Oppervlakte :
236,040 km 2 (7 x Nederland)

Bevolking:
25,5 miljoen

Godsdienst :
Katholiek 33%
Protestant 33%
Moslim 16%
Inheems 18%

In het midden van de vlag een afbeelding van het Nationale symbool de Kraanvogel (Crested Crane)

1 – Waar draait het om?
2 – Welke partijen?
3 – Chronologie
4 – Conflictbemiddeling
5 – Rondom conflicten
6 – Vooruitzichten
7 – Meer informatie op Internet

Het nationaal embleem van Oeganda vertelt een symbolisch verhaal: op een groene heuvel staat een schild met twee gekruiste speren. Het groen symboliseert Oeganda’s groene vegetatie. Het schild wordt aan de linkerkant ondersteund door de Oegandese Kob (een soort hert). Dit dier symboliseert de rijkdom aan wilde dieren in het land. Aan de rechterkant wordt het schild ondersteunt door de kraanvogel, het nationale symbool van Oeganda. Het schild en de speren symboliseren de bereidwilligheid het vaderland te verdedigen. Bovenin het wapen zijn de golven van het Victoria Meer, Afrika’s grootste zoetwatermeer, weergegeven. In het midden van het wapen staat de zon, die zo bepalend is voor het Oegandese klimaat. Onder de zon staat een Afrikaanse drum, die gebruikt wordt bij het dansen, plechtigheden en om de mensen bij elkaar te roepen. Op de groene heuvel zie je koffie en katoen, Oeganda’s belangrijkste exportproducten. Daartussen vloeit de Nijl, ‘s werelds langste rivier die zijn reis in Oeganda begint. Het motto van Oeganda is ‘For God and my Country’.

Als in 1986 de guerrilla leider Yoweri Museveni aan de macht komt, betekent dit het einde van een lange en bloedige burgeroorlog. Vanaf de onafhankelijkheid van Engeland in 1962 tot aan de overname door Museveni wordt het land geregeerd door de presidenten Milton Obote en Idi Amin. Alhoewel beide presidenten zich schuldig maken aan etnische moordpartijen en liquidaties van politieke tegenstanders, haalt vooral Idi Amin het internationale nieuws met zijn openlijk bedreven wandaden. In 1986 ligt het eens zo welvarende land sociaal en economisch in puin en is het aan Yoweri Museveni en zijn Movement om het land weer op te bouwen en het vertrouwen in de regering te herstellen. De Movement is een politieke beweging die zich baseert op de gedachte dat alleen een politieke agenda mensen zou moeten verenigen, en niet zoals in het verleden gebeurd was, etniciteit en religie. Na jaren stammenstrijd, ziet het merendeel van de Oegandese bevolking de voordelen van een dergelijk geen-partijensysteem (no-party system) in. Ook internationaal is er vertrouwen in het nieuwe bewind. De donor-gemeenschap ziet in Museveni een voorbeeld voor andere Afrikaanse leiders, en ondersteunt een groot aantal projecten onder andere op het gebied van educatie, wetgeving en plattelandsontwikkeling. De economie groeit, de veiligheid keert terug en er is vrijheid van meningsuiting.

Ondanks de positieve ontwikkelingen worden de vrede en veiligheid in Oeganda bedreigd door een explosief mengsel van problemen. Oeganda wordt omringd door landen waar de politieke situatie instabiel is. Rwanda en de Democratische Republiek van Kongo in het zuiden en het westen kennen een recent verleden van ernstige burgeroorlogen (tussen de Hutu’s en de Tutsi’s). Oeganda is militair betrokken bij het de conflicten. Soedan, in het noorden steunt rebellengroeperingen die tegen het bewind van Museveni zijn. Kenya in het westen ligt regelmatig met Oeganda in de clinch onder andere vanwege de grensoverschrijdende veediefstallen die door de Karamajong, een nomadisch veehoedersvolk, worden gepleegd.

De binnenlandse politiek ligt onder vuur omdat steeds meer stemmen opgaan die pleiten voor de herinvoering van een meer-partijensysteem . Extremistische moslimgroeperingen beschuldigen Museveni ervan een soort zuidelijk Tutsi-rijk in het Grote Meren Gebied te willen stichten en ontregelen de vrede in het zuiden. Ook zijn er moslimgroepen actief betrokken bij destabiliserende activiteiten in het noorden. De noordelijke districten beschuldigen Museveni ervan donorgelden voor de ontwikkeling van het noorden ‘af te tappen’ ten behoeve van ontwikkeling zijn geboortestreek in het zuiden.

Problemen met Soedan, in het noorden
Een van de problemen vindt z’n oorsprong in de traditionele verdeling tussen de noordelijke en zuidelijke stammen. Het noorden (grofweg boven de equator) is etnisch verwant aan de volken in de Soedan, het zuiden (grofweg beneden de equator) is etnisch verwant aan de mensen in Rwanda en Burundi. Toen de koloniale mogendheden de grenzen vaststelden, brachten ze twee totaal verschillende bevolkingsgroepen onder in een land, Oeganda. Deze bevolkingsgroepen zijn ook weer onderverdeeld in tal van grote en kleine stammen. Over en weer is er moeite om leiderschap van een andere etniciteit en dominantie van een andere stam te accepteren. Museveni, die uit het zuidelijke gedeelte komt, heeft het noorden nooit helemaal op zijn hand gekregen. Rebellen- groepen zijn de grens overgetrokken en opereren nu vanuit de Soedan, louter om de boel te destabiliseren. De rebellenbeweging The Lord’s Resistance Army (LRA) is zo’n groepering. Ze ontvoeren kinderen en dwingen hen dienst te nemen als kindsoldaat. Er vinden voortdurend zware gevechten plaats tussen het regeringsleger en de LRA. Soedan lijkt de rebellen te ondersteunen, wat de relatie tussen Soedan en Oeganda onder spanning zet.

Problemen met de Democratische Republiek van Kongo (DRC), in het westen
Een ander probleem is de betrokkenheid van Oeganda met het conflict dat zich afspeelt in het westelijke buurland, de Democratische Republiek van

Kongo (DRC).

 

Als Museveni in 1998 troepen naar Kongo stuurt, claimt hij dat hij het volk van de DRC wil mobiliseren, zodat ze zelf hun dictatoriale leider Denis Sassou Kabila af kunnen zetten en een nieuwe leider kiezen. Maar het is duidelijk dat eigenbelang aan Oeganda’s inmenging ten grondslag ligt. De DRC is rijk aan grondstoffen en mineralen, Museveni heeft een oogje op de goudvoorraden in de grond. Pas na lange internationale druk trekt Oeganda in 2000 z’n troepen uit het grootste deel van Kongo terug. Maar in het grensgebied blijft Oeganda betrokken door rebellengroeperingen militaire steun te verlenen. Ook de noordelijke rebellengroepen gebruiken de DRC tegenwoordig als uitvalshoek. Bij de schermutselingen vinden regelmatig burgers de dood.

Problemen met Rwanda, in het zuiden
De relatie met het zuidelijke buurland Rwanda is verslechterd sinds Museveni en de Rwandese leider Kagama een verschil van mening ontwikkelden over de aanpak van het conflict in de DRC. Rwanda is daar ook bij betrokken en wil – anders dan Museveni – Kabila zelf met militaire middelen uit de macht ontzetten. Hun troepen raken onderling slaags. Pas in 2000 tekenen ze een overeenkomst voor een staakt-het-vuren in de DRC.

Regering van Oeganda onder leiding van President Yoweri Museveni
Ondanks een voorspoedige ontwikkeling van de economie, moet de regering van Museveni diverse problemen het hoofd bieden. Op kleine splintergroeperingen na (die zich vanaf het begin tegen Museveni’s overname van de macht verzet hebben), vindt zijn politieke en economische aanpak algemene goedkeuring. Toch is de vrede kwetsbaar: er zijn veel groeperingen die zich om een af andere reden tegen zijn regering afzetten.

Het leger van Oeganda
Museveni’s guerillaleger, de National Resistance Army en later het regeringsleger, de People’s Defence Forces (UPDF) zijn goed getraind en gedragen zich gedisciplineerd jegens de burgers. Toch blijkt het moeilijk de discipline te handhaven. Na de overname van de macht neemt Museveni ook ex-rebellen in het leger op. Deze zijn geen discipline gewend en hebben zich vaak aan groffe mensenrechtenschendingen schuldig gemaakt. De heropvoeding van deze ex-rebellen lukt maar ten dele. Met name in het noorden wordt er melding gemaakt van schendingen door het regeringsleger.

Regering van Rwanda onder leiding van President Paul Kagama
Kagama en Museveni verschillen van mening over de aanpak van het conflict in de Democratische Republiek van Kongo. Ze vechten niet alleen tegen Kabila, maar er vinden ook gevechten plaats tussen Rwandese en Oegandese troepeneenheden, notabene op Kongolees grondgebied. In 2000 tekenen de beide partijen een contract, waarin ze beloven zich uit Kongo terug te trekken.

Regering van De Democratische Republiek van Kongo onder leiding van President Denis Sassou Kabila
President Kabila is aanvankelijk een bondgenoot van Museveni, en heeft dezelfde politieke ideeën. Hij ontwikkelt zich echter als een dictator. Museveni helpt rebellengroeperingen in de DRC met hun strijd tegen Kabila. Laurent Kabila wordt vermoord. Zijn zoon Joseph Kabila volgt hem op. Deze roept Rwanda en Oeganda herhaaldelijk op zich uit Kongo terug te trekken.

The Lord’s Resistance Army (LRA) onder leiding van Joseph Kony
Deze beweging voert vanuit Soedan invallen uit in het noorden van Oeganda en wordt geholpen door Soedan. De LRA zegt te willen regeren volgens de bijbelse Tien Geboden. Alhoewel de beweging claimt de politieke gevoelens van het volk te vertegenwoordigen, krijgt het in de praktijk geen steun. De bevolking is wars van het geweld dat de LRA uitoefent. De LRA is berucht om zijn ontvoeringen van kinderen, om ze vervolgens als kindsoldaat in te zetten tegen hun eigen volk. Meisjes worden gedwongen met de rebellen te trouwen. Amnesty International schat dat er de laatste paar jaar zo’n tienduizend jongens en meisjes zijn ontvoerd.

Afb. Tekening van Joseph Kony door een ontvoerd kind.

Het Western Nile Bank Front
Aminloyalisten die tegen het bewind van Museveni zijn. Ze hergroeperen zich in Soedan en nemen vanaf 1993 actief de wapenen op tegen de Oegandese regering.

De Karamajong
De Karamajong zjin zwaar gewapend: er wordt geschat dat er zo’n 35.000 illegale wapens in omloop zijn. De laatste jaren voeren de Karamajong ook roofovervallen uit op dorpen in naburige districten.

Extremistische moslimgroeperingen
Ongeveer 10 procent van de Oegandese bevolking is moslim. Oeganda beschuldigt de Arabisch Islamitische regering van Soedan ervan de extremistische moslimgroeperingen, zoals de Tabliq (actief in het noorden van Oeganda) en de Allied Democratic Forces (actief in het zuiden van Oeganda) financieel en materieel te ondersteunen. Extremistische moslims worden verantwoordelijk gehouden voor de bomaanslagen op de ambassades in Nairobi en Dar es Salaam in 1998 en ‘kleinere’ bomaanslagen op burgerdoelen in Kampala.

1962
Oeganda wordt onafhankelijk van Engeland. Milton Obote is de eerste president. Hij wordt in 1971 afgezet door Idi Amin. Na een paar jaar neemt Obote de macht weer over en vlucht Amin naar Soedan. In de jaren ‘70 en ‘80 verslechtert de economische en sociale situatie in het land.

1981
Yoweri Museveni begint met de voorbereidingen voor een gewapende opstand. Zijn guerrillaleger, de National Resistance Army (NRA) krijgt de steun van de bevolking.

1986
De NRA marcheert Kampala binnen. Yoweri Museveni wordt als president ingezworen. Het betekent het begin van vrede en heropbouw van Oeganda. Museveni zet een breed geschakeerde politieke beweging op, de National Resistance Movement (NRM). Hier worden ook ‘bekeerde’ tegenstanders in opgenomen. Lokaal wordt de Movement vertegenwoordigt door de Local Resistance Councils , lokale dorpsraden waar alle geledingen van de bevolking in vertegenwoordigd zijn (belangrijk: ook vrouwen). De dorpsraden betekenen een decentralisatie van de macht. De bevolking wordt door middel van landelijke trainingsprogramma’s uitgebreid geïnformeerd over de doelstellingen van de Movement.

1986
De splintergroepering The Holy Spirit Movement onder leiding van Alice Lawena wordt actief in het noorden. In 1989 gaat deze groepering op in de Lord’s Resistance Army (LRA) onder leiding van Joseph Kony.

1994
De Lord’s Resistance Army gaat een verbond aan met het Western Nile Bank Front . Museveni’s troepen trekken de Soedanese grens over en vallen daar de rebellen aan. Het conflict krijgt een regionaal karakter.

1955
Opkomst van extremistische moslimgroeperingen zoals een aftakking van de Tabliqs , de Liberation Tigers of Uganda , actief in het noorden en de Allied Liberation Forces in het zuiden. Islamitische deserteurs uit Oegandese leger richten het Uganda Muslim Salvation Front op (UMSF). Oeganda beschuldigt Soedan ervan deze groeperingen te ondersteunen.

1995
De Western Nile Bank Front leidt zware verliezen tegen Museveni. Het conflict escaleert. Duizenden mensen ontvluchten het geweld. Er wordt geschat dat er de laatste paar jaar zo’n 300.000 tot 400.000 mensen voor het geweld op de vlucht zijn geslagen.

1996
In het zuidelijk deel van Oeganda laat de Allied Democratic Forces (ADF) steeds vaker van zich horen. Ze bedreigen en ontvoeren het personeel van hulporganisaties die werken met de honderdduizenden vluchtelingen van het geweld in de regio ( het conflict tussen de Hutu’s en de Tutsi’s in 1994) en zijn verantwoordelijk voor honderden doden onder de burgerbevolking. Internationale hulporganisaties zien zich in 2000 genoodzaakt een groot gedeelte van hun programma op te schorten vanwege de algehele onveiligheid.

1996
Ordelijke en vreedzame verkiezingen, Museveni wordt voor een periode van 5 jaar tot president gekozen. Zijn Movement en het geen-partijensysteem blijven gehandhaafd.

het grotemerengebied

1997
Oeganda zet 20.000 soldaten tegen de rebellen in het noorden. De gevechten vinden plaats in Soedan. Het conflict in het noorden en de ontvoering van kinderen door de LRA krijgen internationale bekendheid. Lokale en internationale organisaties beginnen met reddingsprogramma’s voor de kinderen.

1998
Er ontstaat een patsstelling tussen Oeganda en de rebellen in het noorden. De druk om vredesonderhandelingen te beginnen, groeit. Beide partijen nemen de eerste aarzelende stappen om een politieke oplossing voor het conflict te vinden. Desalniettemin vinden er later in het jaar weer gevechten plaats. Het Front wijkt uit naar de DRC en voert vandaar uit invallen uit in Oeganda.

1998
Museveni stuurt een troepenmacht van 15.000 man de DRC om het Kongolese volk te helpen Kabila af te zetten.

Mei 1999
Op voorwaarde dat ze zich vreedzaam overgeven en in de Oegandese gemeenschap te herintegreren, biedt Museveni de LRA leider Joseph Kony en zijn volgers algemene amnestie aan. Aan het eind van dat jaar legaliseert het Oegandese parlement amnestie van alle rebellen die in het land actief zijn.

het parlementsgebouw

December 1999
Oeganda en Soedan tekenen een contract, waarin ze overeenkomen te zullen stoppen met de steun aan de rebellengroepen. Anno 2004 doen geruchten de ronde dat Soedan Joseph Kony steunt met de inrichting van legerkampen.

2000
Er vindt er een referendum plaats over de vraag of het g eenpartijensysteem vervangen moet worden door een meer-partijensysteem . Circa 50 procent van het electoraat maakt gebruik van hun stemrecht. Daarvan kiest 90 procent voor het handhaven van de Movement.

2000
Rwanda en Oeganda tekenen een staakt het vuren in de DRC. Ze verzoeken om een spoedige plaatsing van een VN vredesmacht.

2001
Yoweri Kaguta Museveni wint met 66% van de stemmen de verkiezingen. De volgende verkiezingen zijn in 2006.

Museveni op het voetbalveld

Binnenlands
In Oeganda heeft zich sinds de overnamen van Yoweri Museveni in 1986 een uitgebreid netwerk van lokale organisaties, en kerkorganisaties ontwikkeld, die onder andere actief zijn op het gebied van gezondheid, plattelandsontwikkeling en inkomensgenererende activiteiten. De bloei van deze lokale organisaties wordt gestimuleerd door het proces van decentralisatie dat de regering van Museveni in gang heeft gezet. Decentralisatie bevordert besluitvorming op lokaal niveau, waardoor de lokale omstandigheden in het besluit meegewogen kunnen worden. ‘Empowerment’ is een belangrijk aspect van decentralisatie. Dit geldt ook voor de positie van de vrouwen. Onder het motto ‘ If you educate the women, you educate a nation’ heeft Museveni zich ingezet voor de verbetering van de positie en educatie van de vrouw. Vrouwengroepen zijn in Oeganda krachtige vechters voor de vrede en mensenrechten. Het Centrum ter Voorkoming van Conflicten (Centre for Conflict Pevention) is een voorbeeld van een dergelijke organisatie. Het centrum traint vrouwen om les te geven in conflictpreventie. Veel van de leden zijn vrouwen die belangrijke sociale positie hebben. Er wordt naar hun vredesboodschap geluisterd. Het centrum organiseert ook programma’s voor getraumatiseerde kinderen.

De vredesbeweging in Oeganda richt zich voornamelijk op het conflict in het noorden en is georganiseerd door lokale leiders, kerken, en NGO’s. Een aantal van deze organisaties hebben ook programma’s geïnitieerd die zich richten op vredeseducatie en rehabilitatie van oorlogsslachtoffers, met name kinderen met oorlogstrauma’s die door de LRA ontvoerd werden en wisten te ontvluchtten. De laatste jaren zijn er ook veel NGO’s en kerkorganisaties in andere delen van Oeganda actief. Een groeiend aantal organisaties houden zich bezig met mensenrechten.

Over het algemeen zijn de organisaties en de kerken het er over eens dat de regering van Museveni moet proberen het conflict (in het noorden zowel als het conflict met de DRC en Rwanda) door middel van dialoog op te lossen. Staf en studenten van de Makerere Universiteit zijn dezelfde mening toegedaan, er vindt een grote vredesmars plaats.

Buitenland
De Verenigde Staten ziet in Oeganda een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen het toenemende islamitisch fundamentalisme in Afrika. Het United States International Agency for Development (USAID) is dan ook betrokken bij een groot aantal ontwikkelingsprojecten. De organisatie oefent druk op de Oegandese regering uit, het conflict in het noorden door middel van onderhandelingen op te lossen.

de Makerere Universiteit

De Commissie van Mensenrechten van de Verenigde Naties neemt naar aanleiding van het misbruik van kinderen van de LRA, een resolutie aan die speciaal de ontvoering van kinderen aan de orde stelt. De organisatie zet de Soedanese regering onder druk om mensenrechten serieus te nemen en wapenleveranties aan de rebellen te stoppen zolang deze zich schuldig maken aan schendingen van (kinder)rechten. Soedan zegt toe de resolutie te respecteren. In de praktijk blijkt hier echter niet veel van. De LRA gaat door met de ontvoeringen.

UNICEF werkt samen met de organisatie Concerned Parent of Abducted Children (CPAC) en de Kerken van Oeganda om de ontvoerde kinderen terug te krijgen. De organisatie is een nationale en internationale campagne begonnen om aandacht te vragen voor het lot van kinderen tijdens de oorlog.

De organisatie ACORD, Uganda is al jaren actief in Oeganda. Het organiseerde onder andere een tweedaagse conferentie over conflictresolutie in het noorden, waaraan deel genomen werd door vertegenwoordigers van regionale en internationale organisaties.

Er zijn in Oeganda een aantal internationale organisaties actief, die ontwikkelings- samenwerking combineren met programma’s voor de opbouw van de vrede, counseling voor getraumatiseerde oorlogsslachtoffers en rehabilitatie van vluchtelingen. Dit zijn onder andere de Nederlandse SNV, het Deense DANIDA, Volunteers Overseas, World Vision, en Uganda World Learning Incorporated. De organisaties werken over het algemeen samen met Oegandese partnerorganisaties (counterparts). De programma’s richten zich onder andere op educatie en bijscholing, en het opzetten van inkomensgenererende activiteiten. Deze praktische aanpak stelt de mensen in staat in hun onderhoud te voorzien. De achterliggende gedachte is dat zo voorkomen kan worden dat mensen zich uit armoede aansluiten bij de rebellen.

Anno 2002 is President Museveni 16 jaar aan het bewind. Het conflict in het noorden woekert voort en kost de staat handen vol geld. Nog dagelijks worden er kinderen door de LRA ontvoerd. Museveni is teruggekomen op zijn voornemen met de LRA rebellenleider Kony te onderhandelen. Hij ziet een oplossing van het conflict in een normalisatie van de relatie met Soedan Ook de situatie met de Karamajong is niet verbeterd. Omdat de situatie in het noorden zo onveilig is, stagneert daar ook de ontwikkeling. Dit geeft weer aanleiding tot beschuldigingen aan het adres van de regering dat het de zuidelijke districten zou bevoordelen.

Vrede in Oeganda blijft in sterke mate afhankelijk van de politieke situatie in de buurlanden. Die is nog steeds explosief, de onmin tussen de Hutu’s en de Tutsi’s sluimert gevaarlijk dicht onder de oppervlakte. Alles hang af of de betrokken landen de wil hebben de wankele vredesakkoorden overeind te houden.

De economische groei is nog aanzienlijk, maar er is een groeiende kloof tussen de ontwikkeling van het platteland en de stedelijke gebieden. De onvrede over deze onevenwichtige ontwikkeling groeit. Corruptie is ook nog steeds een probleem. Museveni zelf lijkt niet direct betrokken, maar een aantal van zijn ministers wel. Donorgelden zouden worden misbruikt. De donorgemeenschap is wat huiverig geworden, en stelt steeds nadrukkelijk eisen met betrekking tot corruptiebestrijding.

Al met al is de vrede in Oeganda relatief. En stel, Museveni en zijn Movement hebben – zoals tegenstanders beweren- hun langste tijd gehad? Kan een meer-partijen systeem stammenrivaliteit en stammendominantie buiten de deur houden? En wie heeft statuur genoeg om Museveni, gewaardeerd en omtreden als hij is, te kunnen opvolgen?

http://nl.wikipedia.org/wiki/Oeganda:
landenprofiel met kaart
http://www.countryreports.org/content/uganda.htm:
landenprofiel
http://www.myuganda.co.ug/:
algemene informatie over Oeganda en links naar nieuws
http://www.africaonline.com/site/ug/:
nieuwsartikelen over de situatie in Oeganda
http://www.personal.psu.edu/users/w/g/wgc113/Colleagues/Uganda/:
informatie over en foto’s van Oeganda, door Jane Egau