Harrie Rouvroye was 12 jaar oud toen op 10 mei 1940 Duitse troepen Nederland binnenvielen en daarmee de Duitse bezetting van Nederland begon. Hij volgde de opmars van die troepen vanuit zijn woonplaats Elsloo. Tijdens de bezetting verzamelde hij zoveel mogelijk voorwerpen uit en documenten over de Tweede Wereldoorlog.
In 1944 werd Elsloo door de Geallieerden bevrijd. Toen werden Britse militairen ingekwartierd in het ouderlijk huis van Rouvroye. Toen die aan een van die militairen vertelde dat hij voorwerpen en documenten verzamelde die met de oorlog te maken hadden, gaf die hem meteen een aantal documenten. Ook daarna groeide de verzameling van Rouvroye gestaag.
Op gegeven moment schonk hij zijn zeer omvangrijke (5652 objecten) en unieke collectie aan het Streekmuseum De Schippersbeurs te Elsloo. Toen werd een deel van die collectie tentoon gesteld.
Daarna gaf hij een interview over zijn hobby uit zijn jeugd en het Streekmuseum. Hierin vertelde hij over zijn herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog en de door hem ingerichte tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog in het Streekmuseum.
Van het interview met Harrie Rouvroye bekijk je twee fragmenten. Geef daarbij antwoord op een aantal vragen.
Daarna zoek je een ander voorbeeld van hoe iemand allerlei zaken over de Duitse bezetting en de Tweede Wereldoorlog in het algemeen verzamelde of optekende wat er om hem of haar heen gebeurde tijdens de bezetting.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd. Maak de opdracht samen met een klasgenoot.
1) Bekijk ‘Bron: leven in WOII’ en geef antwoord op de volgende vragen
- Welke aanwijzingen waren er dat de Duitsers in aantocht waren?
- Welke brug konden de Duitsers toen niet innemen en waarom?
- En welke brug hebben ze daarvoor in plaats ingenomen en waarom is dit wel gelukt?
2) Bekijk ‘Bron: distributiesysteem’ en geef antwoord op de volgende vragen.
- Waar waren de distributiestamkaarten voor bestemd en kreeg iedere persoon dezelfde stamkaarten?
- Waarom werden deze ingevoerd?
Let op, de laatste vraag beantwoordt Harrie alleen maar indirect; dus hier moeten jullie goed over nadenken.
3) Geef nu antwoord op deze vraag: Wat bezielde Rouvroye volgens jou om zo’n grote verzameling van zeken uit de Tweede Wereldoorlog aan te leggen?
4) Zoek Elsloo en Stein op met Google Maps en teken een landkaart van dit gebied zoals het eruit zag begin jaren ‘40. Zijn er nog steeds dezelfde bruggen aanwezig? Zo niet, waar zou dit aan kunnen liggen?
5) Zoek ten slotte naar een ander voorbeeld van iemand die vastlegde wat hij of zij beleefde tijdens de Duitse bezeting van Nederland. Dat kan zijn iemand die net als Rouvroye dingen verzamelde die met die bezetting en de Tweede Wereldoorlog te maken hebben, maar ook iemand die toen een dagboek bijhield of er achteraf een verhaal over schreef (daar zijn veel meer voorbeelden van dan het dagboek ‘Het Achterhuis’ van Anne Frank). Maar daar een korte beschrijving van.
Nu heb je een dossier bij elkaar over Harrie Rouvroye, over zijn woonplaats Elsloo en over hoe iemand anders uit eigen initiatief zijn of haar beleving van de bezettringstijd vastlegde voor toekomstige generaties, hetzij door een verzameling aan te leggen, hetzij door erover te schrijven.
Lever dat dossier in bij je leerkracht.
Bekijk de video:
Bekijk de video:
Harrie Rouvroye was 12 jaar oud en woonde in Elsloo toen het Duitse leger op 10 mei 1940 Nederland binnenviel en de Duitse bezetting van Nederland begon. Toen begon hij uit liefhebberij voorwerpen uit en documenten over de Tweede Wereldoorlog te verzamelen. Dat bleef hij doen na de bevrijding door de Geallieerden van Elsloo in 1944. Naderhand schonk hij zijn verzameling aan Streekmuseum De Schipppersbeurs in Elsloo en gaf hij een interview over zijn hobby uit zijn jeugd en over hoe hij in Elsloo de Duitse bezetting heeft ervaren. Van dit interview zijn in deze les twee fragmenten opgenomen.
Deze les maakt aan de hand van een voorbeeld duidelijk waarom het voor het in stand houden van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting van Nederland belangrijk is dat mensen tijdens de bezetting dingen verzamelden en bewaarden die met oorlog en bezetting te maken hebben of erover schreven. In beide gevallen deden ze dat vanuit hun eigen perspectief op wat er toen allemaal gebeurde in hun omgeving en daarbuiten.
Voor deze les trekt u 1 uur uit. U laat de leerlingen de opdracht in de les in tweetallen maken.
Zet de leerlingen aan het werk. Het is de bedoeling dat ieder tweetal een dossier aanlegt over Harrie Rouvroye, over zijn woonplaats Elsloo en over een ander voorbeeld van hoe iemand vastlegde voor toekomstige generaties hoe hij of zij de Duitse bezetting beleefde.
Als iedereen klaar is, haalt u de dossiers op en kijkt ze na. Met deze dossiers is een fraaie tentoonstelling te maken.
De stappen
- Als eerste moeten de leerlingen nadenken over wat Harrie’s motieven waren om zo veel materiaal uit de Tweede Wereldoorlog te bewaren en te verzamelen.
- Daarna moeten de leerlingen een video bekijken waarin Harrie geïnterviewd wordt. Deze video duurt 6 minuten. Harrie vertelt hoe hij het begin van de oorlog heeft ervaren en hoe hij is begonnen met het verzamelen van materiaal. De nadering van de Duitsers speelt hierbij een belangrijke rol. De leerlingen moeten goed opletten bij het filmpje en kijken naar welke aanwijzingen er waren dat de Duitsers in aantocht waren.
- In hetzelfde filmpje vertelt Harrie ook iets over de bruggen. Er was een brug die de Duitsers niet konden veroveren. De leerlingen moeten uitleggen welke dat was en welke brug wel veroverd kon worden en waarom.
- Daarna bekijken de leerlingen het tweede filmpje over de distributiestamkaarten. Harrie legt uit waarvoor deze stamkaarten werden gebruikt en welke soorten stamkaarten er waren.
- Met groepjes van vier leerlingen tekenen ze een kaart van het Julianakanaal bij Elsloo. Ze dienen op de kaart de bruggen te tekenen die er toen waren. Laat hen ook een huidige kaart maken en vergelijken die met hun eigen kaart. Ze moeten nadenken over waarom sommige bruggen er nog steeds zijn of waarom enkele niet meer zijn herbouwd.
Uitwerking
Antwoorden op vragen over Bron 1:
- Er kwam een Duitser met een atlas naar Elsloo en hij tekende iets op papier. Een week later kwamen er veel auto’s met daarin Duitsers die het land verkenden. Sommige Duitsers hadden Nederlandse uniformen aan om de mensen te misleiden.
- De brug van Elsloo (over het Julianakanaal) kon niet ingenomen worden door de Duitsers, omdat deze was opgeblazen door de Nederlanders. Er waren dus meer Nederlanders die al het vermoeden hadden dat de Duitsers in aantocht waren. De brug van Stein (en ook die van Urmond en Berg) kon wel ingenomen worden omdat de Duitsers Nederlandse uniformen droegen en daardoor niemand wantrouwig werd.
Antwoorden op vragen over Bron 2:
- Er waren verschillende stamkaarten: voor mannen en vrouwen, voor verschillenden leeftijden en voor Nederlanders en buitenlanders.
- De distributiestamkaarten werden ingevoerd om producten zoals brood, vlees en schoenen te kunnen kopen. Producten werden schaars en hiermee probeerde men te voorkomen dat mensen te veel gingen kopen. Met een bon kon je naar een winkel gaan en het product kopen wat er op de stamkaart stond. Je kon bijvoorbeeld met een bon voor vrouwenkleren geen mannenkleding kopen.
Antwoord op de vraag over beide bronnen:
- Wellicht legde Rouvroye zijn verzameling aan uit nostalgie. Ook heeft hij mogelijk verwacht dat dit materiaal later grote geschiedkundige waarde zou krijgen voor onderzoekers. Ten slotte kan een reden zijn geweest dat generaties die de oorlog niet hebben meegemaakt zich beter kunnen voorstellen hoe het toen was aan de hand van de spullen die Rouvroye verzamelde en daardoor een beter begrip kunnen krijgen van deze episode uit de Nederlandse geschiedenis en van hoe oorlog te voorkomen.
Elsloo en vooral bruggen rond deze plaats begin jaren ‘40 en nu: het antwoord kan per groep verschillen.
Afsluitende zoekopdracht
Arnhem, Nijmegen en vele andere gemeenten hebben een museum met collecties uit de Tweede Wereldoorlog die zijn samengesteld vanuit een stedelijk of regionaal perspectief.
Ook zijn er na de bezettingstijd vele romans, verhalen en dagboeken uit en over die episode van de Nederlandse geschiedenis verschenen. Een voorbeeld hiervan is ‘Het verstoorde leven’ van Etty Hillesum.
Eindtermen voor HAVO
Domein A: Historisch besef
2. De kandidaat kan de volgende tijdvakken met bijbehorende tijdsgrenzen in chronologische volgorde noemen en als referentiekader gebruiken:
tijdvak 9: tijd van de wereldoorlogen (1900-1950) / eerste helft 20e eeuw;
Domein B: Oriëntatiekennis 8.
De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken die genoemd zijn in eindterm 2: - de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen;
- bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
- uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt;
Voor tijdvak 9 gelden de volgende kenmerkende aspecten:
40. het voeren van twee wereldoorlogen”
Eindtermen voor VWO
Domein A: Historisch besef
2. De kandidaat kan de volgende tijdvakken met bijbehorende tijdsgrenzen in chronologische volgorde noemen en als referentiekader gebruiken:
- tijdvak 9: tijd van de wereldoorlogen (1900-1950) / eerste helft 20e eeuw;
8. De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken die genoemd zijn in eindterm 2:
- de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen;
- bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
- uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt;
- uitleggen dat de betekenis die aan tijdvakken wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden.
Voor tijdvak 9 gelden de volgende kenmerkende aspecten:
40. het voeren van twee wereldoorlogen”
- De leerlingen kunnen uitleggen hoe verzamelingen van documenten en voorwerpen die mensen als Harrie Rouvoye tijdens de Duitse bezetting hebben aangelegd naderhand een beeld helpen geven van wat zich in die tijd heeft afgespeeld op gemeentelijke, regionale en landelijke schaal.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom dit ook geldt voor op schrift gestelde getuigenissen uit die tijd.
De opdracht is goed gemaakt als de leerlingen:
- de antwoorde op de vragen hebben gevonden;
- hun landkaart van Elsloo uit begin jaren ’40 laat zien welke bruggen er toen wel of niet waren vergeleken met de bruggen die er nu zijn, en
- het gekozen voorbeeld van hoe iemand anders zijn of haar beleving van de Duitse bezetting van Nederland hetzelfde soort historische inzicht geeft als het voorbeeld van Harrie Rouvroye.