Tijdens de Duitse bezetting van Nederland (1940-1945) kregen sommige Nederlandse meisjes en vrouwen een relatie met een Duitse militair. Soms raakte een meisje of vrouw die zo’n relatie had in verwachting van haar Duitse partner. Dat soort omgang met Duitse militairen was tijdens de bezetting al vaak problematisch want voor de meeste Nederlanders waren alle Duitse militairen vijanden, dus ook Duitse militairen die een relatie hadden met een Nederlandse.
Nog problematischer werd het voor deze dames kort na de bevrijding van Nederland. Toen werden tienduizenden meisjes en vrouwen die een relatie hadden gehad met een of meer Duitse militairen vernederd, mishandeld, gediscrimineerd en/of als criminelen opgesloten. Ze werden gebrandmerkt als landverraders en uitgescholden met termen als ‘moffenmeid’.
Hadden deze meisjes en vrouwen, vaak tieners toen de Duitse bezetting begon en toen dus nog niet goed in staat om de gevolgen van hun handelen te overzien en te boordelen, deze afrekening ten volle verdiend? Of was die afrekening toen al buitenproportioneel te noemen? Het is aan de leerlingen om dat zelf te bepalen aan de hand van getuigenissen van tien van deze ‘moffenmeiden’.
Aanpak
Mogelijke antwoorden op de vragen in de verhalen:
| Geïnterviewde | Relatie | Politiek | Afloop | Indruk |
| Adrienne | Een toevallige ontmoeting: Ze botst letterlijk tegen een Duitse jongen aan en is wat met hem gaan drinken. | Over politiek spraken ze niet. Dat onderwerp werd vermeden. Haar ouders weigerden hem te ontvangen. | Haar echtgenoot wordt met zijn vliegtuig neergeschoten. Door te hertrouwen met een Nederlander kon ze de relatie met een Duitser verborgen houden. | Waarschijnlijk: de verkrachting, haar zwangerschap die daaruit voortkwam en de abortus. |
| Anne | Een toevallige ontmoeting: hij kwam regelmatig in het café waar zij naailessen gaf en hielp haar een keer met haar fiets. | Politiek: dat was zijn werk. Zij bleef hem als een vijandelijke militair zien, maar kon de man goed scheiden van zijn functie. Na haar zwangerschap was ze niet meer welkom bij haar familie. | Haar vriend komt om bij een bombardement. In Amsterdam wist niemand dat ze een relatie met een Duitser had. In haar dorp dreigde ze te worden opgepakt in een interneringskamp te komen, maar ze weet dat te voorkomen omdat de burgermeester die haar wilde arresteren zelf ook fout was geweest. | Wellicht dat ze het oppakken van jongens in haar dorp wist te voorkomen door het lijstje met namen te laten verdwijnen. |
| Annie | Een toevallige ontmoeting: ze valt voor een attente Duitse militair die bij haar is ingekwartierd. Ze hield haar relatie voor iedereen verborgen. Bovendien waren er vrijwel geen Hollandse jongens meer die je kon tegenkomen. | Ze is lid van een verzetsgroep, maar keek door het uniform heen. Ze was wel bang dat haar vader het wist ("Hij had me doodgeslagen"). | Ze is nooit ontdekt, maar was daar wel bang voor. | Wellicht dat een lid van haar verzetsgroep is doodgeschoten. Of anders het gegeven dat zoveel vrouwen werden kaalgeschoren. Zelf ontsnapt ze daar aan. |
| Dinie | Onbekend. | Onbekend. Ze werd opgepakt omdat, zoals ze zei: "ik had met de vijand geheuld". | Ze wordt gearresteerd door de Ordedienst, wordt onderzocht op geslachtsziekten, krijgt 21 maanden opsluiting in een kamp en wordt daarna onder toezicht van de STPD gesteld. | Hoogstwaarschijnlijk de dood van haar dochtertje. |
| Els | Onbekend. Ze verkeerde wel in NSB-kringen. | Ze verkeerde in NSB-kringen, dus zal ze daar minder moeite mee hebben gehad, al gaf ze aan dat haar vriend geen 'Hitlervriend' was. | Haar vriend sterft bij een bombardement op een schip. Zelf werd ze gearresteerd door de BS en daarbij mishandeld. Ze werd verkracht door een arts die haar moest onderzoeken op geslachtsziektes. Ze is kaalgeschoren en met menie ingesmeerd, maar werd dankzij haar broer vrijgelaten. | Waarschijnlijk de verkrachting of de ontsteltenis van haar moeder: "Zij is de klap nooit meer te boven gekomen." |
| Grietje | Ze vond de Duitse jongens "zo romantisch" en kreeg een vriend toen die bij haar was ingekwartierd. | Haar ouders verboden haar vriendschappelijk met Duitsers om te gaan, maar de meeste meisjes deden dat stiekem toch. Over politiek heeft ze nooit met haar vriend(en) gesproken. | Ze werd gearresteerd door de BS. Ze moest dansen en springen tot ze van uitputting neerviel. Ze werd ontluisd en kaalgeschoren. Ze moest ook een zinken symbool dragen om te laten zien dat ze moffenhoer was. In het kamp kreeg ze difterie en werd daarom na twee maanden vrijgelaten. | Waarschijnlijk dat ze als 'lellebel' moest springen en dansen tot ze neerviel. Sindsdien gaan bij haar de haren recht overeind staan als ze 'lellebel' of woorden van dezelfde strekking hoort. |
| Hanna | Ze ontmoet een Duitse jongen via een vriendin. | Over politiek spraken ze niet en het interesseerde haar niet. Na haar zwangerschap wezen haar ouders haar niet af. Iedereen in de buurt wist het. | Ze stond op een lijst van de POD. Ze werd gearresteerd door de BS. Ze werd kaalgeschoren en met menie ingesmeerd. daarna kreeg ze een taakstraf: elke dag zich melden om schoon te maken. | Wellicht het feit dat veel meisjes geprest werden om hun kind af te staan. |
| Leni | Haar nichtje sprak enkele Duitsers aan. Een van hen bracht haar naar huis en ging daarna met haar uit. | Ze hielden hun relatie verborgen voor de buitenwacht: uitgaan in een andere stad en hij deed zijn burgerkleren aan. | Onder druk van de Duitse leiding verhuisde ze naar Duitsland. Bij haar terugkomst werd ze opgepakt en opgesloten. Door te scheiden mocht ze blijven. | Wellicht dat ze dacht dat haar echtgenoot gesneuveld was. |
| Marleen | Een toevallige ontmoeting bij het uitgaan. | Ze hield haar relatie verborgen voor de buitenwacht. Haar ouders waren anti-Duits. | Ze is nooit ontdekt. | "Die twee jaar met Karl-Heinz waren de mooiste van mijn leven. Ik denk nog altijd aan hem." |
| Sabine | Een toevallige ontmoeting in het café waar ze altijd kwam om verstelwerk te doen voor de baas van het café | Haar ouders hadden er kennelijk geen problemen mee. Hij kwam bij hen thuis. | Ze is opgepakt (terwijl ze zwanger was, maar dat was nog niet zichtbaar) en in een kamp opgesloten. Na drie maanden werd ze onverwachts ontslagen. | Wellicht dat ze van het kamp naar huis moest lopen, samen met twee andere vrouwen die kaal waren geschoren (zelf kennelijk niet) en onderweg werden uitgescholden. |
Eindtermen
Domein A: Historisch besef
1. De kandidaat kan: - gebeurtenissen uit zijn eigen leven alsmede verschijnselen, gebeurtenissen en personen uit de geschiedenis met behulp van een tijdbalk of een andere vorm van chronologische schematisering ordenen en daarbij de volgende aanduidingen van tijd en tijdsindeling gebruiken: jaren, eeuwen, tijdvakken, perioden en jaartellingen;
4. De kandidaat kan: - in historische processen de samenhang tussen veranderingen en continuïteit beschrijven; - de betekenis van historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen voor het heden aangeven.
5. De kandidaat kan: - een vraag en een daarop aansluitende hypothese formuleren; - voor een vraag bruikbaar bronnenmateriaal verwerven en gegevens eruit selecteren.
6. De kandidaat kan: - in het kader van een historische vraagstelling verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; - onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken.
7. De kandidaat kan bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met: - het onderscheid tussen feiten en meningen; - tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie hij zelf; - de rol van waardepatronen in heden en verleden; - het ondersteunen van uitspraken met behulp van argumenten.
Domein B: Oriëntatiekennis
Voor tijdvak 9 gelden de volgende kenmerkende aspecten: - het voeren van twee wereldoorlogen; - de Duitse bezetting van Nederland.