Inheemse volken wereldwijd
Inheemse volken wonen in alle delen van de wereld. In Europa heb je bijvoorbeeld de Saami (Lappen). In Afrika heb je de Pygmeeën. In Azië vind je bijvoorbeeld de Karen. Van de oorspronkelijke inwoners van Australië heb je vast wel eens gehoord: de Aborigines.
De Koerden in het Midden-Oosten zijn met hun 30 miljoen mensen het grootste inheemse volk van de wereld
Men schat dat er in de hele wereld zo'n vijfduizend verschillende inheemse volken zijn. In totaal praten we dan over ongeveer 250 miljoen mensen, zo'n 5% van de wereldbevolking.
Al die vijfduizend volken zijn heel verschillend van elkaar. Sommige volken zijn blank, andere zijn zwart. Sommige volken wonen in een bos, andere in de woestijn; sommige wonen op een vaste plaats, anderen trekken rond. Veel volken leven nog steeds van het land en de natuur, zoals ze al eeuwen hebben gedaan. Ze doen aan landbouw of veeteelt, jagen, vissen of verzamelen vruchten. Maar er zijn ook veel inheemse volken, die zich (moeten) aanpassen aan de westerse maatschappij. Dit betekent vaak dat ze hun eigen identiteit, hun eigen cultuur verliezen. Soms gebeurt dat vrijwillig, maar meestal gebeurt dat onder druk van andere volken. De Koerden in Irak, Iran en Syrië hebben last van wat Arabisering wordt genoemd: het gedwongen aanpassen aan de Arabische manier van leven.
Wanneer spreken we van een inheems volk?
Een definitie van inheemse volken kunnen we je niet geven. Er is niemand die een definitie wil gebruiken. Welke definitie je ook bedenkt, er zullen altijd volken zijn die dan buiten de boot vallen.
Wel kunnen we enkele zaken noemen, waar mensen aan denken als ze praten over inheemse volken.
1. 'De eerste bewoners':
Zoals hierboven al is opgemerkt, worden inheemse volken vaak als de eerste of oorspronkelijke bewoners van het huidige grondgebied gezien: de Indianen die al 30.000 jaar in Amerika woonden voordat Columbus 500 jaar geleden kwam; of de Aborigines die al 40.000 jaar in Australië woonden, voordat 200 jaar geleden de eerste Engelse kolonisten kwamen. De Koerden wonen zo'n 2.500 jaar op hun huidige woonplek.
Maar pas op: er zijn ook inheemse volken die pas enkele honderden jaren in hun land woonden voordat andere volken hen onderwierpen. Een voorbeeld: de Maasai in Kenia en Tanzania wonen 'pas' 350 jaar op hun huidige plek.
2. Identiteit:
Inheemse volken zijn trots op hun eigen taal en gewoonten. Door hun taal verschilt een inheems volk van andere volken om hen heen. De Koerden spreken Koerdisch, een taal die sterk verschilt van de talen van andere groepen in de landen waar ze wonen.
Ook door kleding voelen inheemse volken zich vaak anders: de huipiles of poncho's worden alleen door Maya-Indianen gedragen. Ook de manier van wonen kan een inheems volk uniek maken: zo hebben inheemse volken op Borneo lange huizen waarin het hele dorp leeft. Met een vreemd woord hebben we de eigen taal en gewoonten 'identiteit' genoemd. In praktijk komt het er op neer dat ieder volk dat zich 'inheems' voelt, zich inheems mag noemen.
3. Onderdrukking:
Een echt kenmerk kun je onderdrukking niet noemen. Het is echter wel een gegeven dat veel inheemse volken onderdrukt worden. In minder erge gevallen staan ze 'onder druk', dat wil zeggen dat ze vaak worden aangespoord om eigen taal en gewoonten op te geven. De Koerden in Turkije en Irak worden volop onderdrukt. Die in Iran en Syrië wat minder.
4. Omgang met natuur:
Ook dit kun je geen echt kenmerk noemen. Maar vaak zegt men dat inheemse volken veel beter met de natuur omgaan dan anderen. De Koerden kunnen zich beter dan anderen redden in de onherbergzame vlakten van Turkije en Irak. De Yanomami-Indianen in Brazilië bijvoorbeeld leven van oudsher van wat het oerwoud hen oplevert. Afstammelingen van de blanke kolonisten en grote westerse firma's kappen nu massaal de bomen in het tropisch regenwoud, waardoor de Yanomami-Indianen in hun leefwijze bedreigd worden.
Maar pas op: val niet in de valkuil van het romantische beeld van 'de' Indiaan die in eenheid met de natuur leeft. Voor de meeste indianen is dat zo, maar er zijn net zo goed indianen die in (milieuverpestende) auto's rondrijden of hun afval in de natuur gooien.
Voor alle inheemse volken geldt dat er mensen zijn die op traditionele wijze leven. Maar er zijn ook mensen die net zoals jij graag een walkman willen hebben, in een sjieke auto willen rijden en zich in westerse pakken kleden. En daar is natuurlijk niets mis mee, zolang ze maar de vrijheid hebben om te kiezen wat ze willen. En daar ontbreekt het nu vaak aan!
Speciale rechten voor inheemse volken
Inheemse volken zijn ook mensen en mensenrechten gelden ook voor hen. Maar veel inheemse mensen worden onderdrukt, juist omdat ze inheems zijn. De Werkgroep Inheemse Volken van de Verenigde Naties vond het daarom nodig om inheemse volken nog beter te beschermen. Daarvoor heeft de werkgroep een verdrag opgesteld: De Universele Verklaring van de Rechten van Inheemse Volken. De tekst is al enige tijd klaar. De behandeling ervan wordt echter om politieke redenen steeds vertraagd. Veel landen met inheemse volken onder de inwoners zijn bevreesd voor de gevolgen van het verdrag. Nederland is een van de weinige landen die achter de verklaring staan, maar het is de vraag of het er ooit van zal komen. Voorlopig ziet het er naar uit dat het verdrag een concept (= een nog niet goedgekeurde tekst) zal blijven.
Hieronder vind je de tekst van de Universele Verklaring van de Rechten van Inheemse Volken door ons uit het Engels in het Nederlands vertaald, bewerkt tot een wat simpeler taalgebruik en enigszins ingekort.
Universele Verklaring van de Rechten van Inheemse Volken
Deel I
Artikel:
- Inheemse volken hebben recht op alle mensenrechten uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en internationale wetten.
- Inheemse mensen en inheemse volken zijn gelijk aan alle andere mensen en volken. Discriminatie op grond van inheemse afkomst is verboden.
- Inheemse volken hebben het recht over hun eigen lot te beschikken (= zelfbeschikking).
- Inheemse volken hebben het recht om datgene waardoor ze zich inheems voelen op alle terreinen (politiek, cultuur e.d.) te ontwikkelen. Tegelijkertijd mogen ze, als ze dat willen, op alle terreinen deelnemen aan het gewone leven van niet-inheemse mensen in de rest van hun land.
- Ieder inheems persoon heeft recht op een nationaliteit, d.w.z. tot een land behoren en een paspoort kunnen krijgen.
Deel II
Artikel:
- Inheemse volken hebben recht op vrijheid, vrede en veiligheid. Ze hebben recht op bescherming tegen volkerenmoord of andere vormen van geweld. Inheemse kinderen mogen niet bij hun ouders worden weggehaald.
- Het is verboden om gebieden van inheemse volken en inheemse mensen te onteigenen of ze te dwingen te verhuizen.
- Inheemse volken hebben het recht om datgene waardoor ze zich inheems voelen verder te ontwikkelen. Ze mogen zichzelf 'inheems' noemen als ze dat willen.
- Inheemse mensen hebben het recht om tot een inheemse groep te horen en te leven volgens de traditionele gewoonten van die groep.
- Inheemse volken mogen niet met geweld van hun land worden verdreven. Dat mag alleen geweldloos als ze daarmee zelf akkoord gaan.
- Inheemse volken hebben recht op speciale bescherming in tijden van oorlog en andere gewapende conflicten. Het is verboden om inheemse mensen op te roepen voor militaire dienst als ze moeten vechten tegen andere inheemse volken. Het is altijd verboden om inheemse kinderen op te roepen voor militaire dienst of andere gewapende groepen.
Deel III
Artikel:
- Inheemse volken hebben er recht op dat hun traditionele gronden, voorwerpen, ceremoniën en kunstuitingen (als dans, muziek. literatuur) worden eerbiedigd. Voorwerpen die in het verleden van hen zijn gestolen, moeten worden teruggegeven.
- Inheemse volken hebben het recht om hun eigen godsdienst te kiezen en ervoor uit te komen. Heilige plaatsen, zoals bijvoorbeeld begraafplaatsen, moeten worden eerbiedigd en beschermd.
- Inheemse volken het het recht om hun (historische) verhalen en geschriften, talen en alfabet ook aan hun kinderen te leren.
Deel IV
Artikel:
- Inheemse kinderen hebben recht op alle vormen van onderwijs, inclusief onderwijs in hun eigen taal.
- In het onderwijs en in informatie voor het publiek moet met respect over inheemse volken en inheemse gewoonten gesproken en geschreven worden.
- Inheemse volken hebben het recht om eigen media (krant, radio, tv) op te zetten. Ze hebben het recht om op dezelfde manier als iedereen toegang te krijgen tot media die in handen zijn van niet-inheemse mensen.
- Inheemse mensen hebben recht op arbeid, onder dezelfde voorwaarden als voor niet-inheemse mensen (bijvoorbeeld: hetzelfde salaris).
Deel V
Artikel:
- Inheemse volken hebben het recht om mee te praten en mee te beslissen over zaken die henzelf aangaan.
- Inheemse volken hebben het recht om mee te praten en te adviseren over wetten die henzelf aangaan.
- Inheemse volken hebben het recht om hun eigen manieren van bestaan en ontwikkeling te kiezen.
- Inheemse volken hebben het recht om beschermd te worden door speciale maatregelen op het gebied van werk, scholing, huisvesting en gezondheidszorg. Daarbij moet er speciale zorg zijn voor inheemse ouderen, vrouwen, kinderen en gehandicapten.
- Inheemse volken mogen bij het uitoefenen van hun recht op ontwikkeling zelf bepalen van welke programma's en instellingen (bijvoorbeeld: inheemse vakbonden) ze gebruik willen maken.
- Inheemse volken hebben het recht om traditionele medicijnen en geneeswijzen te gebruiken. Planten, dieren en mineralen die ze daarvoor nodig hebben, moeten worden beschermd. Inheemse volken hebben daarnaast dezelfde rechten op goede gezondheidszorg als iedereen.
Deel VI
Artikel:
- Inheemse volken hebben er recht op dat hun speciale banden met gebieden, meren en andere bronnen die ze van oudsher in bezit hadden of gebruikten, worden geëerbiedigd.
- Inheemse volken hebben het recht om hun traditionele gebieden en meren met dieren, planten en andere bronnen die zich daarin bevinden zelf in bezit te hebben, te ontwikkelen en te controleren. Inheemse wetten en tradities die daarmee te maken hebben, moeten worden geëerbiedigd.
- Gebieden, meren en bronnen die van inheemse volken in het verleden zijn afgepakt, moeten worden teruggegeven.
- Inheemse volken hebben er recht op dat hun leefomgeving wordt beschermd. Militaire activiteiten -zoals oefeningen- mogen daar niet plaatsvinden. Opslag van gevaarlijke materialen -bijvoorbeeld chemisch afval- in gebieden van inheemse volken is verboden.
- Inheemse volken hebben er recht op dat hun kennis, technieken en culturele manifestaties, waaronder kennis van geneesmiddelen en kennis van planten en dieren worden beschermd.
- Inheemse volken hebben meer recht op gebruik en ontwikkeling van hun land dan anderen, ook als op hun land grondstoffen, mineralen of edelstenen -bijvoorbeeld goud- worden gevonden.
Deel VII
Artikel:
- Inheemse volken hebben het recht om zelf te beslissen over interne en lokale zaken, ook als het gaat om cultuur, godsdienst, onderwijs, informatie, media, gezondheidszorg, huisvesting, werkgelegenheid, economische activiteiten, landbeheer en milieu.
- Inheemse volken hebben het recht om zelf te bepalen hoe ze hun leven willen inrichten, volgens hun eigen gewoonten en tradities; ze mogen van elke inheemse instelling naar keuze lid worden.
- Inheemse volken hebben het recht om hun eigen instellingen op te richten volgens procedures die ze zelf bepalen.
- Inheemse volken hebben het recht om zelf te bepalen welke verantwoording individuele leden aan hun gemeenschap moeten afleggen.
- Inheemse volken -met name die volken die gescheiden worden door internationale grenzen- hebben het recht om op allerlie mogelijke manieren en voor allerlei mogelijke doeleinden contact te houden met leden van hun volk en van andere (inheemse) volken aan de andere kant van de grens. Regeringen moeten maatregelen nemen die deze contacten kunnen vergemakkelijken.
- Inheemse volken hebben het recht om zich te beroepen op verdragen die zijn afgesloten door de regering van het land waar ze wonen. Conflicten of onenigheden moeten worden voorgelegd aan bevoegde internationale instanties.
Deel VIII
Artikel:
- Regeringen dienen -in overleg met inheemse volken- ervoor te zorgen dat de rechten uit deze Verklaring worden opgenomen in wetten van het land.
- Inheemse volken hebben recht op financiële steun van landen en van internationale organisaties bij hun streven naar ontwikkeling en bij de uitoefening van rechten uit deze Verklaring.
- Inheemse volken hebben er recht op dat conflicten van inheemse volken of inheemse personen met regeringen op een eerlijke manier worden opgelost. Daarbij moet rekening worden gehouden met tradities en regels van inheemse volken.
- De Verenigde Naties moeten zorgen voor financiële en technische steun voor inheemse volken. Inheemse volken moeten kunnen meepraten over beslissingen van de Verenigde Naties als het gaat om zaken die van invloed zijn op het leven van inheemse volken.
- De Verenigde Naties moeten een speciale instelling (zoals Unicef voor kinderen werkt) in het leven roepen die erop toeziet dat de rechten uit deze Verklaring worden nageleefd. In deze instelling moeten ook vertegenwoordigers van inheemse volken zitten.
Deel IX
Artikel:
- De rechten uit deze Verklaring gelden als minimum voorwaarden voor het overleven, voor de waardigheid en het welzijn van inheemse volken in de wereld.
- De rechten uit deze Verklaring gelden in gelijke mate voor inheemse vrouwen en mannen.
- Geen enkel land en geen enkel mens mag proberen om de rechten uit deze Verklaring te vernietigen of te beperken.
- Niets deze Verklaring mag door een land of een persoon gebruikt worden om iets tegen inheemse volken te ondernemen wat in strijd is met het Handvest van de Verenigde Naties.
LET OP!
De Universele Verklaring van de Rechten van Inheemse Volken is nog niet officieel goedgekeurd door de Verenigde Naties. Het is dus nog maar de vraag of de rechten zoals ze nu opgeschreven zijn er ook allemaal zullen komen. Dat komt enerzijds omdat de Verklaring nogal lang is en sommige rechten zoveel op elkaar lijken dat ze waarschijnlijk wel samengevoegd zullen worden. Vergelijk de artikelen 4 en 8 maar eens met elkaar. Of 25 en 26.
Belangrijker is echter dat veel landen bang zijn voor de gevolgen van het verdrag. Moeten musea alle inheemse kunstvoorwerpen teruggeven die in het verleden zijn gevonden of gestolen?
Verreweg het grootste probleem is echter artikel 3: het recht op zelfbeschikking. Landen die inheemse volken binnen hun grondgebied hebben moeten volgens dit artikel een stukje van hun macht afstaan. Een land als Kenia met honderden inheemse volken zal daar zeker niet blij mee zijn. Turkije, Irak, Iran en Syrië zijn het al helemaal niet eens met zelfbeschikking voor de Koerden. Deze landen verzetten zich met hand en tand tegen de Verklaring. Als ze de verklaring niet om zeep kunnen helpen, dan zullen ze in ieder geval proberen verschillende rechten uit de tekst te laten verwijderen. Inheemse volken zijn zo een speelbal van de politiek van regeringen.
|
