duitse luchtmacht en die van de Geallieerde landen. En dan vooral boven Zuidwest-Nederland. Die luchtoorlog ging door tot rond het einde van de Duitse bezetting op 5 mei 1945.
Van die luchtoorlog zijn in Zeeland nog talloze sporen te vinden, vliegtuigen die tijdens de luchtoorlog zijn neergeschoten of een noodlanding hebben gemakt. Elk neergekomen vliegtuig vertelt nog steeds zijn eigen verhaal.
Leerlingen brengen onderzoeken vijftien van die sporen met hun verhaal en laten zo zien hoe en waarom juist boven Zuidwest-Nederland die luchtoorlog werd gevoerd.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u een uur uit. Deze opdracht maken de leerlingen alleen of samen met een andere leerling.
- U maakt vijftien kopieën van de kaart van Zuidwest-Nederland uit de Bosatlas.
- Ga na wie alleen wil werken of samen met een andere leerling. Zorg ervoor dat het werk van de opdracht over vijftien leerlingen en koppels kan worden verdeeld.
- U geeft iedere leerling en koppel een exemplaar van de landkaart van Zuidwest-Nederland.
- Daarna lezen alle leerlingen Bron: Bloedige luchtoorlog en Bron: Neergestort.
- Iedere leerling en koppel kiest in Bron: Neergestort een van de vijftien plekken uit waar een vliegtuig is neergekomen. Zorg ervoor dat alle plekken aan bod komen.
- De leerlingen/koppels van leerlingen gaan met hun plek aan de slag.
- Wie klaar is, levert zijn beschrijving van de plek en de bijbehorende landkaart bij u in.
- U beoordeelt de beschrijvingen en de landkaarten.
- U bundelt de beschrijvingen en de landkaarten op chronologische volgorde in een gedenkboekje over de luchtoorlog boven Zeeland.
- Neem als inleiding van dit gedenkboekje de tekst van Bron 1 op in het boekje.
Bedenk met de leerligen een pakkende titel voor dit boekje.
Globale uitwerking
Tussen 10 en 15 mei vocht de Nederlandse luchtmacht boven Nederlands grondgebied tegen die van Duitsland. Daarna ging de luchtoorlog verder tussen de luchtmacht van Duitsland en die van de Geallieerde landen, met name de Verenigde Staten en Groot-Brittennië. Dat had er mede mee te maken dat Geallieerde bommenwerpers begeleid door jachtvliegtuigen tot boven Duits grondgebied probeerden door te dringen om daar hun aanvallen uit te voeren en vaak op de heen- en terugweg over Zuidwest-Nederland vlogen.
Kerndoelen
37 De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in hun tijd te plaatsen. De leerling leert hierbij over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken;
- tijd van wereldoorlogen (1900-1950), en
De leerling leert daarbij in elk geval de relatie te leggen tussen de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de 20e eeuw (waaronder de Wereldoorlogen en de Holocaust), en hedendaagse ontwikkelingen. De vensters van de canon van Nederland dienen als inspiratiebron voor de behandeling van de tijdvakken.
40 De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.
41 De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom er meer dan 600 oorlogsvliegtuigen zijn neergekomen in Zeeland tijdens de Tweede Wereldoorlog;
- De leerlingen kunnen globaal uitleggen hoe de luchtoorlog boven Zeeland aan de hand van plekken waar een oorlogsvliegtuig is neergekomen.
De opdracht is goed gemaakt als:
- de beschrijvingen met de landkaarten van de vliegtuigcrashes een goed beeld geven van hoe de luchtoorlog boven Zeeland tijdens de Tweede Wereldoorlog verlopen is;
- de beschrijvingen in correct Nederlands geschreven zijn en bovendien makkelijk te lezen;
- de plekken genoemd in Bron: Neergestort waar een vliegtuig is neergekomen op de juiste plaats zijn aangegeven op de landkaarten.