We leven in het Holoceen, althans volgens de leerboeken. Dat tijdperk begon ongeveer 11.500 jaar geleden toen de laatste ijstijd afliep. Daarvòòr zijn er andere tijdperken geweest. In elk van die tijdperken had de aarde een ander aanzien dan nu. Dat kunnen we nog steeds zien door gesteentelagen in de aardkorst te onderzoeken.

Gesteentelagen met de grens
tussen het Krijt en het Tertiair

Elke laag vertelt zijn verhaal over het tijdperk waarin het is ontstaan, over de planten en dieren die toen leefden (waarvan fossiele en andere resten zijn te vinden), over het klimaat, over veranderingen in het landschap en zo meer. Meestal ging de overgang van het ene tijdperk naar het volgende geleidelijk.

Enkele malen is zo'n overgang snel gegaan. In korte tijd veranderde de aarde sterk van aanzien. In korte tijd stierven de meeste planten- en diersoorten op aarde uit. Het beroemdste voorbeeld hiervan is het einde van het Krijt ongeveer 65 miljoen jaar geleden. Toen stierf in korte tijd 70% van alle soorten uit en verdwenen alle soorten dinosauriërs.

Nu verandert de aarde opnieuw snel van aanzien, ditmaal door ingrijpen van de mens. Dat is begonnen in de prehistorie toen mensen aan landbouw gingen doen. Dat ingrijpen laat steeds meer sporen na in de aardbodem. Daarom stelde de Nederlandse scheikundige Paul Crutzen voor om het tijdperk waarin we nu leven Anthropoceen te noemen, het Tijdperk van de Mens.

Het ingrijpen door de mens heeft nu al grote gevolgen gehad. Enkele voorbeelden:

• Vele van de bossen op aarde zijn verdwenen.
• De aarde is aan het opwarmen waardoor landijs (gletsjers en ijskappen in de poolgebieden) wereldwijd afsmelt.
• In de oceanen zijn uitgestrekte gebieden te vinden waar plastic afval ronddrijft.
• En niet in de laatste plaats: talloze planten- en diersoorten zijn uitgestorven of dreigen uit te sterven.

Die gevolgen lijken de komende tientallen jaren nog groter te worden. Als dat werkelijk het geval is, zullen de sporen die de mens nalaat in de aardbodem nóg duidelijker zijn.

Krijgt Crutzen zijn zin? Zo ja, vanaf wanneer leven we in het Antropoceen of wanneer begint dit nieuwe tijdperk? Een groep wetenschappers onder leiding van de Britse archeoloog Jan Zalasiewitcz zoekt naar het antwoord op deze vraag. Aan de hand van het antwoord dat de groep vindt, stelt ze een advies op voor de International Union of Geological Sciences (IUGS). Dat is een internationale groep wetenschappers die de aarde bestudeert. Aan de hand van het advies van Zalasiewitcz en zijn collega's maakt de IUGS uit of we het tijdperk waarin we nu leven Anthropoceen moeten noemen of (voorlopig nog) Holoceen.

De aarde bij nacht, een gesimuleerde afbeelding van de wereld in het Anthropoceen

Help Jan Zalasiewitcz en zijn medewerkers bij het opstellen van het advies aan de IUGS. Onderzoek hoe de mens het aanzien van de aarde verandert en wat voor sporen de mens op die manier achterlaat in de aardbodem. Kun je de stelling 'we leven in het Anthropoceen' bevestigen of ontkrachten? Probeer een en ander visueel weer te geven en verwerk je onderbouwing, samen met jullie conclusie in een glog. (Kijk in het Arsenaal om te zien hoe je een glog maakt).