Honger in Brazilië

Het is wrang om te horen dat Brazilië een voedselexporterend land is, terwijl zo'n 17 miljoen mensen (10% van alle Brazilianen) chronisch ondervoed zijn. Zij kunnen de Braziliaanse landbouwproducten simpelweg niet betalen.

In Brazilië lijdt meer dan een kwart van de bevolking, zo'n 50 miljoen mensen, honger; sommigen af en toe, sommigen regelmatig tot bijna altijd.
De meesten van hen wonen in een van de negen noordoostelijke staten van Brazilië, het armste deel van het land. In Brazilië sterven maar weinig mensen van de honger, maar chronische ondervoeding komt er volop voor.

Lula kondigt zijn Fome Zero-programma aan Toen Luíz Inácio Lula da Silva in 2003 president van het land werd, beloofde hij dat hij ervoor zou zorgen dat in 2007 iedere Braziliaan drie keer per dag te eten zou hebben. Hij lanceerde een ambitieus programma dat hij 'Fome Zero' (te vertalen als: Nul of Geen Honger) noemde. De eerste 575 miljoen euro (voor 2003) vindt hij op de begroting door de geplande aankoop van enkele straaljagers te schrappen.
Het Fome Zero-project gaat uit van twee principes: we moeten mensen te eten geven ('Geef ze een vis'), maar we moeten er ook voor zorgen dat mensen voldoende inkomen hebben zodat ze hun eigen voedsel kunnen kopen of verbouwen ('Leer ze vissen'). Deelnemers aan het Fome Zero-project krijgen een elektronische pas waarmee ze moeten aantonen dat ze het geld dat ze krijgen besteden aan basisbehoeftes (eten + brandstof om te koken); tegelijkertijd moeten ze aantonen dat ze hun kinderen naar school sturen en zelf deelnemen aan (gratis) cursussen die hun positie op de arbeidsmarkt moeten verbeteren.


Website van het Fome Zero-project

In zijn speech zei Lula -zoals de president door iedereen genoemd wordt- het volgende:
"Om de honger te overwinnen is een grote inzet, een grote mate van vasthoudendheid, veel moed en toewijding van ons allemaal gedurende de komende vier jaar nodig."


Tot zover de mooie woorden. Maar hoe gaat het in de praktijk? We kijken allereest naar een dorpje in het uiterste noorden van Brazilië.

Kinderen kijken televisie in het dorp Lagoa da Caridade. Het dorp ligt in de staat Piauí, een van de armste staten van Brazilië en vaak getroffen door ernstige droogtes. Het dorp valt onder het bestuur van Acauã zo'n 100 kilometer daarvandaan. Acauã is een van de steden die door de regering van Brazilië zijn aangewezen als proefkonijn voor de ontwikkeling van het Fome Zero-programma.
Onder begeleiding van een Duitse priester hebben de inwoners van Lagoa da Caridade diverse projecten in het kader van Fome Zero opgezet. Ze houden bijen voor honing en geiten voor het vlees dat ze verkopen aan de grote steden van Brazilië en aan het buitenland. Ze werken om beurten bij elkaar op de akkers om meer opbrengsten te hebben. Door deze inspanningen is hun inkomen gegroeid, genoeg om het hele jaar door hun families te eten te kunnen geven, om hun huizen op te kunnen knappen en om voorzieningen te kunnen aanschaffen als televisies en koelkasten, die voorheen in plaatsen als Lagoa da Caridade volstrekt onbekend waren.

Manuel José da Silva is een kleine boer in Acauã. Hij heeft vier monden te voeden: zichzelf, zijn vrouw en twee dochters. Hij heeft daarvoor alleen de bonen en het graan die hij geplant heeft. De bevolking van Acauã is een van de armste van Brazilië. Niet minder dan 87% van het stadje moet rondkomen van zo'n anderhalve euro per dag en heeft vaak te lijden van de gevolgen van droogtes. Acauã is samen met drie andere gebieden in de staat Piauí door de Braziliaanse regering uitgekozen voor het Fome Zero-project.





Enkele kleine boeren uit Acauã zijn op weg naar
het naburige Paulistana om daar in het kader
van het Fome Zero-project vee te verkopen.










Een succesverhaal is het verhaal van het dorp Soledade in de staat Paraiba. Soledade ligt in een gebied dat gekenmerkt wordt door extreem weinig regenval, waardoor landbouw moeilijk en duur is. De meeste grond is eigendom van een grootgrondbezitter (die vaak ver weg in de stad woont en zijn bezit door iemand anders laat beheren - vaak een vertegenwoordiger van een invloedrijke criminele bende); deze landeigenaren bezitten ook bijna alle waterbronnen in het gebied. Met steun van het Fome Zero-project hebben de landloze boeren van Soledade stukjes grond kunnen aankopen; ze hebben hun eigen waterputten kunnen slaan en krijgen les in goed boeren.
Het resultaat is dat de afhankelijkheid van de grootgrondbezitters is afgenomen, dat extreme armoede en ziektes ten gevolge van honger flink zijn teruggedrongen. Maar belangrijker nog: de boeren van Soledade kunnen zichzelf bedruipen, betalen netjes hun leningen terug en houden voldoende inkomen over om geen honger meer te hoeven leiden.
De regering van Lula ziet er ook op toe dat de grondgrootbezitters en de 'watermaffia' de boeren met rust laten.


Ondanks enkele succesverhalen is er toch ook veel kritiek op Lula's plannen. Critici vinden zijn plannen duur, onduidelijk, ambitieus en zeggen dat de doelstelling 'uitroeiing van de honger in 2007' niet gehaald zal worden. Lula heeft echter nog enkele jaren om zijn ideeën te verwezenlijken. Laten we hem voorlopig maar het voordeel van de twijfel geven...

De Nederlandse regering prijst Lula voor zijn inspanningen om de honger terug te dringen volgens millenniumdoelstelling 1 van de Millenniumverklaring. Minister van Ardenne is om die reden bij Lula op bezoek geweest om hem een rapport te overhandigen over de inspanningen van de Nederlandse regering op dit vlak.

Minister van Ardenne voor ontwikkelingssamenwerking
overhandigt president Lula
het Nederlandse rapport