Cyprus

Wit met een koperkleurig silhouette (Cyprus is het Griekse word voor koper). De twee gekruiste olijftakken symboliseren de hoop op vrede tussen de twee bevolkingsgroepen.

Oppervlakte:
9250 km 2 (1/3 e van Nederland)

Aantal inwoners:
776.000 waarvan
77% Grieks,
18% Turks,
5% overig

1 – Waar draait het om?
2 – Welke partijen?
3 – Chronologie
4 – Conflictbemiddeling
5 – Rondom conflicten
6 – Vooruitzichten
7 – Meer informatie op Internet

In 1960 wordt het land onafhankelijk van Engeland . Grondwettelijke bescherming wordt geboden aan de Turks-Cypriotische minderheid door de meerderheid van de Grieks-Cyprioten.

Maar het botert onderling niet zo goed. Grieks-Cyprioten en Turks-Cyprioten staan vanaf het begin tegenover elkaar. 

In 1974 volgt een aanval op de regering van Makarios door Grieks gezinde groeperingen. Zij willen Cyprus bij Griekenland voegen. Het Turkse leger komt tussenbeide en heeft al gauw 40% van het eiland in handen. In 1983 verklaart het Turkse deel zichzelf onafhankelijk. Zij roept zichzelf uit tot de ‘Turkse Republiek van Noord Cyprus’ (TRNC). Dit deel wordt alleen door Turkije erkend. Internationaal wordt alleen de Grieks-Cypriotische regering erkend.

De VN probeert een gesprek op gang te brengen om het 30 jaar oude conflict op te lossen. Dit lijkt te gaan lukken omdat de leiders van het gedeelde land, onder auspiciën van de VN, overeenstemming bereiken over een referendum waarbij de bevolking zich uit kan spreken over de toekomst van het eiland. In april 2004 spreken de Turks-Cyprioten zich uit voor samengaan van de beide delen. De Grieks-Cyprioten zijn echter tegen. Dit is een zware tegenvaller, ook voor de EU, omdat zij nu gedwongen worden een deel van het land niet toe te laten, daar zij dit deel niet erkennen en het min of meer bij Turkije hoort. Turkije heeft in verband met het aanvragen van haar eigen lidmaatschap voor de EU concessies gedaan t.a.v. Cyprus en heeft druk uitgeoefend op de Turks-Cypriotische bevolking van Cyprus om voor samengaan te stemmen. De Griekse-Cypriotische regering heeft hier waarschijnlijk, door eenzijdige voorlichting, een slechte rol in gespeeld.

De Grieks-Cyprioten hebben daarme de beste kans op vrede tot nu toe verspeeld.

Grieks-Cyprioten

Turks-Cyprioten

Griekenland

Turkije

De Grieks Cypriotische Ondergrondse Beweging (EOKA)
Hebben in het verleden voor aansluiting bij Griekenland gevochten en geprobeerd de Griekse regering onder aartsbisschop Macharios omver te werpen.

Beeld van een EOKA-strijder in Zuid Cyprus. Voor Griekse Cyprioten is hij een held, maar voor Engelse en Turkse Cyprioten zien hem als een moordenaar.

Turkse Cypriotische Volkan en de TRO (Turkish Resistant Organisation).
Zij zijn voor een onafhankelijk bestaan als zelfstandige etnische groep.

Rauf Denktash
De Turks-Cypriotische president Rauf Denktash is oprichter van de Turkse Republiek van Noord Cyprus

Tassos Papdopoulos
De Grieks-Cypriotische president Tassos Papdopoulos

links Denktash, rechts  Papdopoulos

President Rauf Denktash en president Tassos Papdopoulos ondersteunen een overeenkomst voor een referendum in april 2004 over het samengaan van de beide delen van  Cyprus.

UNFICYP
Sinds 1964 is er op Cyprus een vredesmacht van de Verenigde Naties aanwezig: de United Nations Peacekeeping Force in Cyprus. Inmiddels is UNFICYP toe aan zijn 14e commandant en hebben er al 17 speciale VN-afgezanten zich met het conflict op het eiland bezig gehouden.

Chronologie van het conflict

16 e eeuw
De relatie tussen de Grieken en de Turken op Cyprus begint tijdens het Ottomaanse tijdperk in de 16 e eeuw. Zij veroveren het eiland op de Venetianen. 300 Jaar lang regeren ze. De verschillende bevolkingsgroepen gaan op een redelijk vreedzame manier met elkaar om. Onderlinge samenwerking en huwelijken komen weinig voor. Reden hiervoor is ongetwijfeld hun verschil in geloof: christelijk, islamitisch, joods.

1878-1930
Als de Britten er in 1878 voet aan wal zetten wordt Cyprus een Britse Kroonkolonie.
Rondom 1930 beginnen de Griekse geestelijken en de Griekse politieke elite op te roepen tot samengaan met het moederland Griekenland. Engeland wil het eiland om strategische redenen niet prijsgeven. De Turks Cyprioten daarentegen proberen het eiland onder Turks bestuur te krijgen.

1955-1960
De Grieks Cypriotische Ondergrondse Beweging (EOKA) begint te vechten tegen de Britse overheersers. Hierdoor gaan de Britten de Turks Cyprioten opzetten tegen hun eigen landgenoten. Hierdoor escaleert de zaak. Er worden ondergrondse groepen gevormd. De Turkse Cypriotische Volkan en de TRO (Turkish Resistant Organisation). Met hulp van Turkije en het Britse koloniale bewind wordt er gevochten tegen de Grieks-Cypriotische EOKA. Hierdoor verslechtert de onderlinge verhouding van de verschillende bevolkingsgroepen aanzienlijk.

Overleg tussen Griekenland, Turkije en Engeland in 1959 en 1960 leidt tot de onafhankelijkheid van het eiland. Het is een compromis. De drie landen Engeland, Turkije en Griekenland werpen zich op als beschermers van het nieuwe onafhankelijke eiland (RoC). De bevolking en hun politieke top zijn het totaal niet eens met de manier waarop het eiland bestuurd moet worden.

1963

Makarios
 
President Makarios probeert veranderingen aan te brengen om de crisis te bezweren. De Turkse Cyprioten zien dit als een aantasting van hun grondwettelijke machtsbasis en beginnen gevechten waarbij aan beide zijden veel doden vallen. Turks-Cyprioten nemen ontslag uit de regering en er vormen zich Turks Cypriotische enclaves.

1964
In 1964 wordt de bevolking politiek en administratief gescheiden. De lijfelijke scheiding en het geweld tussen beide bevolkingsgroepen leidt tot interventie van de VN. De Turks-Cyprioten bewaren aan deze tijd gruwelijke herinneringen.Daar waar zij verslagen zijn door de Grieks Cyprioten verdwenen mensen om nooit terug te keren. Hun huizen werden bezet en worden nu nog steeds bewoond door de Grieken. De Grieks Cypriotische regering wordt naar de wereld toe de officiële vertegenwoordiger van Cyprus.

1967
Na de militaire coup in Griekenland in 1967 door de militaire Junta, verliest het eiland veel steun onder de Grieken voor aansluiting bij Griekenland. Zij voelen niets voor een militair bewind vanuit het moederland. Zij zijn echter ook niet in staat hun onderlinge problemen op te lossen.

1974-1983
Op 20 juli landen Turkse troepen als antwoord op de coup tegen president Makarios van Cyprus door Grieks-Cyprioten (EOKA) die het land bij Griekenland willen laten voegen.

De bevolking vlucht ieder naar zijn deel van het eiland. De Grieken naar het Zuiden en de Turken naar het noorden. Sinds 1974 zijn Turkse troepen gestationeerd in het Noorden. De VN heeft hen in verschillende resoluties bevolen het eiland te verlaten.

1983
In 1983 roepen de Turks-Cyprioten het Noorden uit tot de Turkish Republic of Northern Cyprus. Tot op dit moment is Turkije het enige land dat hen erkent.

2004
Alleen het Griekse deel van Cyprus is toegetreden tot de EU. In een referendum spreken de Grieks-Cyprioten  zich uit tegen een verenigd Cyprus. De Turkse Cyprioten spreken zich wel uit voor een verenigd eiland, maar staan voorlopig met lege handen.

De Turkse invasie in 1974 dwingt de VN zich met het conflict te bemoeien. In resolutie 353 (1974) vraagt de Veiligheidsraad aan alle leden om de onafhankelijkheid van Cyprus te waarborgen. Verder eist zij de terugtrekking van alle militairen in het gebied.

Er zijn verscheidene pogingen gedaan door verschillende VN secretaris-generaals voor onderhandelingen hierover. Dit heeft geen resultaat gehad. Als de Grieks-Cyprioten hadden ingestemd met de overeenkomst voor een ongedeeld Cyprus was terugtrekking, althans van een groot deel van de Turkse krijgsmacht, wel gelukt.

De initiatieven door NGO’s (Non-Governemental Organisations) zijn minimaal, daar beide zijden elkaar niet willen erkennen. Als zij elkaar al ontmoeten doen ze dat in het buitenland.

De Conflict Resolution Trainings Group gestart in 1993 is een van de meest vooraanstaande groepen die proberen in de sociale sfeer contact te leggen tussen Griekse en Turkse Cyprioten. De groep bestaat uit dertig Griekse en Turkse Cyprioten, die weer verschillende overleggroepen hebben gevormd aan beide zijden van de grens. Ze proberen ook de mensen met elkaar in contact te brengen via uitwisseling.

Het initiatief komt oorspronkelijk van het Instituut voor Multi Track Diplomacy en het Nationaal Trainings Centrum en wordt gesteund door Cyprus, de VS, de VN.

In 1997 grijpt de Turks Cypriotische regering de beslissing van de EU, om Turkije niet toe te laten tot de EU, aan om alle wederzijdse contacten te blokkeren. Dit blijft bestaan tot Helsinki 2000.

Verder worden kampen in de VS georganiseerd voor jongeren. Doel is uitwisseling en begrip voor elkaars standpunt krijgen en proberen te bouwen aan een gezamenlijke toekomst. Ook de vakbonden van weerszijden ontmoeten elkaar regelmatig.

Het Nicosia Masterplan is het oudste samenwerkingsplan voor Cyprus en betreft voornamelijk overleg over watervoorraden en riolering.

De United Nations Organization for Project Services heeft ook al verschillende initiatieven voor NGO’s gestart. Deze organisatie heeft een budget van 10 miljoen dollar op jaarbasis. Dus een behoorlijk budget om sociale activiteiten op touw te zetten tussen beide groepen.

De status quo wordt gekenmerkt door een geografische en fysieke scheiding van Turkse en Griekse groeperingen. Een gecontroleerde bufferzone door de EU, hoewel noodzakelijk om de vrede te bewaren, bevordert niet bepaald de omgang en samenwerking tussen de beide bevolkingsgroepen.

Voor de Grieks Cyprioten is het conflict van een internationale orde, door de bezetting van hun land door Turkije. De basis van het conflict wordt niet onderkend. Zij eisen dan ook de complete terugtrekking van het Turkse leger en de terugkeer van de vluchtelingen. Het zich vestigen van Turken op Cyprus is een ander onderhandelingspunt.

Doordat op een gegeven moment de Turkse-Cyprioten zich uit de regering hebben teruggetrokken wordt het eiland nu praktisch bestuurd door Grieken, daar zij een onafhankelijk Turks Cyprus niet erkennen.

Turks-Cypriotische vlag op de berg ten Noorden van Nicosia getekend

Het zuiden van Nicosia

De beslissing van de EU om Turkije de officiële status van kandidaat toe te kennen heeft het conflict behoorlijk door elkaar geschud. Sinds Helsinki is Cyprus steeds meer een Europese aangelegenheid geworden. Turkije is er steeds meer op gedrukt het conflict vreedzaam op te lossen wil ze tot de EU toetreden.

Het is onwaarschijnlijk dat de EU de Turkse kant als zelfstandige staat (TRNC) zal erkennen. Hopelijk heeft de toetreding tot de EU een positieve invloed op de eenwording van beide delen van Cyprus.