In het Midden-Oosten woont het volk van de Koerden. Dat volk telt ongeveer 36 miljoen mensen. Dat is ongeveer twee keer zoveel als de hele bevolking van Nederland.
Maar wáár ze wonen, kun je op geen enkele staatkundige landkaart van dit gebied vinden. Wel op een speciale landkaart als deze:
Door Koerden bewoond gebied
Hoe is dat te verklaren?
Een deel van het antwoord op die vraag is op de landkaart te zien: er wonen Koerden in zes verschillende landen die aan elkaar grenzen. Veruit de meeste Koerden wonen in Turkije, Irak, Iran en Syrië. Daarom gaat deze les alleen over de Koerden in deze vier landen.
Veel Koerden willen een eigen staat voor alle Koerden. Die komt er niet, voor zover we nu kunnen overzien. Maar mogen de Koerden dan wel in het land waar ze wonen hun eigen taal gebruiken en op andere manieren hun cultuur beleven? Mogen ze ook hun eigen nieuwsmedia en politieke organisaties oprichten en laten werken? En mogen ze hun woongebied ook zelf besturen?
Dat onderzoeken jullie.
Over de uitkomsten van jullie onderzoek maken jullie een serie van vier krantenartikelen met als overkoepelende titel: ‘Volk zonder land’. Van elke aflevering is de titel ‘Koerden in (naam land)’
Voor deze opdracht krijg je 2 lesuren de tijd.
Kijk eerst naar de video in Bron: Onafhankelijkheid. Dat duurt enkele minuten
Daarna onderzoeken jullie de positie van de Koerden in de vier landen waar veel Koerden wonen. Voor dit onderzoek krijgen jullie 40 minuten de tijd.
De leerkracht maakt vier ongeveer even grote groepen en wijst aan elk van de groepen één van de vier landen toe.
Kijk ook naar de Bron: UVRM (Universele Verklaring van de Rechten van de Mens) opgesteld door de Verenigde Naties.
Doe je onderzoek aan de hand van de vragen in Opdracht. Raadpleeg ook de mensenrechtenverklaring van de VN.
Je kunt op internet zoeken naar aanvullende informatie. Zoek op Google naar 'Koerden + (naam van land)'.
Schrijf dan samen een artikel over de Koerden in het land dat je hebt onderzocht. Verwerk hierin wat je over de Koerden in dat land te weten bent gekomen. Jullie gaan na in welk land de Koerden het best af zijn als het gaat om respect voor de rechten die ieder mens heeft volgens de mensenrechtenverklaring van de VN.
Kijk naar deze YouTube-video ‘Dit is waarom de Koerden een onafhankelijke staat willen’:
In 2005 kregen de Koerden in Irak min of meer een eigen staat, met de naam Koerdische Autonome Regio. Die regio kreeg zelfs een gekozen staatshoofd en hield er een eigen leger op na, de Peshmerga. Dit leger hielp de regering in Bagdad bij de oorlog tegen Islamitische Staat IS en wist grondgebied te veroveren dat door IS in bezit was genomen. Toen die oorlog was afgelopen, was de Koerdische regio op die manier zelfs groter geworden dan vóór de oorlog tegen IS. Zo was het gebied rond Kirkuk waar veel aardolie in de grond zit en wordt opgepompt, deel gaan uitmaken van de regio. De economie van de regio moet het voornamelijk van de oliewinning rond Kirkuk hebben want andere middelen van bestaan zoals de landbouw zijn er nauwelijks.
In 2017 schreef Barzani, toen staatshoofd van de regio, een referendum uit onder de bewoners van de regio. Die mochten voor of tegen algehele onafhankelijkheid van de regio stemmen. Bij grote meerderheid kozen bewoners van de regio voor algehele onafhankelijkheid.
De regering in Bagdad was daar op tegen. Die wilde niet dat Irak zou worden opgesplitst. Toen de uitslag van het referendum bekend was, greep deze regering hard in om te voorkomen dat de Koerdische Autonome Regio zich afscheidde van de rest van Irak.
Iraakse soldaten halen een poster van met de afbeelding van Barzani weg in Kirkuk
Kirkuk is het grootste twistpunt in Irak. De Koerden hebben het in handen sinds de Koerdische strijders er IS versloegen. De stad is belangrijk voor de Koerden: honderden strijders stierven ervoor. Maar ook de Irakezen zullen Kirkuk willen behouden, om de olie. De regering heeft gedreigd met militair ingrijpen als de Koerden de stad zullen inlijven.
"Dat is het probleem in dit land: het draait allemaal om olie", zegt Sirwan. "Vooral in Kirkuk, dat gebouwd is op een zee aan olie."
Sinds de oprichting van het huidige Turkije in 1923 hebben Koerden in Turkije vrijwel altijd in meerdere of mindere mate te maken gehad met discriminatie en onderdrukking door de Turkse regering. Eerst erkende deze regering het bestaan van de Koerden als etnische groep niet eens. Iedereen was Turk en daarmee basta, vond de regering. De taal en cultuur van de Koerden waren taboe. Kinderen van Koerdische komaf die naar school gingen, kregen een Turkse voornaam en werden in de klas alleen met die naam aangesproken.
De regering trad keihard op tegen Koerden die die ijverden voor een eigen Koerdische staat. Die verenigden zich in de beweging Koerdische Arbeiderspartij PKK.
In 1984 begon een echte oorlog tussen de PKK en de Turkse regering met alle verwoestingen en andere ellende van dien.
Verwoestingen in de Turkse stad Cizre als gevolg van de strijd tussen de PKK en de Turkse regering
In 1987 gaf de Turkse regering te kennen dat het land lid wilde worden van de Europese Unie. Na de eeuwwisseling, toen Recep Tayyip Erdoğan regeringsleider was geworden van Turkije, leek dat inderdaad te gebeuren. Om de toetreding tot de Europese Unie makkelijker te maken, ging de Turkse regering coulanter om met de Koerden in het land. De regering stond bijvoorbeeld toe dat er Koerdisch-talige omroepen en andere media kwamen en dat de Koerden steeds meer vertegenwoordigers kregen in het Turkse parlement. Die waren vooral actief in de politieke partij Democratische Partij voor de Volkeren HDP.
Maar een eigen staat voor Koerden bleef taboe en net als voorheen bleef de Turkse regering strijd voeren tegen de PKK en tegen aanhangers van de PKK in Irak.
Bovendien vindt de Turkse regering dat de HDP teveel samenwerkt met de PKK en dus een gevaar is voor de binnenlandse veiligheid. Om die reden begon de regering in maart 2021 een rechtszaak om de partij verboden te krijgen.
De Koerden in Syrië wonen vooral bij de grens met Irak en Turkije.
Sinds 2011 vechten Koerdische rebellen tegen het bewind van Bashar al-Assad. Die krijgt vanaf 2015 in die strijd bijstand van Rusland. Ook hebben de rebellen gevochten tegen Islamitische Staat tot deze beweging verslagen was. Bij die strijd kregen ze hulp van westerse landen.
In de loop van die dubbele oorlog hebben ze een aparte staat weten te stichten, die Rojava genoemd werd.
De officiële vlag van Rojava sinds de Koerden deze autonome staat stichtten
Wel hebben de Koerden te maken met discriminatie en onderdrukking. Ze mogen bijvoorbeeld geen eigen politieke partijen oprichten en kinderen met Koerdische namen kunnen niet worden aangegeven bij de Burgerlijke Stand van hun woonplaats.
In het noordwesten van Iran wonen de meeste Koerden van dat land. Vanaf het einde van de Eerste Wereldoorlog hebben die geprobeerd een eigen staat te stichten. En inderdaad is er in de jaren ’20 korte tijd een eigen staat geweest, maar die werd door de Iraanse regering met geweld van de kaart geveegd.
Sinds de Islamitische Revolutie in 1979, toen de regering van de sjah (koning) plaatsmaakte voor een regering van islamitische geestelijken, hebben de Koerden verzet gepleegd tegen deze regering, niet in de laatste plaats omdat de meesten van hen soenniet zijn en de regering bestaat uit sjiieten en omdat de sjiitische stroming van de islam de belangrijkste godsdienst is in Iran.
Demonstratie in Den Haag in 1979 van vertegenwoordigers van het Koerdisch Comité tegen het beleid van de regering van Iran ten opzichte van de Koerden
De woordvoerder van Human Rights Watch in Koerdistan, Ejlal Ghawami, geeft zijn mening over de Iraanse regering: ‘Het Koerdische volk wordt onderdrukt door de Islamistische Republiek. We mogen bijvoorbeeld geen politieke partijen oprichten’. Ook discrimineert het regime volgens hem op geloof. Zo zouden er zo’n drie miljoen soennieten in Teheran wonen die geen enkele moskee hebben voor zichzelf. Het regime ontkent dat en beweert dat er minstens negen soennitische gebedshuizen zijn in de hoofdstad.
Volgens Ghawami voeren de Koerden in Iran alleen vreedzaam actie voor meer democratie en mensenrechten. ‘Helaas komt de Europese Unie de Koerden niet te hulp. We respecteren de Europese Unie en haar inwoners, maar de enigste hulp komt van ngo’s.’ Dat het regime de sjiitische Koerden voortrekt maakt het eveneens moeilijk om een front te vormen volgens Ghawami. Hij schat dat het regime verantwoordelijk is voor de moord op zo’n vijftienduizend Koerden sinds de revolutie. Ook houdt regime volgens hem zijn onderdanen buiten de landsgrenzen in de gaten.
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 'Normaal Nederlands'
Artikel 1
Alle mensen worden vrij geboren en moeten op dezelfde manier worden behandeld.
Artikel 2
Iedereen heeft recht op àlle rechten ongeacht of je jongen of meisje, man of vrouw bent, welke huidkleur je hebt, welke godsdienst je hebt of welke taal je spreekt.
Artikel 3
Je hebt recht op leven en recht op leven in vrijheid en veiligheid.
Artikel 4
Slavernij is verboden.
Artikel 5
Het is verboden te martelen.
Artikel 6
Je hebt recht op dezelfde bescherming als iedereen.
Artikel 7
De wet moet voor iedereen hetzelfde zijn; iedereen moet volgens de wet op dezelfde manier behandeld worden.
Artikel 8
Je hebt recht om hulp van een rechter te vragen, als je vindt dat je volgens de wetten van je land niet goed wordt behandeld.
Artikel 9
Niemand heeft recht je zonder goede reden gevangen te zetten of je het land uit te sturen.
Artikel 10
Als je terecht moet staan, moet dat in het openbaar gebeuren. De mensen die je berechten, mogen zich niet door anderen laten beïnvloeden.
Artikel 11
Je bent onschuldig totdat je schuld bewezen is; je hebt het recht je te verdedigen tegen beschuldigingen.
Artikel 12
Je hebt recht op bescherming als iemand je lastig valt, je brieven opent of kwaad van je spreekt.
Artikel 13
Je hebt het recht om te gaan en staan waar je wilt, in eigen land en in het buitenland.
Artikel 14
Als je slachtoffer wordt van mensenrechtenschendingen heb je het recht om naar een ander land te gaan en dat land te vragen jou te beschermen.
Artikel 15
Je hebt het recht een eigen naam en nationaliteit te hebben, d.w.z. tot een land te behoren.
Artikel 16
Je hebt het recht te trouwen en een gezin te stichten.
Artikel 17
Je hebt het recht om dingen te bezitten en niemand mag die bezittingen zonder goede reden afpakken.
Artikel 18
Je hebt het recht om je eigen godsdienst te kiezen en daarvoor uit te komen.
Artikel 19
Je hebt het recht te denken en te zeggen wat je wilt.
Demonstratie van Koerden
Artikel 20
Je hebt het recht om te vergaderen als je dat wilt. Niemand kan je dwingen om bij een groep te horen.
Artikel 21
Je hebt het recht om deel te nemen aan de politiek van je land, door zelf politicus te worden of om via eerlijke verkiezingen op anderen te stemmen.
Artikel 22
Je hebt het recht om jezelf te ontwikkelen en te profiteren van de gunstige omstandigheden (werk, cultuur, sociale zorg) in je land.
Artikel 23
Je hebt recht op werk in het beroep dat je zelf kiest; je hebt ook recht op loon voor het werk dat je doet. Mannen en vrouwen moeten voor hetzelfde werk evenveel betaald krijgen.
Artikel 24
Je hebt recht op vrije tijd en vakantie.
Artikel 25
Je hebt recht op alles wat nodig is om ervoor te zorgen dat je niet ziek wordt, geen honger hebt en een dak boven je hoofd hebt; als je ziek of oud bent, moet je worden geholpen.
Artikel 26
Je hebt het recht om naar school te gaan.
Artikel 27
Je hebt het recht om te genieten van wat kunst en wetenschap voortbrengen. Als kunstenaar, schrijver of wetenschapper heb je recht op bescherming.
Artikel 28
De autoriteiten in je land moeten ervoor zorgen dat er een 'orde' is die al deze rechten beschermt.
Artikel 29
Je hebt ook plichten tegenover de mensen om je heen, zodat ook hun mensenrechten kunnen worden beschermd. De wetten in je land mogen niet ingaan tegen deze mensenrechten.
Artikel 30
Geen enkel land en geen enkel mens mag proberen om de rechten te vernietigen, waar je zojuist over gelezen hebt.
In het Midden-Oosten woont een volk met ongeveer 36 miljoen leden dat geen eigen land heeft, de Koerden. Hiermee is dit volk de grootste ter wereld zonder een eigen land. Ter vergelijking: het aantal Koerden is ongeveer net zo groot als de bevolking van Canada en het aantal is tweemaal de bevolking van Nederland.
De Koerden wonen verspreid over zes landen die aan elkaar grenzen. Alleen al daarom is het onwaarschijnlijk dat er een onafhankelijk land komt voor alle Koerden. Wel hebben de Koerden in Irak en Syrië in hun woongebied een zekere mate van zelfbestuur.
Leerlingen gaan in deze les na in welke mate de Koerden de vrijheid hebben om hun cultuur te beleven en hun eigen zaken te regelen.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u twee lesuren uit.
Eerst laat u de klas de video zien in Bron: Onafhankelijkheid. Trek er 5 minuten voor uit.
Daarna maakt u vier groepen die ongeveer even groot zijn. Iedere groep onderzoekt het leven van de Koerden in een van de landen waar veel Koerden wonen. Dat zijn Turkije, Irak, Iran en Syrië. De leerlingen gebruiken de mensenrechtenverklaring als handvat.
In Armenië en Azerbeidzjan wonen eveneens Koerden, maar die vormen een uiterst kleine minderheid in hun land.
Dit onderzoek doen de leerlingen in de eerste les..
De leerlingen gaan na:
- Of de Koerden in hun land hun eigen taal mogen gebruiken en op andere manieren hun cultuur mogen beleven;
- Of ze hun eigen nieuwsmedia en politieke organisaties mogen oprichten;
- Of en in welke mater ze hun woongebied ook zelf mogen besturen.
Elke groep schrijft een artikel en hierin verwerken ze de antwoorden op deze vragen.
Daarna vraagt u de leerlingen of ze kunnen aangeven in welk deel van het gehele Koerdische woongebied de Koerden het beste af zijn, als het gaat om het waarborgen van hun vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en andere mensenrechten die te vinden zijn in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties.
Uitwerking
Irak
In Irak, aan de grens met Turkije, Syrië en Iran vormen de Koerden een meerderheid. Ze hebben vanaf 2005 in grote mate zelfbestuur en sinds dat jaar heet hun woongebied dan ook Koerdische Autonome Regio. Deze regio kreeg zelfs een eigen gekozen staatshoofd. Maar toen in 2017 de Koerden in dit gebied tijdens een referendum bij grote meerderheid kozen voor algehele onafhankelijkheid van het gebied, greep de regering in Bagdad hard in om dit te voorkomen. Ook de buurlanden van Irak (en dan vooral Turkije) waren tegen een geheel onafhankelijke Koerdische staat in Irak.
Wel zijn de Koerden in Irak vrij om hun eigen cultuur te beleven en hebben ze persvrijheid, recht van vereniging en vergadering. Dat geldt ook voor andere burgers in het land. Irak heeft namelijk heeft een constitutionele en parlementaire democratie.
Turkije
In het grensgebied met Iran, Irak en Syrië vormen de Koerden een meerderheid. Bovendien is het aantal Koerden in Turkije groter dan in de overige landen en vormen ze ook de grootste minderheid binnen de hele bevolking van het land.
Sinds de stichting van het huidige Turkije in 1923 hebben de Koerden te maken gehad met discriminatie en repressie door de Turkse regering. Aanvankelijk bestonden de Koerden officieel niet eens; ze werden beschouwd als Turken en moesten zich in alle opzichten net zo gedragen als de andere inwoners van Turkije.
De Turkse regering wilde hoe dan ook voorkomen dat de Koerden in Turkije een eigen staat zouden stichtten, en eventueel ook nog samen met de Koerden in de buurlanden van Turkije. Vooral vanaf 1984 werd daarbij geen middel geschuwd. De Turkse regering raakte verwikkeld in een echte oorlog tegen de Koerdische verzetsbeweging PKK die een eigen Koerdische staat wilden stichten.
Maar vooral na de eeuwwisseling behandelde de regering de Koerden coulanter. Ze mochten bijvoorbeeld tv-uitzendingen in het Koerdisch doen. Dat kwam omdat de Turkse regering streefde naar toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Hiervoor vond men het nodig om de Koerden en andere etnische minderheden in het land beter te behandelen. Dat zou Turkije als toekomstig lid van de Europese Unie aantrekkelijker maken. In die tijd kregen de Koerden ook meer te zeggen in de landelijke politiek, dankzij de opkomst van de politieke partij HDP. Maar volgens de Turkse regering is de HDP te nauw gelieerd aan de PKK en dus een bedreiging voor de binnenlandse veiligheid. In 2021 is bij het hoogste gerechtshof van het land een zaak begonnen om de partij opgeheven en verboden te krijgen.
Syrië
In het grensgebied met Irak en Turkije vormen de Koerden een meerderheid.
Koerdische rebellen vechten sinds 2011 samen met andere rebellengroepen tegen de regering van Bashar al-Assad. Die krijgt sinds 2015 militaire hulp van zowel Iran als Rusland. De Koerdische rebellen hebben met hulp van westerse landen ook tegen Islamitische Staat gevochten, tot die beweging geen gebieden meer onder controle hadden. Tijdens die op twee fronten gevoerde strijd wisten de Koerden voor hun woongebied een min of meer autonome status te verkrijgen.
In Syrië legt de landelijke regering de Koerden allerlei belemmeringen op bij de beleving van hun cultuur. Het gebruik van het Koerdisch als taal is niet altijd toegestaan en kinderen met Koerdische namen kunnen niet worden aangegeven bij de Burgerlijke Stand in hun woonplaats.
Iran
In Iran wonen enige miljoenen Koerden. De meeste Koerden wonen in het noordwesten van het land.
In de jaren ’20 van de vorige eeuw hebben zij korte tijd een eigen staat gehad, tot de Iraanse regering daar met geweld een einde aan maakte.
Sindsdien werd de Koerdische cultuur gedoogd als een soort vreemde eend in de bijt. Maar de Koerden hebben al die tijd te maken gehad met politieke repressie, zeker vanaf 1979, toen sjiitische geestelijken de sjah (koning) afzetten en het land uit joegen.
De meeste Koerden zijn soennitisch en de stroming binnen de islam die de regering van geestelijken aanhangen is de Sjiitische stroming. Sjiitische Koerden krijgen in het land een voorkeursbehandeling van de regering.
Kerndoelen
36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan.
39. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren.
40. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.
- De leerlingen weten waar in het Midden-Oosten de Koerden wonen en over welke zes landen verspreid ze wonen.
- De leerlingen kunnen aangeven in welke landen de meeste Koerden wonen.
- De leerlingen kunnen op grond van waar ze precies wonen aangeven waar misschien een eigen staat voor alle Koerden zou kunnen ontstaan.
- De leerlingen hebben gezien in welke mate de rechten, uit de UVRM van de Verenigde Naties, van de Koerden worden gerespecteerd in Irak, Iran, Syrië en Turkije.
- De leerlingen hebben gezien in welk van die landen Koerden zeggenschap hebben over het bestuur van hun woongebied.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als hun podcasts:
- laten zien dat de leerdoelen zijn behaald;
- niet te lang zijn;
- een duidelijk beeld geeft van de mensenrechtensituatie van de Koerden in de onderzochte landen, en
- laten zien waar in het hele woongebied van de Koerden het ideaal van een eigen staat voor de Koerden het dichtst wordt benaderd.