Op aarde is water in overvloed. Het grootste deel van het aardoppervlak is ermee bedekt. Maar slechts tussen 1 en 3% van al dat water is zoet en dus drinkbaar. Van dat drinkbare water is maar 3% makkelijk winbaar; de rest is moeilijk bereikbaar. Het makkelijk winbare drinkbare water is ook nog ongelijk verdeeld over de wereld. Canada bijvoorbeeld heeft er veel van, de Sahara weinig.
Dan zijn er plekken waar makkelijk bereikbaar drinkbaar water gedeeld moet worden tussen landen en volken. Het gaat om stroomgebieden van rivieren, gebieden waaruit het water, dat als neerslag valt en smeltwater van gletsjers door een rivier en zijn zijrivieren wordt afgevoerd. Zo ligt het stroomgebied van de Ganges voor een groot deel in India en Bangladesh.
Beide landen moeten dus maar zien hoe ze het water uit de Ganges eerlijk onder elkaar verdelen. Daarover zijn beide landen geregeld met elkaar in conflict geweest. Dan moesten de Verenigde Naties bemiddelen om zo’n conflict bij te helpen leggen.
Wil je weten hoe het conflict over water dat in de inleiding is genoemd, is aangepakt, raadpleeg de tekst ‘Sharing the water of the Ganges’ op https://en.wikipedia.org/wiki/Sharing_the_water_of_the_Ganges.
Jullie onderzoeken een ander conflict tussen landen die voor eigen gebruik water uit dezelfde rivier nodig hebben. Het gaat om Egypte, Soedan en Ethiopië, die elk voor een deel in het stroomgebied van de Nijl liggen.
Daarna proberen jullie een oplossing te vinden voor dit conflict, en een regeling te treffen waar deze landen mee kunnen leven.
Voor deze opdracht krijg je 1 (les)uur de tijd.
Lees eerst in je eentje de twee bronnen over de aanleg van de Grote Renaissance-stuwdam in Ethiopië. Noteer waarom volgens deze bronnen de dam wordt aangelegd en wat het bovenstrooms en benedenstrooms van de dam voor gevolgen zal hebben. Voor het lezen krijg je 15 minuten de tijd.
Dan volgt een groepsactiviteit waar je 15 minuten voor krijgt. Jullie werken in vier groepen. Daarnaast vraagt je leerkracht wie van jullie namens de Verenigde Naties wil bemiddelen in het conflict.
Drie van de groepen vertegenwoordigen elk een van de genoemde landen die aan de Nijl liggen.
De vierde groep vertegenwoordigt organisaties die zich inzetten voor behoud van milieu en natuur, die bezorgd zijn over de bouw van de dam en de gevolgen ervan.
Daarnaast vraagt de leerkracht een vrijwilliger die namens de Verenigde Naties als bemiddelaar gaat optreedt. Hij doet dat in opdracht van de Algemene Vergadering van de VN (ervan uitgaande dat de Algemene Vergadering er een heeft aangesteld).
De vier groepen en de bemiddelaar van de VN zoeken naar meer informatie over het klimaat en de landschappen in het stroomgebied van de Nijl, over de dam en de belangen van de drie landen die bij de bouw van de dam in het geding zijn.
Gebruik in ieder geval de Bosatlas of Google Earth of allebei.
Na deze activiteit wijst iedere groep een vertegenwoordiger aan om samen met de VN-bemiddelaar te proberen een oplossing voor het conflict uit te werken waar iedere partij zich in kan vinden. Stel samen een verdrag op waarin jullie vastleggen wat jullie zijn overeengekomen.
De onderhandelaars die een land vertegenwoordigen, mogen daarbij andere leden van hun groep om raad vragen.
Voor deze onderhandelingen ruimt je leerkracht de rest van het uur in.
Let op! Het is goed mogelijk dat jullie er niet uitkomen. Dat kan bij conflicten tussen landen ook de meest kundige politici en diplomaten overkomen.
Maandag 9 december 2019 | NOS | Redactie
Hij wordt 170 meter hoog en 1800 lang, maakt van Ethiopië een machtige energiereus en bedreigt de toegang tot water van miljoenen Egyptenaren en Soedanezen. De aanleg van de Grote Renaissancedam in de Blauwe Nijl zorgt voor oplopende spanningen in een decennia-oud conflict.
Vandaag proberen Ethiopië, Egypte en Soedan bij een overleg in Washington tot een oplossing te komen. Zijn deze drie Nijllanden nog bij elkaar te brengen of is het hek van de spreekwoordelijke dam?
De aanleg van de Grote Renaissancedam
Het is in ieder geval geen eenvoudige kwestie. De Nijl is de langste rivier ter wereld en wordt gezien als de levensader van Egypte. De grootste steden bevinden zich in de nabijheid van de rivier en zeker 90 procent van het drinkwater komt uit de Nijl.
Dat geldt eveneens voor zuiderbuur Soedan. In hoofdstad Khartoem komen de Witte en Blauwe Nijl samen. De laatstgenoemde ontspringt in Ethiopië en zorgt voor het grootste deel van de watertoevoer van de Nijl vanaf Khartoem stroomafwaarts. Het is dus geen verrassing dat de Ethiopische autoriteiten willen profiteren van het waardevolle rivierwater.
De Egyptenaren staan minder te springen om een Ethiopische stuwdam en hebben decennialang kunnen voorkomen dat bovenstrooms het rivierwater vastgehouden zal worden. Stevige taal en militaire dreigementen vanuit Caïro weerhielden Addis Abeba daar lange tijd van.
Dwarsliggen
Dat de dam er nu tóch komt, heeft Egypte deels aan zichzelf te danken, legt hoogleraar waterbeheer Pieter van der Zaag in ‘Spraakmakers’ uit. "Er bestond een initiatief van de Wereldbank om gezamenlijk op te trekken, zodat de betrokken Nijllanden zouden profiteren van een dam in Ethiopië. Maar Caïro ging na tien jaar dwarsliggen."
Toen in 2011 tijdens de zo genoemde Arabische Lente president Mubarak in Egypte werd afgezet en het land in een machtsvacuüm terechtkwam, greep Ethiopië haar kans en besloot de dam te realiseren. In 2013 werd in Egypte een militaire machtsgreep gepleegd en zit het leger stevig in het zadel, vertelde de Nederlands-Egyptische politicoloog en journalist Mounir Samuel in het NOS-programma ‘Met het Oog op Morgen’.
Hij ziet tekenen van Egyptische of Soedanese bemoeienis met het project. Zo werd vorig jaar de hoofdingenieur doodgeschoten. "Het is onduidelijk wie er achter zat, maar het lijkt mij wel heel toevallig als het niets met de dam te maken heeft." De bouw liep in ieder geval vertraging op.
Ethiopië zet hoe dan ook door. In 2015 beloofde het de buurlanden al dat zij "geen enkele schade zouden oplopen". De dam is van groot belang voor het land, ziet Samuel. "Het zal hun energieopwekking verdriedubbelen. Ze willen de grootste energie-exporteur van heel Afrika worden." Premier Abiy staat er geharnast in: onlangs suggereerde hij dat de dam hem een gewapend conflict waard is.
Ook hoogleraar Van der Zaag ziet het belang. "De dam is voor Ethiopië een vorm van ‘nation building’. In de publieke opinie scharen Ethiopiërs zich massaal achter het project."
Klimaatverandering
Een extra complicerende factor is de klimaatverandering. De Nijl bestaat volledig uit regenwater. Regen valt met name in het regenseizoen, dat aan het verschuiven is. Ook stijgt de temperatuur in de regio sneller dan elders, stelt Samuel. "Het sneller verdampen van Nijlwater versterkt dus de noodzaak om het water op te slaan."
3700 dammen gepland
De Grote Renaissancedam is slechts één van de 3700 nieuw geplande waterdammen ter wereld. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) worden er vooral in gebieden met grote welvaartsgroei dammen gebouwd: Latijns-Amerika, Zuidoost-Azië en Sub-Sahara-Afrika. In combinatie met de toenemende watervraag en het toenemende watertekort groeit de kans op wateroorlogen, schreef het PBL vorig jaar.
Daarnaast heeft een dam een enorm effect op overstromingen in de regio. De overstromingen zorgen voor vruchtbare grond langs de rivier, dankzij het slib dat er wordt afgezet. Een dam heeft een enorm effect op het aantal overstromingen, de omvang ervan en op het oppervlakt van het overstroomde gebied. “Die effecten kennen we vrij nauwkeurig dankzij de Aswandam in Egypte.” "Het doodt de flora en fauna, waardoor er geen nijlpaarden en nauwelijks krokodillen meer voorkomen in Egypte. In plaats van met slib uit de Nijl wordt het land vruchtbaar gemaakt met kunstmest. Door de kunstmest is er meer algengroei in de Nijl. Die groei zorgt voor hogere kosten voor de waterzuivering.” Al met al 'een ecologische ramp', volgens Mounir Samuel.
'Water is olie van de toekomst'
De politicoloog verwacht weinig van het overleg in Washington. "Egypte en Soedan zullen veel herrie gaan maken." Ook Van der Zaag heeft er een hard hoofd in. "Het is vooral een prestigekwestie. Het is voor Egypte moeilijk naar huis te gaan met een akkoord."
De grootste kwestie draait om het tempo waarmee het reservoir van de waterkrachtcentrale gevuld zal worden. Samuel denkt dat Ethiopië haar buren iets moet bieden, zoals een 'mooi prijsje' voor de elektriciteit die opgewekt zal worden.
"Maar dat is een pleister op de wond voor de korte termijn. Ik verwacht de komende decennia een oorlog om het water. Het is de olie van de toekomst", zegt hij. "Het is survival of the fittest op hoog niveau."
Hoogleraar Van der Zaag ziet toch één lichtpuntje in het conflict. "De ironie is dat de drie landen nog nooit zoveel met elkaar onderhandeld hebben als de afgelopen vijf jaar. Je zou kunnen zeggen dat de kwestie - ondanks alle retoriek - de samenwerking heeft versterkt.”
Bron: https://www.nporadio1.nl/buitenland/20424-water-is-olie-van-de-toekomst-dus-deze-stuwdam-leidt-tot-burenruzie
Wat kunnen de VN doen bij conflicten tussen landen?
- praten met degenen die betrokken zijn bij de crisis en bemiddelen tussen de partijen;
- politieke druk uitoefenen;
- een embargo instellen;
- een vredesmacht sturen om de vrede te bewaren (peacekeeping) of af te dwingen (peace-enforcing);
- waarnemers sturen om toezicht te houden op gemaakte afspraken.
Het conflict tussen de drie landen bevindt zich nog in de eerste fase. Egypte en Soedan dreigen wel met ingrijpen met behulp van hun legers.
Dit beeld staat bij het hoofdkantoor van de VN in New York
De aarde heeft onmetelijk veel water, maar slechts een klein deel ervan is geschikt om door mensen te worden gebruikt. Mensen halen veel van dat bruikbare water uit rivieren. Dat leidt soms tot conflicten tussen landen als het stroomgebied van een rivier zich over twee of meer landen uitstrekt, en vooral als ergens in de rivier een stuwdam wordt aangelegd. Deze les gaat over een van die waterconflicten. Het is de bedoeling dat de leerlingen zelf proberen tot een oplossing te komen in dit conflict.
Plan van aanpak:
Voor deze les trekt u één uur uit. Eerst lezen de leerlingen de bronnen over de aanleg van de Grote Renaissance-stuwdam in Ethiopië. U vraagt ze te noteren waarom volgens deze bron deze dam wordt aangelegd en wat het bovenstrooms en benedenstrooms van de dam voor gevolgen zal hebben. Voor het lezen van de bron geeft u ze 15 minuten de tijd.
Daarna laat u de leerlingen in vier groepen werken, en kiest u een leerling die als bemiddelaar namens de Verenigde Naties gaat optreden. Hierbij gaat u ervan uit dat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties deze bemiddelaar heeft aangesteld om het conflict dat tijdens de aanleg van de stuwdam is ontstaan, te helpen oplossen.
Drie groepen vertegenwoordigen elk een land dat bij het conflict is betrokken: Egypte, Soedan en Ethiopië. De vierde groep vertegenwoordigt organisaties voor het behoud van natuur en milieu, die zich zorgen maken over de bouw van de dam en de gevolgen ervan.
Gedurende 15 minuten zoeken de vier groepen en de VN-bemiddelaar naar meer informatie over het klimaat en landschappen in het stroomgebied van de Nijl, over de dam en de belangen van de drie landen die bij de bouw van de dam in het geding zijn. U laat ze daarbij in ieder geval de Bosatlas of Google Earth gebruiken, of allebei.
Na deze activiteit wijst iedere groep een vertegenwoordiger aan om samen met de VN-bemiddelaar te proberen een oplossing van het conflict uit te werken waar iedere partij zich in kan vinden. Stel samen een verdrag op om vast te leggen wat jullie overeen zijn gekomen.
U vertelt aan de onderhandelaars die een land vertegenwoordigen daarbij andere leden van hun groep om raad mogen vragen.
Voor deze onderhandelingen ruimt u de rest van het uur in.
Let op! Het is goed mogelijk dat het de leerlingen niet lukt om het eens te worden over hoe het conflict moet worden opgelost en het verdrag er dus niet komt. Dat kan bij conflicten tussen landen ook de meest kundige politici en diplomaten overkomen.
Globale uitwerking:
Hoe het te maken verdrag eruit kan zien, ziet u in ‘Sharing the water of the Ganges’ op https://en.wikipedia.org/wiki/Sharing_the_water_of_the_Ganges.
Een mogelijke oplossing is dat het stuwmeer achter de dam in een zodanig laag tempo vol zal lopen, dat Egypte en Soedan toch over ruime hoeveelheden water uit de Nijl kunnen beschikken. Zodra het stuwmeer vol is, zal de hoeveelheid Nijlwater dat door deze landen stroomt, weer min of meer even groot worden als tot de voltooiing van de dam het geval is.
En andere oplossing is dat afgezien wordt van verdere aanleg van de dam, en dat Ethiopië voor haar behoefte aan energie zwaarder inzet op het gebruik van andere, schone energiebronnen.
Eindtermen voor HAVO:
Domein C: Aarde
Subdomein C2: Samenhangen en verschillen op aarde
7. De kandidaat kan met betrekking tot samenhangen en verschillen op aarde:
7b. de kenmerken van de landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren.
7b 2. veranderingen in landschapszones door menselijke activiteiten.
In dit verband kan de kandidaat: De invloed van menselijke activiteiten op natuur en milieu in verschillende landschapszones beschrijven en verklaren.
Eindtermen voor VWO:
Domein C: Aarde
Subdomein C1: De aarde als natuurlijk systeem; samenhangen en diversiteit
5. De kandidaat kan met betrekking tot de aarde als natuurlijk systeem:
5b. de kenmerken van landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren;
5b 2. De kenmerken van de landschapszones en de veranderingen hierin.
In dat verband kan de kandidaat: De invloed van menselijke activiteiten op andere geofactoren in verschillende landschapszones beschrijven en verklaren.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom drinkbaar water wereldwijd beperkt voorhanden is.
- De leerlingen kunnen uitleggen wanneer en hoe beperkte beschikbaarheid van drinkbaar water uit rivieren, kan leiden tot conflicten tussen landen.
- De leerlingen kunnen in grote lijnen uitleggen hoe de Verenigde Naties proberen dit soort conflicten op te lossen.
De leerlingen hebben de opdracht goed gemaakt als ze aan de hand van een voorbeeld en bronnenonderzoek hebben ondervonden hoe het is om een conflict tussen landen over water uit een rivier op te lossen. Daarbij is het niet van belang of de inspanning wel of geen bevredigend resultaat heeft opgeleverd. Hoe dan ook moeten leerlingen er blijk van hebben gegeven dat ze elkaar en elkaars standpunt respecteren.