Op 1 januari 2005 werd bij wet bepaald dat mensen in de publieke ruimte in bepaalde gevallen kan worden gevraagd een identiteitsbewijs te tonen, bijvoorbeeld als iemand bekeurd wordt. Dat bewijs kan onder meer een paspoort zijn. Wilt u er meer van weten, kijk dan op https://nl.wikipedia.org/wiki/Identificatieplicht_in_Nederland.
Kort voordat en kort nadat deze regeling van kracht werd, was er verzet tegen van mensen die de Tweede Wereldoorlog bewust hebben meegemaakt of er veel vanaf weten. Ook tijdens de Duitse bezetting is er een soortgelijke wet van kracht geweest. Toen kon het zelfs van levensbelang zijn om je op straat te kunnen identificeren met een document, het persoonsbewijs..
In deze les ontdekken leerlingen dat en hoe en waarom verzetsmensen probeerden identiteitsbewijzen en andere documenten zoveel mogelijk en zo goed mogelijk te vervalsen.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 2 uur uit. De opdracht bestaat uit twee delen. Voor het eerste deel trekt u 1 uur uit. Die tijd heeft u voor een deel nodig voor en nabespreking voor het tweede deel trekt u eveneens 1 uur uit.
Deel I
U verdeelt de klas in tweetallen. De groepen raadplegen Bron: Het persoonsbewijs en Bron: De Vervalsingscentrale.
Daarna beantwoorden ze de vragen in Bron: Kenmerken aan de hand van de informatie in de twee andere bronnen en de afbeelding die in Bron: Kenmerken is opgenomen.
Ten slotte vraat u iedere groep welke antwoorden ze op de vragen hebben geven (zie Uitwerking).
Deel II
Iedere groep probeert een zo goed mogelijke vervalsing te maken van een persoonsbewijs die mensen tijdens de Duitse bezetting bij zich moesten hebben. Als iedereen hiermee klaar is, kijkt u de vervalste persoonsbewijzen na.
Bedenk een leuke prijs voor de beste vervalsing.
Uitwerking:
Antwoorden op de vragen over de bronnen:
Bij Bron : Het persoonsbewijs
Vraag: Waarom zouden de Duitsers een J op bepaalde persoonsbewijzen stempelen?
Antwoord: Door joden een persoonsbewijs met een J te geven was het makkelijker te ontdekken of iemand Joods was. Deze persoonsbewijzen met een J maakten later de deportatie van joden naar de concentratiekampen in Oost-Europa eenvoudiger.
Bij de afbeelding in Bron: Kenmerken
Vraag: Hieronder vind je een overzicht van de gegevens die behoren bij iemand als een uniek persoon. Maar er zijn nog meer gegevens op het voorbeeld van het persoonsbewijs te vinden. Welke zijn de andere?Antwoorden:
A De datum waarop het persoonsbewijs werd uitgegeven (met een datumstempel)
A De plaats waar het persoonsbewijs werd uitgegeven
A De handtekening van de ambtenaar
B Datum, huidige adres en een handgeschreven adreswijziging door de ambtenaar
C Een doorzichtige zegel en een betaalbewijs (1 gulden) over de vingerafdruk heen geplakt
C Een gemeentestempel over de doorzichtige zegel heen
D Een pasfoto
D Een controlesticker met een nummer
D Een gemeentestempel over de pasfoto heen
D de handtekening van de eigenaar van het persoonsbewijs
Bij Bron: De Vervalsingscentrale
Vraag: Wat is de aanleiding voor het oprichten van de Vervalsingscentrale?
Antwoord: Bij het Kindercomité bestond een grote behoefte aan goede valse identiteitsbewijzen.
Vraag: Waarmee begon het feitelijke werk van de Vervalsingscentrale?
Antwoord: Het verwijderen van de letter J op het persoonsbewijs van een joodse man.
Vraag: Welke stappen waren er nodig om tot een vervalst persoonsbewijs te komen?
Antwoord: 1) Chemische verwijdering van inkt
2) Fijn grafisch werk van Alice Cohn (waaronder valse handtekeningen)
3) Een stempel namaken(ze maakten er wel 500 verschillende!).
Vraag: Vanaf 1943 werden mannen naar Duitsland gestuurd voor de verplichte arbeidsinzet. Waarom werd de student Rut Matthijse niet naar Duitsland gestuurd?
Antwoord: Hij had een vervalst document dat aangaf dat hij voor 'zijn' werk bij de Waterleiding-Maatschappij onmisbaar was.
Vraag: Hoe vaak is de student Rut Matthijsen aan arrestatie ontsnapt en hoe?
Antwoord: Drie keer. Een: hij springt uit het raam na een aanhouding. Twee: hij kan met een zelfgemaakt vervalst persoonsbewijs en een vervalst document van de Waterleiding-Maatschappij bij een controle makkelijk doorlopen. Drie: De Duitsers waren van plan het huis waar de Vervalsingscentrale zich bevond binnen te vallen. Hij was door een tip van een buurman tijdig gewaarschuwd en had alle materialen naar een ander huis gebracht.
Vraag: Waarom stopte het werk van de Vervalsingscentrale?
Antwoord: Het werd te gevaarlijk, ze wisten door een tip dat ze in de gaten werden gehouden.
Kerndoelen:
40. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.
42. De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu.