In 1972 mochten burgers in Noorwegen stemmen voor of tegen toetreding van hun land tot de Europese Gemeenschap. Dat was de voorloper van de EU. De meeste burgers stemden tegen. Nog steeds is Noorwegen geen lid van de EU. Wel grenst het aan een EU-land.
Kijk naar de kaart. Daar zijn behalve Noorwegen nog zes landen met paars aangegeven, landen die ook geen lid zijn van de EU. Gek eigenlijk, want die landen grenzen allemaal aan een of meer landen van de EU. Kijk goed, sommige landen zijn wel heel klein.
Zoek uit waarom deze landen geen lid van de EU zijn? Zouden ze dat wel willen? Werken ze samen met de EU? En kun je dat merken als je naar één van die landen toe gaat? Jullie kiezen één van die landen uit. Je leest erover en schrijft er een artikeltje over. In dat artikel geef je antwoord op de volgende vragen:
- Waarom is het land nog geen lid van de EU?
- Wil het land lid worden van de EU?
- Moet je je paspoort laten zien aan de grens van het land
- Kun je in het land met euro's betalen?
- Heeft het land eigen euromunten?
Voor deze opdracht krijg je één lesuur de tijd. Je maakt de opdracht alleen of samen met een klasgenoot.
- Lees 'bron: eu en eva' en 'bron: dwergstaten'
- Kies één van de zeven landen uit die in de inleiding zijn genoemd.
- Lees de bron over dat land.
- Schrijf het artikel over het land.
Geef het artikel aan je meester of de juf.
Rechts zie je enkele vlaggen en daaronder de letters EFTA, de afkorting van European Free Trade Association. Dat is de naam van een bond van landen. In het Nederlands luidt de naam van de landenbond Europese Vrijhandelsassociatie of afgekort EVA. Zoals de Engelse en Nederlandse naam al zeggen, is de bond door enkele landen opgericht om gemakkelijker handel met elkaar te kunnen drijven.
De EVA is opgericht door Denemarken, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Portugal, Noorwegen, Zweden en Zwitserland. Later kwamen IJsland (1970), Finland (1986) en Liechtenstein (1991) erbij.
Anderen verlieten de EVA om lid te worden van de EU. Nu zijn alleen Liechtenstein, Noorwegen, IJsland en Zwitserland lid van de EVA. De vlaggen rond de letters EFTA zijn van die vier landen.
Hebben de landen van de EVA wel iets te maken met de EU? Zeker wel.
Ten eerste hebben de EVA en de EU al in 1992 afgesproken om het makkelijker te maken om handel te drijven met elkaar.
Ten tweede hebben de landen van de EVA in 1996 de Verdragen van Schengen getekend. De landen van de EU hadden dat al eerder gedaan. Landen die deze verdragen tekenen, beloven hiermee personen en goederen aan hun gemeenschappelijke grenzen niet meer te controleren. Je hoeft dus aan zo'n grens je paspoort niet meer te laten zien.
Op de kaart hierboven zijn vijf piepkleine landjes ingetekend die geen lid zijn van de EU: Andorra, Liechtenstein, Monaco, San Marino en Vaticaanstad. We noemen deze landjes dwergstaten. Deze landen zijn geen lid van de EU omdat:
- het zoveel geld kost om er lid van te worden dat ze het niet kunnen opbrengen, en
- bij de oprichting van de EU geen rekening is gehouden met zulke kleine landen met maar zo weinig inwoners. Zo is het lastig om burgers van een dwergstaat via een lid in het Europees Parlement dat hen vertegenwoordigt hun mening te laten geven over wat het bestuur van de EU doet. Hoe dat zit, laten we zien aan de hand van en voorbeeld.
Duitsland heeft in het Europees Parlement 96 zetels. Duitsland heeft meer dan 80 miljoen inwoners. Er is dus één Duits lid in het parlement voor elke 800 duizend burgers in Duitsland. San Marino bijvoorbeeld heeft maar 33.400 inwoners. Dat is bij lange na niet genoeg voor één plek in het Europees parlement!
Andorra heeft een oppervlakte van 468 km2 en ligt tussen Frankrijk en Spanje in. In de Pyreneeën. In 2020 had Andorra ruim 77.000 inwoners. Het is daarmee één van de dwergstaten in Europa.
Hoewel Andorra steeds meer samenwerkt met de EU, vindt de regering van deze dwergstaat het (nog) niet nodig dat Andorra lid wordt van de unie. Dat zei bijvoorbeeld Gilbert Saboya Sunyé in 2016 toen hij minister van Buitenlandse Zaken van Andorra was. De sociaaldemocratische partij, een van de politieke partijen in de dwergstaat, wil dat wel.
Reizigers moeten aan de grens van Andorra hun paspoort laten zien. Andorra heeft het verdrag van Schengen niet ondertekend.
Voordat de euro werd ingevoerd in de EU, had Andorra geen eigen munt. Je kon er betalen met Spaanse peseta's of Franse francs. Sinds beide munten hebben plaatsgemaakt voor de euro kun je ook in Andorra met Euro's betalen. Vanaf 2013 mag Andorra ook eigen euromunten maken en gebruiken. Vanaf januari 2015 gebeurt dat ook. Wel worden de Andorrese euromunten in Frankrijk en Spanje gemaakt.
Liechtenstein ligt tussen Oostenrijk en Zwitserland in en heeft een oppervlakte van 160 km2. Het land telde in 2020 ruim 38.000 inwoners. Liechtenstein is daarmee één van de dwergstaten in Europa.
Liechtenstein is lid van de EVA.
Als Zwitserland besluit toe te treden tot de EU, dan bestaat de kans dat Liechtenstein dat ook doet.
Liechtenstein heeft de Verdragen van Schengen getekend en grenst aan twee andere landen die deze verdragen hebben getekend, Zwitserland en Oostenrijk. Dus als je Liechtenstein binnenkomt of verlaat, hoef je aan de grens je paspoort niet te laten zien.
Liechtenstein heeft geen eigen munt. Toch moet je je euro’s inwisselen als je naar Liechtenstein gaat want in deze dwergstaat kun je alleen in Zwitserse Franken betalen.
Monaco ligt aan de Middellandse Zeekust, grenst aan Frankrijk en heeft een oppervlakte van 2 km2. In 2020 woonden er ruim 39.000 mensen. Monaco is één van de dwergstaten in Europa.
Monaco heeft niet de Schengen-verdragen getekend. Wel heeft het met Frankrijk afgesproken dat je vrij de grens met Frankrijk kunt passeren. Je hoeft daar dus je paspoort niet te laten zien.
Tot de euro werd ingevoerd had Monaco een eigen munt, de Monegaskse Frank. Daarna werd de Euro in Monaco geldig. Monaco mag zelf euromunten maken en gebruiken. Dat heeft de EU met Monaco afgesproken. Monegaskse euromunten zijn echter niet makkelijk te vinden want er worden er maar weinig van gemaakt.
Noorwegen heeft een oppervlakte van 385.155 km2. Dat is ongeveer 12 maal die van Nederland. In 2020 had het land 5,38 miljoen inwoners. Noorwegen behoort dus niet tot de dwergstaten in Europa.
Noorwegen is lid van de EVA. Begin jaren '70 werd Noorwegen (samen met Denemarken, Groot-Brittannië en Ierland) uitgenodigd om bij de Europese Unie te komen. De Noorse regering hield daar op 26 september 1972 een referendum over. De Noren mochten stemmen voor of tegen toetreding. De meeste Noren stemmen tegen. In 1993 dacht de regering erover om Noorwegen alsnog lid te maken van de EU. Daar mochten de burgers een jaar later over stemmen. Opnieuw bleken de meeste Noren tegen toetreding te zijn. Ook nu voelt lang niet iedere Noor voor toetreding van zijn land tot de EU.
Noorwegen heeft de Verdragen van Schengen getekend. Je hoeft dus aan de grens met Noorwegen je paspoort niet te laten zien.
Wel moet je je euro's inwisselen als je naar Noorwegen gaat want Noorwegen heeft een eigen munt, de Kroon en niet de euro.
San Marino ligt in Noord-Italië en heeft een oppervlakte van 61 km2. In 2020 woonden er ongeveer 34.000 mensen.
Moet San Marino lid worden van de Europese Unie? Een politieke partij van de dwergstaat genaamd Volksalliantie van de Democraten van San Marino wil dat wel. Een andere politieke partij, de Christen-Democratische Partij van San Marino, is er tegen.
Als je San Marino binnengaat of verlaat, hoef je aan de grens je paspoort niet te laten zien. Dat heeft San Marino met Italië afgesproken.
Je kunt in San Marino met euro's betalen. Dat heeft het land in 2000 met de EU afgesproken. Bovendien mag San Marino eigen euromunten maken en gebruiken. Dat doet de dwergstaat ook. Wel zijn die euromuonten zeldzaam omdat ze in kleine aantallen worden gemaakt.
Zwitserland heeft vier EU-buren (Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Italië) en heeft ook Liechtenstein als buurland. Met 41.284 km2 is Zwitserland iets groter dan Nederland. In 2020 had het land 8,63 miljoen inwoners. Dat zijn twee redenen om Zwitserland geen dwergstaat te noemen.
Zwitserland heeft een lange traditie van neutraliteit. Dat wil zeggen: Zwitserland heeft van oudsher geprobeerd zich zo weinig mogelijk te bemoeien met oorlogen die andere landen tegen elkaar voeren. Zo hoopt het land oorlog altijd buiten de deur te houden. Om die reden sluit Zwitserland zich liever niet aan bij bonden van landen zoals de EU, al is het wel lid van de EVA.
Omdat Zwitserland afhankelijk is van zijn buurlanden, werkt het samen met andere landen zolang er maar geen kans is dat het partij moet kiezen in een oorlog tussen andere landen.
Mocht de Zwitserse regering ooit willen dat het land lid wordt van de EU, dan mogen de Zwitserse burgers voor of tegen toetreding stemmen. Voor toetreding is het niet alleen nodig dat de meeste Zwitsers vóór stemmen. Ook moeten in de meeste kantons (provincies) van het land de meeste Zwitsers vóór stemmen.
Het zou dan niet het eerste referendum zijn dat met de EU te maken heeft. De Zwitserse regering heeft ook aan de burgers gevraagd of Zwitserland de Verdragen van Schengen moet tekenen of niet. Dat gebeurde 5 juli 2005. Toen stemden de meeste Zwitsers vóór het tekenen van die verdragen. Op 15 december 2008 werden die verdragen van kracht.. Sindsdien hoef je aan de grens met Zwitserland je paspoort niet te laten zien.
Wel moet je je euro's inwisselen als je naar Zwitserland gaat want Zwitserland heeft een eigen munt, de Zwitserse Frank.
Vaticaanstad ligt midden in Rome, de hoofdstad van Italië en heeft een oppervlakte van 0,44 km2. In 2020 woonden er zo'n 825 mensen. In oppervlakte én inwonertal is Vaticaanstad dus de allerkleinste dwergstaat in Europa.
Vaticaanstad heeft géén democratisch bestuur. De paus maakt er de dienst uit. Omdat alleen landen met een democratisch bestuur lid mogen worden van de EU, mag Vaticaanstad dat niet. Vaticaanstad heeft met Italië afgesproken dat reizigers aan de grens hun paspoort niet hoeven te laten zien. Je kunt er zo in en uitlopen.
In Vaticaanstad kun je met euro's betalen. Vaticaanstad mag zijn eigen euromunten maken en gebruiken en doet dat ook. Wel zijn Vaticaanse euromunten zeldzaam omdat er niet veel van gemaakt worden.
Voor deze lesbrief heeft u 1 lesuur nodig. U laat de leerlingen de opdracht met het schrijven van het artikel individueel of in tweetallen maken. U zet de leerlingen aan het werk. Let u er wel op dat elk van de zeven landen tenminste éénmaal aan bod komt! Als iedereen klaar is, haalt u de artikeltjes op.
U kunt de artikelen gebruiken voor een nabespreking (wellicht kunnen enkele kinderen hun artikel voorlezen?) of u hangt ze na beoordeling op het prikbord, waar iedereen ze goed kan zien.
Zo wordt duidelijk dat de zeven landen zo hun redenen hebben om geen lid te zijn van de EU, ook al grenzen ze aan een of meer landen die wél lid zijn van de unie. Ook kun je zien hoe je als reiziger merkt deze landen wel degelijk verbonden zijn aan de EU.
Antwoorden op de vragen samengevat:
Waarom is het land nog geen lid van de EU?
- Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland zijn lid van de EVA.
- Voor Andorra, Liechtenstein, Monaco, San Marino en Vaticaanstad is toetreden tot de EU niet te bekostigen.
- Bij de oprichting van de EU is geen rekening gehouden met dwergstaten die toe willen treden tot de EU. Vooral evenredige vertegenwoordiging is een probleem. De staten hebben te weinig inwoners om bij de huidige verhoudingen een Eurocommissaris of zelfs maar een Europarlementslid te krijgen.
- Vaticaanstad heeft géén democratisch bestuur. Aangezien alleen landen met een democratisch bestuur lid mogen worden van de EU, mag Vaticaanstad niet toetreden tot de unie.
- Zwitserland heeft een lange traditie van neutraliteit. Dat wil zeggen dat het land zoveel mogelijk probeert geen partij te worden bij ruzies tussen andere landen en daardoor betrokken te raken in een oorlog. Om die reden sluit het land niet snel een verbond met andere landen en is het ook nooit lid geworden van de EU.
Wil het land alsnog lid worden van de EU?
- In 1972 en 1994 bleek tijdens een referendum dat de meeste mensen in Noorwegen tegen toetreding van hun land tot de Europese Unie zijn. Ook daarna heeft toetreding (nog) geen breed maatschappelijk draagvlak gekregen.
- Zwitserland voelt nog steeds weinig voor toetreding tot de EU omdat het een inbreuk zou zijn op haar van oudsher gevoerde beleid van neutraliteit van het land. Het is echter niet uitgesloten dat de regering een referendum laat houden onder haar burgers over wel of niet toetreden tot de Unie.
- De regering van Andorra is tegen toetreding van het land tot de EU maar één van de politieke partijen in dat land wil dat wel.
- Liechtenstein wordt misschien lid van de EU als Zwitserland besluit toe te treden tot de unie.
- In San Marino wil de politieke partij Christen-Democratische Partij géén toetreding van dit land tot de EU. Een andere politieke partij, dej Volksalliantie van de Democratie is vóór toetreding.
Moet je je paspoort laten zien aan de grens van het land?
- Dat hoeft niet aan de grens met Monaco, Noorwegen, San Marino, Vaticaanstad, Liechtenstein en Zwitserland. Wel aan de grens met Andorra.
- Kun je in het land betalen in euro's?
- In Noorwegen, Liechtenstein en Zwitserland kun je niet met euro’s betalen. Noorwegen en Zwitserland hebben een eigen munt als wettig betaalmiddel en Liechtenstein gebruijt als wettig betaalmiddel dezelfde munt als Zwitserland.
- In Andorra, Monaco, San Marino en Vaticaanstad kun je wel met euro’s betalen.
Heeft het land eigen euromunten?
- Andorra, Monaco, San Marino en Vaticaanstad hebben eigen euromunten. de overige drie landen hebben die niet.
Deze opdracht sluit aan bij:
Kerndoel 51
- De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.
Kerndoel 53
- De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis.
Leerdoelen
- De leerlingen hebben gezien dat enkele Europese landen geen lid zijn geworden van de Europese Unie hoewel ze aan een of meer EU-landen grenzen.
- De leerlingen hebben gezien om welke redenen zeven van deze landen geen lid zijn geworden van de Europese Unie.
- De leerlingen hebben gezien dat deze zeven landen tóch samenwerken met een of meer landen van de Europese Unie of met de unie als geheel en op wat voor manieren ze dat doen.
- De leerlingen hebben gezien wat je van die samenwerking merkt als je één of meer van deze zeven landen bezoekt.
De leerlingen hebben de opdracht goed gemaakt als
- ze op elke vraag het goede antwoord hebben gegeven.
- de antwoorden op de vragen hebben verwerkt in een helder artikeltje
- het artikeltje in correct Nederlands is geschreven.