In november 2021 vond in Schotland een internationale conferentie plaats. Die ging over de opwarming van de aarde en wat we er tegen kunnen doen.
Tijdens die conferentie werd ook gesproken over de stijging van de zeespiegel. Die is namelijk een gevolg van die opwarming. Die zeespiegelstijging is gevaarlijker voor Kiribati dan voor menig ander land, en ook gevaarlijker dan voor Nederland. Sterker nog: Kiribati dreigt binnen afzienbare tijd op te houden te bestaan.
Hoe komt dat? Waarom is het voor dat verre land in de Stille Oceaan zo belangrijk dat we iets tegen de opwarming van de aarde doen, en hoe sneller hoe beter?
Dat zoeken jullie uit door kennis te maken met Kiribati en zijn inwoners. Zo leer je niet alleen dit land beter kennen. Ook zie je wat er verloren gaat als de zee het opslokt.
Daarna bedenken jullie een verhaal over waarom Kiribati dreigt te zinken en hoe dat te voorkomen is. Hiertoe bevat dit verhaal tips om zelf hier in Nederland opwarming van de aarde tegen te gaan.
Jullie bedenken een actieplan met maatregelen tegen de opwarming die je met de klas kunt nemen. Immers, met wat je hier in Nederland doet, of juist laat, kun je Kiribati van de ondergang redden.
Voor deze opdracht krijg je 1 lesuur de tijd.
Eerst kijken jullie met z'n allen naar de video's in Bron: Twee kleine landen. Dat duurt 10 minuten.
Daarna ga je aan de slag met de andere bronnen in de les. Dat doe je als volgt:
Je sluit je aan bij een van de volgende groepen met een eigen taak. Voor die taak krijg je 30 minuten de tijd. Die groepen zijn:
- Groep 1. Die onderzoekt het landschap van Kiribati en hoe dat is ontstaan.
- Groep 2. Die onderzoekt de inwoners van Kiribati en hun taal en cultuur.
- Groep 3. Die gaat na welke middelen van bestaan de inwoners van Kiribati hebben.
- Groep 4. Die verzamelt alvast tips om zelf als leerling iets te doen tegen de opwarming van de aarde.
Elke groep maakt een verslagje met de resultaten van hun onderzoek.
Als iedereen hiermee klaar is, bespreken jullie met de hele klas de onderzoeksverslagen. Dan mag iedereen zelf ideeën aandragen om iets te doen tegen de opwarming van de aarde. Die nieuwe ideeën komen achter de vier verslagen.
Zo ontstaat er een krachtig pleidooi om alles te doen om Kiribati te redden.
Voor dit klassengesprek trekken we 20 minuten uit.
Kijk eerst naar de YouTube-video ‘Het verhaal van Kiribati – Een zinkend eiland’:
Tijdens de klimaatconferentie in november 2021 deed minister Seve Paenu uit Tuvalu, net als Kiribati een land in de Stille Oceaan, een dringende oproep. Bekijk daarvoor de YouTube-video ‘Het verhaal van Tuvalu – een zinkend eiland’:
Het zal je duidelijk zijn dat de bewoners van Kiribati en Tuvalu op den duur moeten verhuizen als de zeespiegel maar blijft stijgen. Naar Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld, Australië of een ander land dat geen gevaar zal lopen door het stijgende zeewater.
Waarom stijgt de zeespiegel? Dat word je uitgelegd in de SchooltTV-video 'Wat betekent zeespiegelstijging?’:
Kiribati bestaat voornamelijk uit atollen, opgebouwd uit koraal. Slechts enkele eilanden zien er anders uit dan atollen en steken wat verder boven de zeespiegel uit. Het hoogste punt van Kiribati is 81 meter hoog.
Maar hoe ontstaan atollen eigenlijk? Een atol is een ringvormig eiland. Het ontstaat doordat de top van het eiland verdwijnt (door erosie). Op de randen van het eiland zet zich koraal af. Het water in het midden van de atol noem je een lagune.
Fase 1: Een uitgewerkte vulkaan op een eiland.
Fase 2: Eiland wordt lager en er ontstaat een koraalrif. In het midden ontstaat een ondiepe lagune.
Fase 3: Het eiland wordt nog lager. Het koraalrif (barrièrerif) wordt nog groter en de lagune dieper.
Fase 4: Het eiland is onder de zeespiegel verdwenen. Het eiland is nu een atol.
Satellietfoto van de atol Marakei in Kiribati
Kiribati is een republiek, net als bijvoorbeeld Frankrijk. Het heeft een parlementaire democratie, net als Nederland. De bewoners heten Kiribassers en ze hebben ook een eigen taal en cultuur. Hoewel de eilanden erg ver uit elkaar liggen, zijn die taal en cultuur op alle eilanden bijna hetzelfde. Dat komt omdat eilandbewoners elkaar met hun kano’s vaak opzoeken en zo met elkaar in contact blijven.
De eerste bewoners kwamen ongeveer 3.000 jaar v. Chr. in Kiribati aan, maar niet alle eilanden werden toen in een keer gekoloniseerd. Het duurde tot ongeveer 1.300 na Chr. voordat het zover was.
De vogel op de vlag is een fregatvogel, een nationaal symbool. De zeventien stralen staan voor de 15 Gilberteilanden
en Banaba en de drie golven verwijzen naar de drie eilandengroepen Gilbert, Phoenix en Line.
Een kenmerk van de cultuur in Kiribati is dat grootouders, ouders en kinderen letterlijk onder één dak leven. In Nederland is dat meestal niet zo.
Elk dorp heeft een ontmoetingsplaats in een gebouw dat maneaba heet. Dit gebouw wordt gebruikt voor vergaderingen en feesten.
Landbouw zoals we dat in Nederland kennen, is in Kiribati bijna niet te doen. De bodem bestaat meestal uit koraal. Daar kunnen bijna geen planten op groeien omdat er weinig voedingsstoffen in zitten. Pas na toevoeging van compost en ijzer uit blikafval kun je er allerlei gewassen op telen. Dat ijzer komt in de bodem te zitten als je er blikjes in begraaft. Die blikjes gaan dan roesten. Daarbij komen er ijzerdeeltjes in de bodem te zitten. Verder houden Kiribassers varkens en kippen.
Een groot deel van hun voedsel halen Kiribassers uit zee. Ze vangen vis rondom hun eiland of gaan met hun kano’s de zee op om te vissen, op tonijn bijvoorbeeld.
Verder voert Kiribati voedselproducten en bijvoorbeeld ook bier in uit Australië.
Ten slotte eten Kiribassers naast kokos eetbare delen van planten op hun eilanden. Uit palmbomen halen ze ook een soort frisdrank dat tobby heet.
In 1987 verscheen een rapport van de Verenigde Naties over hoe we met de aarde en haar hulpbronnen moeten leren omgaan. Hiervan is de Noorse politica Gro Harlem Brundtland (1939-) de belangrijkste schrijver.
Gro Harlem Brundtland in 2007
In dit rapport lees je wat duurzame ontwikkeling is. Door alles wat je koopt in een winkel en door alles wat je verder doet, kun je ervoor zorgen dat mensen overal elders in de wereld, en ook mensen in de toekomst, in een goede welvaart en een schoon milieu kunnen leven.
In deze les heb je gezien hoe dat voor de Kiribassers kan werken en hoe jullie dat helpen doen.
In november 2021 vond in Schotland een internationale klimaatconferentie plaats, de COP26. Die ging over de opwarming van de aarde en de gevolgen ervan nu en in de toekomst. Een van die gevolgen is wereldwijde stijging van de zeespiegel.
Tijdens die conferentie deed minister Seve Paenu uit Tuvalu een dringende oproep aan de wereldgemeenschap om snel drastisch op te treden tegen die opwarming. Anders zou zijn land op den duur voorgoed onder de zeespiegel verdwijnen.
In deze les ontdekken de leerlingen waarom dat ook zou gebeuren met Kiribati, een ander land in de Stille Oceaan. Ook gaan de leerlingen na hoe ze zelf kunnen helpen voorkomen dat Kiribati onder de zeespiegel verdwijnt.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u 1 uur uit.
U laat de leerlingen de video's zien in Bron: Twee kleine landen. Trek er 10 minuten voor uit.
Daarna maakt u vier groepen voor een groepsactiviteit waar u 30 minuten voor inruimt
- Groep 1 onderzoekt het landschap van Kiribati en hoe dat is ontstaan.
- Groep 2 onderzoekt de bewoners van Kiribati en hun taal en cultuur.
- Groep 3 gaat na welke middelen van bestaan de bewoners van Kiribati hebben, en
- Groep 4 verzamelt alvast tips om zelf als leerling iets te doen tegen de opwarming van de aarde.
Elke groep maakt een verslagje met de resultaten van hun onderzoek.
Ter afsluiting bespreekt u met de klas de onderzoeksverslagen en verzamelt u nog meer tips voor het aanpakken van de opwarming van de aarde. Die tips voegt u toe aan de vier verslagen. Voor dit klassengesprek trekt u 20 minuten uit. Zo krijgt u bij elkaar een pleidooi om op te komen voor Kiribati en zijn inwoners.
Uitwerking
Kiribati ligt in het tropische deel van de Stille Oceaan. Het bestaat uit drie archipels: de Gilbert-eilanden, de Phoenix-eilanden en de Line-eilanden. Deze eilandgroepen liggen ver uit elkaar en ook binnen elke groep zijn de eilanden door grote stukken zee van elkaar gescheiden.
De eilanden zijn atollen, grotendeels opgebouwd uit koraal en ze steken hooguit een paar meter boven de zeespiegel uit. De atollen zijn als volgt ontstaan: eerst ontstaat op de zeebodem een vulkaan die na elke uitbarsting hoger wordt en ten slotte boven de zeespiegel uitsteekt. Rondom het eiland dat op die manier ontstaat, groeit langs de kust in ondiep water koraal aan tot riffen, die net boven de zeespiegel uitsteken.
De vulkaan is op gegeven moment niet meer actief en wordt door erosie steeds lager, tot de top ervan onder water verdwijnt en plaatsmaakt voor een lagune. Deze lagune is omsloten door de koraalriffen die blijven aangroeien. Zo maakt het vulkaaneiland plaats voor een atol.
Dat Kiribati uit atollen bestaat, is op twee manieren problematisch:
- Koraal bevat weinig voedingsstoffen voor planten. Voor akkerbouw is het dus nodig om de bodem van de atollen te bemesten met compost of kunstmest en ijzer. Voor dat laatste begraven Kiribassers blikjes die dan vervolgens snel roesten en ijzerdeeltjes aan de bodem afstaan. Daarom zijn Kiribassers voor hun dagelijks eten voor een groot deel aangewezen op het houden van varkens en kippen, op visserij rondom de eilanden zelf en in volle zee en op import van voedingswaren uit bijvoorbeeld Australië.
- Op langere termijn is het problematisch omdat de atollen nu al nauwelijks boven de zeespiegel uitsteken. De nu voorspelde zeespiegelstijging vergroot dus het gevaar voor overstromingen en over enige tientallen jaren steken de eilanden helemaal niet meer boven de zeespiegel uit. Dan moeten allen inwoners verhuizen naar Australië, Nieuw-Zeeland of enig ander land dat ook dan nog hoog genoeg ligt om niet verzwolgen te worden.
Om dit te voorkomen is het dringend nodig om de uitstoot van broeikasgassen, vooral koolstofdioxide, overal ter wereld terug te dringen en te compenseren. Dat gebeurt al op meerdere manieren:
- Zuiniger omgaan met energiebronnen. Voor scholieren kan dat bijvoorbeeld door naar school te fietsen in plaats van met het openbaar vervoer of per auto naar school te gaan.
- Schonere energiebronnen gebruiken en liefst geen fossiele brandstoffen meer;
- Energiebewust eten en kopen. Voor het maken van elk product is energie nodig. Ook voor vlees en zuivel is veel energie nodig. Immers, de dieren waar vlees en zuivel van komen, hebben zelf eten nodig. Voor die dieren is het een energiebron. Vegetariërs en veganisten weten je te vertellen dat voor één kilo vlees al gauw meerdere kilo's plantaardig voedsel nodig is en veel van dat plantaardig voedsel kun je ook zelf als voedsel gebruiken.
- Langer gebruik van dingen die je gekocht hebt. Een smartphone of kledingstuk repareren is energiezuiniger dan een nieuwe aanschaffen om de kapotte te vervangen.
Kerndoelen
42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.
44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik
47 De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstaten van de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid-Amerika.
- De leerlingen kunnen aangeven waar Kiribati ligt.
- De leerlingen hebben gezien dat Kiribati bestaat uit atollen en kunnen uitleggen hoe deze en andere atollen zijn ontstaan.
- De leerlingen hebben een globaal beeld verkregen van de cultuur en middelen van bestaan van de inwoners van Kiribati.
- De leerlingen kunnen uitleggen waarom Kiribati gevaar loopt onder de zeespiegel te verdwijnen en de oorzaak van dat gevaar benoemen.
- De leerlingen hebben gezien hoe je met doelgericht handelen in hun eigen omgeving dit gevaar kunt helpen keren.
- De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat duurzame ontwikkeling is en waarom zich inzetten voor de redding van Kiribati daar een voorbeeld van is.
De leerlingen hebben de opdracht in de les goed gemaakt als:
- hun eindproduct Kiribati in woord en beeld tot leven wekt als een echte natie met een eigen manier van leven, dus meer dan een naam en een plek ergens ver weg;
- hun eindproduct duidelijk maakt welk gevaar dit land loopt en hoe dit gevaar kan worden gekeerd door ons handelen nu en in en rond het schoollokaal, en
- de leerlingen goed hebben samengewerkt en blijk hebben gegeven van respect voor elkaar.