In de 18-de eeuw was er een uitgebreide handel in tot slaaf gemaakten door Nederlanders. Aan het eind van die eeuw kwamen er steeds meer protesten tegen de slavernij. In de 19-de eeuw werd de slavernij in Nederland steeds meer ingeperkt. Alleen bij uitzondering was er soms nog slavernij door de wet toegestaan. In 1863 werd slavernij in Nederland en zijn koloniën helemaal verboden. Ook andere landen deden slavernij in de 19e eeuw in de ban. Nu is het overal ter wereld verboden.
Toch komt slavernij nog steeds voor. In 2021 deed een artikel over gastarbeiders in Qatar in de Britse krant The Guardian veel stof opwaaien. Volgens de schrijvers ervan werkten die werklieden onder slechte en gevaarlijke omstandigheden aan de bouw van de stadions en andere voorzieningen die nodig waren om het jaar daarop de eindronden te houden van het WK Voetbal van dat jaar. Er zou sprake zijn geweest van extreme uitbuiting en slavernij.
Lees hierover twee bronnen:
- Meer dan 6500 migranten dood bij werkzaamheden in aanloop naar WK Qatar (nos.nl), en
- WK 2022 in Qatar gebouwd op slavernij - Joop - BNNVARA met hierin gemonteerd een video over Nepalese bouwvakkers die in Qatar werkten.
Is slavernij in Nederland dan wél voltooid verleden tijd? Of komt ook hier nog slavernij voor? Deze vraag krijgen leerlingen in deze les te onderzoeken.
Plan van aanpak
Voor deze les trekt u één lesuur uit.
In deze les worden mensen die in slavernij leven niet als ‘slaven’ aangeduid maar als ‘slaafgemaakten’ want het woord ‘slaaf’ suggereert dat mensen als slaaf geboren worden.
U laat de leerlingen de film zien in Bron: Dichterbij dan je denkt. Voor deze startactiviteit trekt u 5 minuten uit.
De leerlingen zoeken in een woordenboek de betekenis van de woorden ‘slavernij’ en ‘uitbuiting’ op.
Daarna neemt iedereen de andere bronnen in de les door. Hiervoor trekt u 15 minuten uit.
Daarna gaan de leerlingen de volgende casussen onderzoeken. Hier ruimt u 20 minuten voor in.
De bedoeling is dat ze nagaan of er in die casussen sprake is van uitbuiting en/of slavernij en zo ja op welke manier.
De casussen zijn:
- Bulgaarse sekswerkers
- Een tuinbouwbedrijf in het Westland
- Huisvesting arbeidsmigranten
- De Marechaussee slaat slag tegen mensenhandel via Eindhoven Airport
- Tussen Oekraïners die naar Nederland zijn gevlucht zitten hoogstwaarschijnlijk ook mensenhandelaren
- Vrouwenhandelaar in Almelo voor de rechter
De casussen zijn verzameld in Bron: Fout geregeld.
Tenslotte gaat u samen met de leerlingen na wat ze aan de hand van de casussen kunnen zeggen over de vraag of er nog slavernij is in Nederland.
Uitwerking
Slavernij betekent dat mensen eigendom zijn van iemand en zelf niet mogen beslissen over hoe ze leven.
Slaafgemaakten zijn mensen die eigendom zijn van iemand anders. Dit woord vervangt in het dagelijks gebruik steeds meer het woord ‘slaaf’ omdat mensen niet als slaaf geboren worden.
Bij uitbuiting van werknemers is sprake van een ongelijke verhouding tussen hen en hun werkgevers, maar niet van slavernij. Kenmerken hiervan zijn onder meer uitbetaald loon dat (ver) onder het bij wet bepaalde minimum ligt, onveiligheid op de werkplek, slechte huisvesting door de werkgever, intimidatie, pestgedrag door meerderen jegens hun ondergeschikten, mishandeling en werktijden die de wettelijke norm (ver) te boven gaan.
Bij uitbuiting en slavernij spelen mensenhandelaren een grote rol. Werkgevers die hun werknemers uitbuiten of als slaafgemaakten houden, hebben die werknemers vaak verkregen via mensenhandel.
Maar zodra een werkgever ook nog de paspoorten en andere identiteitspapieren afpakt van zijn werknemers en werknemers belet hun woon- en werkplek te verlaten, is er sprake van slavernij.
Uitbuiting en slavernij komen in Nederland vooral voor in de seksindustrie en in de land- en tuinbouw, maar ook in de vleesindustrie. Het gebeurt vooral bij arbeidsmigranten, maar bijvoorbeeld ook bij vrouwen en minderjarigen. Minderjarigen kunnen in de seksindustrie terechtkomen, als ze in contact komen met loverboys.
In Nederland bestrijden de Arbeidsinspectie en het Openbaar Ministerie uitbuiting en slavernij door werkgevers op te sporen en te bestraffen die zich hieraan schuldig maken. Mensenhandel is strafbaar en wie hierop betrapt wordt, komt voor de rechter. Hiermee voldoet Nederland aan de verplichting om slavernij te bestrijden. Die verplichting is aangegaan door het Europese mensenrechten- verdrag te tekenen. Ook voldoet Nederland aan de morele verplichting tot bestrijding van slavernij, die voortvloeit uit het tekenen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties.
Kerndoelen
39. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en leert de uitkomsten daarvan te presenteren.