Geneesmiddelen helpen mensen om beter te worden. Maar wat als geneesmiddelen je juist ziek maken?
In de Verenigde Staten is een epidemie aan de gang die niet te wijten is aan een besmettelijke ziekte. Het gaat om wijdverbreid, overmatig gebruik van bepaalde pijnstillers die opiaten heten. Deze opiaten werken heel verslavend. Deze opiaten hebben al tienduizenden Amerikanen het leven gekost. We spreken van een opiatenepidemie.
Jullie gaan aan de slag met de vijf volgende onderzoeksvragen:
- Hoe is die opiatenepidemie in de VS ontstaan?
- Wie of welke organisaties kun je hiervoor aansprakelijk stellen?
- Waarom kun je deze pijnstillers, die in de VS zoveel ellende hebben veroorzaakt, beschouwen als harddrugs?
- Hoe probeert men in de VS de opiatenepidemie en de gevolgen ervan aan te pakken?
- Hebben we ook in Nederland te maken met wijdverbreid overmatig gebruik van en verslaving aan opiaten met alle gevolgen van dien? Of valt dat nog mee?
De antwoorden op deze vragen ga je uitzoeken in de les.
Bij vraag 5 ga je na of we in Nederland echt een groot probleem hebben dat dringend moet worden aangepakt met duidelijke maatregelen en richtlijnen.
Of vind je het al voldoende om de regering op te roepen tot waakzaamheid omdat het in Nederland nu nog niet zo’n vaart loopt met dit probleem?
Wat moet de regering dus doen?
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
De opdracht in de les bestaat uit twee delen.
Deel 1: 25 minuten
Lees de onderzoeksvragen 1 t/m 4 in Opdracht.
Je leerkracht laat de klas de film zien in Bron: Opiatenepidemie.
Schrijf terwijl de film wordt afgespeeld je antwoorden op de onderzoeksvragen 1 t/m 4 op.
Deel 2: 20 minuten
Je gaat samen met drie klasgenoten aan de slag met onderzoeksvraag 5.
Je gaat na in hoeverre de waarschuwing aan Nederland waar de film mee eindigt, terecht is. Dat doe je aan de hand van de overige bronnen in de les.
Ga naar De VS is in de ban van een opiaten-epidemie: wat is dat? | NOS en speel de video af die onderaan het artikel te vinden is. De film is deels in het Nederlands en deels in het Nederlands ondertiteld. Bekijk deze video.
Wat zijn pijnstillers en opiaten? Welke opiaten zijn de bekendste? Waarom hebben ze wel eens het nieuws gehaald? Worden er in Nederland net zoveel opiaten gebruikt als in de Verenigde Staten, of juist minder? Dat legt een medewerker van de St. Maartenskliniek in Nijmegen allemaal uit in de YouTube-video 'Pijnstillers, een genuanceerd verhaal':
Toch zijn er wel degelijk Nederlanders verslaafd aan bepaalde geneesmiddelen. Veel Nederlanders zelfs. Kijk naar deze YouTube-video uit 2019, getiteld ‘Ruim 200.000 Nederlanders aan verslavende pijnstillers: ‘de nieuwe heroïne’’:
Hoe een app de kans op verslaving aan zware pijnstillers verkleint, zie je in de YouTube-video ‘Minder pijn en minder opiaten dankzij app‘:
In de Verenigde Staten zijn honderdduizenden mensen verslaafd aan zware pijnstillers die opiaten heten. Hiervan zijn er in de loop der jaren tienduizenden overleden na een overdosis van die geneesmiddelen. De Amerikaanse regering spreekt dan ook van een opiatenepidemie die almaar voortwoekert. Hoe is die epidemie ontstaan? Wie en wat houdt die epidemie gaande? En hebben we ook in Nederland zo’n epidemie en zo ja, hoe omvangrijk is die dan? Dat zoeken leerlingen uit in deze les.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u één lesuur uit.
Raadpleeg voor u deze les in de klas brengt het artikel uit 2017 De VS is in de ban van een opiaten-epidemie: wat is dat? | NOS. In dit artikel is een video gemonteerd. Die gebruikt u om de les mee in te leiden.
De opdracht in de les bestaat uit twee delen. Voor deel 1 ruimt u 25 minuten in, voor deel 2 20 minuten.
Deel 1
Vraag de leerlingen de onderzoeksvragen 1-4 in Opdracht door te lezen.
Dan laat u de leerlingen de video zien in Bron: Opiatenepidemie. Terwijl u de video afspeelt, schrijven de leerlingen hun antwoorden op de onderzoeksvragen op.
Vraag na de film enkele leerlingen wat ze hebben genoteerd.
Deel 2
De leerlingen nemen in groepen van vier de andere bronnen door. Aan de hand hiervan zoeken ze hun antwoord op onderzoeksvraag 5. Of anders gezegd: in hoeverre de waarschuwing aan Nederland waar de film mee eindigt, terecht is? Of denken de leerlingen dat het probleem rond opiaten in Nederland wel meevalt maar toch noopt tot waakzaamheid. Vraag hen na te denken na over mogelijke maatregelen om het gebruik van verslavende opiaten in ons land terug te dringen.
Uitwerking
1 Hoe is die opiatenepidemie in de VS ontstaan?
In de jaren ’90 probeerden grote farmaceutische bedrijven in de VS de afzet van hun zware pijnstillers te vergroten door huisartsen onder druk te zetten om die middelen voor te schrijven aan mensen die een zware operatie hadden ondergaan of chronische pijnklachten hebben. Huisartsen werden er soms zelfs betaald door een farmaceutisch bedrijf. Vaak had die marketing succes; artsen schreven vaak en in grote hoeveelheden van die middelen voor. Daarbij lieten de bedrijven min of meer onvermeld dat je makkelijk verslaafd kunt raken aan hun pijnstillers. In de loop der jaren kwamen er steeds meer Amerikanen bij niet meer zonder die middelen konden.
2 Wie of welke organisaties kun je hiervoor aansprakelijk stellen?
Dat zijn op de eerste plaats de farmaceutische bedrijven, die zware verslavende pijnstillers op de markt brachten. Ook kun je het huisartsen aanrekenen dat ze steeds meer van hun patiënten de zware pijnstillers van die bedrijven voorschreven. Het kwam voor dat een patiënt met pijnklachten van meerdere artsen een recept kreeg voor die zware pijnstillers zodat de patiënt wel erg grote hoeveelheden van die middelen kon krijgen. De gezondheidsautoriteiten in het land lieten dit alles min of meer onbelemmerd gebeuren.
Wat niet in de film zelf wordt vermeld, maar wel in het artikel waar de film in is gemonteerd, is dat er steeds meer van die middelen in illegale drugslabs werden gemaakt zodat mensen, die aan die middelen verslaafd zijn geraakt, er buiten de artsen om aan konden komen.
3 Waarom kun je deze pijnstillers die in de VS zoveel ellende hebben veroorzaakt beschouwen als harddrugs?
Aan deze zware pijnstillers kun je ernstig verslaafd raken. Daarom kun je ze onderbrengen op de lijst van harddrugs die in Nederland wordt gehanteerd ter handhaving van de Opiumwet.
4 Hoe probeert men in de VS de opiatenepidemie en de gevolgen ervan aan te pakken?
Mensen die verslaafd zijn aan een zware pijnstiller kunnen bij een kliniek proberen om van die verslaving af te komen. Tegen het bedrijf Purdue Pharma, dat met zijn pijnstiller oxycodon een vooraanstaande rol speelde in het ontstaan van de opiatenepidemie, is een rechtszaak aangespannen. Deze zaak werd afgesloten met een schikking waarbij het bedrijf instemde met het betalen van schadevergoeding aan mensen die het middel hebben gebruikt en er verslaafd aan zijn geraakt. Tegen een ander farmaceutisch bedrijf is ook een rechtszaak aangespannen waarbij de kans bestaat dat vooraanstaande medewerkers van het bedrijf tot een gevangenisstraf worden veroordeeld. Dit bedrijf verkocht de zware pijnstiller fentanyl, die alleen mocht worden verstrekt aan kankerpatiënten die veel pijn lijden. Maar door misleiding had het bedrijf het voor elkaar gekregen dat ook andere patiënten dit middel door hun huisarts kregen voorgeschreven.
5 Hebben we ook in Nederland te maken met wijdverbreid overmatig gebruik van en verslaving aan opiaten, met alle gevolgen van dien? Of valt dat nog mee?
In Nederland is er een stijgende trend als het gaat om het gebruik van zware pijnstillers, ook al zijn ze alleen op recept te verkrijgen en ook al zorgen huisartsen ervoor dat een recept voor een zware pijnstiller geldt voor een beperkte hoeveelheid die niet gemakkelijk herhaald wordt. Ook in Nederland kunnen verslaafden aan opiaten afkicken onder deskundig begeleiding.
Kerndoelen
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
39. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.
- De leerlingen weten wat opiaten zijn.
- De leerlingen kunnen uitleggen hoe in Nederland onderscheid wordt gemaakt tussen softdrugs en harddrugs.
- De leerlingen kunnen aan de hand van dat onderscheid laten zien waarom opiaten die in de VS en in Nederland verkrijgbaar zijn, bij de harddrugs horen.
- De leerlingen kunnen enkele oorzaken noemen van de opiatenepidemie in de VS.
- De leerlingen kunnen uitleggen in hoeverre er ook in Nederland sprake is van een opiatenepidemie en een met argumenten ondersteunde inschatting maken van de ernst ervan.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als:
- de leerlingen laten zien dat de leerdoelen behaald zijn;
- de leerlingen laten zien dat het advies aan de regering gebaseerd is op kennis inzake het gebruik en werking van zware pijnstillers, en
- ze duidelijk maken wat de regering moet doen aan het gevaar van overmatig opiatengebruik in Nederland.