Vrouwen en (seksueel) geweld
Uit onderzoek van Amnesty International blijkt keer op keer dat discriminatie van vrouwen leidt tot schendingen van de mensenrechten en tot straffeloosheid. Er zijn tal van schendingen waar met name vrouwen het slachtoffer van zijn. Verkrachting van vrouwen maakt geregeld deel uit van een oorlogsstrategie. Iedere dag worden vrouwen gestraft wegens het overtreden van kledingvoorschriften, het plegen van overspel of vanwege een lesbische relatie. Vrouwen en meisjes die ervan beschuldigd worden de eer van de familie te hebben aangetast, zijn in verschillende landen het slachtoffer van eremoorden of verminking. Vrouwenhandel is, na handel in drugs en wapens, de belangrijkste inkomstenbron van de internationale georganiseerde misdaad. Jaarlijks worden ongeveer twee miljoen meisjes besneden. Bovendien lijden vrouwen van elke klasse, huidkleur en godsdienst onder huiselijk geweld.
Tegelijkertijd spelen vrouwen een steeds belangrijkere rol als mensenrechtenactivist: werk waarin zij vaak gevaar lopen.We gaan hier op drie aspecten in: vrouwenmishandeling, seksueel geweld en vrouwenhandel.
Vrouwenrechten zijn inmiddels alom gerespecteerd als mensenrechten. Om die reden hebben de Verenigde Naties een speciale rapporteur aangesteld voor uitbanning van geweld tegen vrouwen: Yakin Erturk. Onderstaande teksten zijn ondermeer op haar verslagen gebaseerd.
Vrouwenmishandeling
Mishandeling van vrouwen vindt meestal in huiselijke kring plaats. Officieel heet dat huiselijk geweld.
Huiselijk geweld kan bestaan uit lichamelijk, seksueel en psychisch geweld (zoals dreigementen). Plegers kunnen familieleden, huisvrienden of (ex-) partners zijn. Slachtoffers kunnen mannen, vrouwen, jongens en meisjes zijn, maar uit onderzoek komt naar voren dat het merendeel van de slachtoffers vrouw is. Volgens onderzoek in Nederland is 75% van de slachtoffers vrouw, volgens onderzoek in Amerika zelfs 90 tot 95%.Bijna de helft van alle Nederlanders (45%) heeft wel eens met huiselijk geweld te maken. Meestal is dat eenmalig. Maar een kwart van alle Nederlanders heeft wekelijks of zelfs dagelijks met huiselijk geweld te maken. En bij 1 op de 10 slachtoffers duurt het geweld al meer dan 5 jaar. De daders zijn volgens dat Amerikaans onderzoek voor 95% mannen. Als vrouwen geweld gebruiken is dat vaak om het geweld van hun man of vriend te doen stoppen.
Iedereen kan slachtoffer worden van huiselijk geweld. Het maakt niet uit of je rijk of arm bent, blank of zwart, laagopgeleid of hoogopgeleid. Ook in homoseksuele relaties komt huiselijk geweld veelvuldig voor. Het grootste risico lopen echter de vrouwen van immigranten. De spanning van het moeten wachten op een verblijfsvergunning wordt veelvuldig op de vrouwen afgereageerd. Wrang is ook dat in veel landen buitenlandse vrouwen die met een man uit hun nieuwe land getrouwd zijn, slachtoffer worden van huiselijk geweld. Als ze hun partner om die reden willen verlaten, lopen ze grote kans het land uitgezet te worden (meestal mogen ze pas na een periode van drie tot vijf jaar definitief blijven). Ze ondergaan dan vaak het geweld totdat ze zolang in het nieuwe land zijn, dat ze zelfstandig een verblijfsvergunning kunnen aanvragen. Maar dan hebben ze vaak al jarenlang met geweld te maken gehad. In sommige landen kunnen vrouwen die met huiselijk geweld te maken hebben, om die reden eerder een verblijfsvergunning krijgen, maar vaak weten ze dat niet. Hun gewelddadige partner kan ook die vrouwen wijs maken dat ze het land worden uitgezet als ze hem verlaten.
Cijfers van het aantal vrouwen dat wereldwijd slachtoffer is van (huiselijk) geweld zijn niet voorhanden. Diverse landen houden geen statistieken bij, soms omdat ze redeneren dat de overheid zich niet moet bemoeien met wat er achter de huisdeur plaatsvindt. Veel vrouwen doen ook geen aangifte omdat ze zich schamen of omdat ze volgens hun cultuur geen vuile was naar buiten horen te brengen. Landen die wel statistieken bijhouden, berichten vaak dat een schrikbarend groot deel van de vrouwen met huiselijk geweld te maken heeft (25-50%). We kunnen rustig stellen dat het wereldwijd om vele tientallen miljoenen vrouwen zal gaan.
Seksueel geweld
Zuid-Afrika
Zuid-Afrika heeft de twijfelachtige eer het meest gewelddadige land ter wereld te zijn voor vrouwen. De afgelopen jaren hebben meer dan vijftigduizend vrouwen per jaar aangifte gedaan van verkrachting. Volgens velen is dit maar een klein deel van alle vrouwen die in dit land verkracht zijn. Velen durven geen aangifte te doen uit schaamte of omdat ze zo slecht op politiebureaus behandeld worden. Tot voor kort werd seksueel geweld tegen vrouwen in Zuid-Afrika niet als een ernstige misdaad gezien. "Waar maak je je druk om, je bent tenslotte niet vermoord", kreeg een vrouw in Kaapstad te horen, die aangifte van verkrachting wilde doen.
Het grote aantal verkrachtingen en de vele protesten daartegen heeft de bevolking van Zuid-Afrika toch aan het denken gezet. Steeds meer organisaties zorgen voor opvang van mishandelde en verkrachte vrouwen. En de politie van Johannesburg heeft zelfs een speciale Rape Unit in het leven geroepen, die zich moet bezighouden met het opsporen van verkrachters.
Vrouwen in Chihuahua en Ciudad Juárez (Mexico)
Sinds 1993 zijn er in Ciudad Juárez en Chihuahua (aan de grens met Texas in Amerika) meer dan 370 vrouwen vermoord. Van hen werden 137 seksueel misbruikt en 75 lichamen zijn nog altijd niet geďdentificeerd. De autoriteiten rapporteren dat het merendeel van de moorden is opgelost. Volgens Amnesty heeft in een deel van de zaken gerechtigheid echter nog niet plaatsgevonden.
Hoewel in 1998 een Speciale Aanklager is benoemd om onderzoek te verrichten naar de moorden, is er geen belangrijke vooruitgang waar te nemen in het oplossen en stoppen van de moorden. Op 28 mei 2003 werd het lichaam van Viviana Rayas gevonden. Zij werd op 16 maart 2003 als vermist opgegeven en is slechts 16 jaar oud geworden. Haar lichaam vertoonde tekenen van marteling. Hoewel haar vermissing is aangegeven bij de politie en is gerapporteerd als ontvoering, hebben de autoriteiten nooit onderzoek naar haar zaak gedaan omdat er onvoldoende gronden zouden zijn. De familie van Vivana Rayas is nooit op de hoogte gesteld van enige vooruitgang van het onderzoek. Één van de slachtoffers is de Nederlandse Hester van Nierop, die in september 1998 dood werd aangetroffen in een hotelkamer in Ciudad Juárez.
Amnesty heeft over deze moorden een rapport uitgebracht. Aan de hand van getuigenverslagen analyseert het rapport het verzuim van de Mexicaanse autoriteiten in het voorkomen en onderzoeken van deze misdaden en het berechten van de daders. Het rapport beschrijft tevens de discriminatie door de autoriteiten tegen de slachtoffers en hun familie: het onderzoek wordt vertraagd, forensische testen zijn inadequaat en bewijsmateriaal wordt vervalst. Familieleden, advocaten en organisaties die werken uit naam van slachtoffers en familieleden, zijn zelf het mikpunt van bedreigingen en intimidaties. Tegelijkertijd worden ze belachelijk gemaakt door de autoriteiten van Chihuahua.
Lydia Cacho Ribeiro is voorzitter van het CIAM, een organisatie die zich inzet voor de rechten van vrouwen en kinderen in Mexico. Het CIAM biedt onder meer onderdak en medische hulp aan vrouwen en kinderen die het slachtoffer zijn geworden van huiselijk geweld. Op 9 februari kreeg Lydia twee telefoontjes van een man wiens vrouw en kinderen ondergedoken zitten bij het CIAM. De man heeft bij de Federale Inlichtingendienst gewerkt.
De man vertelde Lydia dat hij wist waar ze woonde en dat hij ervoor kon zorgen dat ze zou worden vermoord. Hij was ook al naar drie opvanghuizen van het CIAM gegaan om zijn familie te zoeken. Tijdens die zoektocht heeft hij het personeel bedreigd met een geweer. Toen Lydia een klacht indiende bij de openbare aanklager, kreeg ze het advies de man niet dwars te zitten, omdat hij goed wordt beschermd door zijn bazen. Het was voor Lydia niet de eerste keer dat ze bedreigd werd, ze wordt wel vaker gebeld door mannen die eisen dat ze stopt met haar werk voor de vrouwenrechten.
In Mexico worden mensenrechtenactivisten vaker lastig gevallen, tegengewerkt en vervolgd. Ook de politie probeert mensenrechtenactivisten te ontmoedigen door middel van bedreiging, pogingen tot moord en martelingen.
Vrouwenhandel
Een Nederlandse ambtenaar omschrijft vrouwenhandel als: "binnenlandse en internationale handel van vrouwen, die van prostitutie nooit hun full-time beroep zouden hebben gemaakt, maar door anderen, meestal mannen, worden gedwongen dit wel full-time te doen, waarbij het gaat om behalen van een zo groot mogelijk omzet." Vrouwenhandel is ook wel te omschrijven als sekshandel. Een belangrijk verschil met prostitutie is dat er bij vrouwenhandel sprake is van dwang of geweld, meestal na het lokken met valse beloften.
Een buitenkansje voor Nena*?
* Nena is niet haar echte naam. Ze gebruikt een schuilnaam om haar privé-leven te beschermen
Nena wordt geboren in Dipolog op het Filippijnse eiland Mindanao. Als verkoopster in een winkel verdient ze 480 pesos, een kleine € 7,- per maand, net genoeg om zichzelf te onderhouden. Ze komt zonder werk te zitten als de winkel waar ze werkt afbrandt. Nena is de wanhoop nabij. Maar dan doet zich een buitenkansje voor: ze komt in contact met Nestorio Placer, een hoofdofficier van justitie, getrouwd met rechter Zenaida. Hij vertelt haar over een Nederlandse vriend van hem, een miljonair die een keten van vijfsterrenhotels beheert. Deze vriend zoekt nog een receptioniste. Ze zal 1000 dollar verdienen, zo'n € 810,- per maand, met gratis kost en inwoning. Hij rekent haar voor dat ze in een paar jaar genoeg zal hebben verdiend om terug te gaan naar de Filippijnen om een eigen winkeltje te beginnen. Nena stemt enthousiast toe. Omdat een buitenlandse vrouw niet zomaar Nederland binnenkomt, regelt Placer voor haar valse papieren. Hij betaalt ook haar vliegticket. Voor zijn hulp vraagt hij € 20,- per maand van haar nieuwe salaris. Dat vindt Nena redelijk.
Met haar valse papieren en een valse naam stapt ze op het vliegtuig naar Nederland, met een foto van hoteleigenaar Jan S., haar nieuwe baas, in haar handtas. Na aankomst realiseert ze zich al snel dat iets niet in de haak is. Jan ziet er niet bepaald als miljonair uit en hij neemt meteen haar retourticket, paspoort en zakgeld in beslag. Als het vijfsterrenhotel een seksboerderij blijkt te zijn weet ze zeker dat het zaakje stinkt. Haar nieuwe baas vertelt haar dat ze als prostituee moet gaan werken. Ze begint te huilen en zegt dat ze terug wil naar de Filippijnen. Jan zegt dat geen enkel probleem is, als ze eerst maar even een schuld van € 13.500,- terugbetaalt, voor de reis en bemiddelingskosten. Ze heeft echter geen cent op zak. Ze gelooft Jan die zegt dat naar de politie gaan geen zin heeft, omdat die met hem samenwerkt en net als in de Filippijnen corrupt is. Ze denkt dat ze zonder paspoort en vliegticket het land niet uitkomt. Nena weigert eerst om als prostituee te werken, maar Jan dwingt haar met geweld. Vol walging begint ze in haar nieuwe 'beroep'. Ze verdient bijna geen cent. Slechts af en toe kan ze wat geld naar haar familie op de Filippijnen sturen. Jan houdt bijna alles achter.
Regelmatig dreigt Jan haar te doden of haar familie in te lichten als ze zou vluchten. Op een verlaten weg heeft hij haar eens uit de auto gezet en dreigde hij haar te overrijden.
Ontsnappen is niet mogelijk. Ze mag nergens alleen naar toe. In de club wordt ze nauwlettend in de gaten gehouden en mag ze met niemand praten.
Op verdenking van belastingfraude doet de politie op gegeven moment een inval in de boerderij. Nena neemt de gelegenheid te baat om een aanklacht tegen Jan in te dienen. Hij wordt door de politie opgepakt, maar komt tot verbijstering van Nena al na vier dagen vrij. Jan vlucht naar de Filippijnen en begint daar onder valse naam een bar. De politie komt hem toch op het spoor en houdt hem in de gaten. Het vooronderzoek is na twee jaar afgerond. Een speciaal onderzoeksteam reist naar de Filippijnen. Jan wordt op hun aanwijzingen door de plaatselijke politie ingerekend en aan Nederland uitgeleverd. Hij wordt in Nederland voor vrouwenhandel tot 2˝ jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Naar schatting zijn er op dit moment zo'n 1.000 vrouwen in Nederland slachtoffer van vrouwenhandel. Van vrouwen die met hun verhalen naar buiten zijn gekomen is de jongste 16 jaar, de oudste 43.
Volgens de Global Alliance on Traffic in Women (Wereldwijde Coalitie tegen Vrouwenhandel) worden er elk jaar zo'n 650.000 vrouwen tegen hun wil in verhandeld.