ja_mageia

Als onderhandelingen muurvast zitten wordt een staking vaak gezien als laatste redmiddel. Door te staken proberen werknemers de werkgevers over te halen. Staken is een recht.  Dat recht is vastgelegd in een VN-verdrag.

In Nederland wordt in vergelijking met andere landen weinig gestaakt. Er heerst hier over het algemeen arbeidsrust. Daar zijn verschillende redenen voor.

• De vakbeweging neemt een belangrijke plaats in de samenleving in. Vakbonden praten veel met regering en werkgevers. Zo kan de vakbond op andere manieren haar doelen bereiken.
• Werkgevers en werknemers kunnen het goed met elkaar vinden. Ze proberen er eerst door overleg uit te komen (het beroemde Nederlandse poldermodel).
• Er zijn politieke partijen die opkomen voor de belangen van werknemers. De banden tussen politieke partijen en vakbonden zijn losser dan vroeger. Toch is er nog steeds een relatie tussen de FNV en de PvdA en het tussen het CNV en het CDA. De politieke partijen behartigen ook de belangen van de werknemers.
• De verzorgingsstaat zorgt voor een inkomen bij ziekte of werkloosheid. Harde acties als stakingen zijn dan vaak niet meer nodig.

Tot 1872 staat in de Nederlandse wet dat werknemers niet mogen staken. De arbeiders mogen zich niet in groepen verenigen, geen coalities vormen tegen de werkgevers. De opheffing van dit 'coalitieverbod' in 1872 zorgde ervoor dat het recht van vereniging, dat eigenlijk al bestond sinds de grondwet van 1848, ook in de praktijk kon worden gebracht. Vanaf dat moment was er, zij het ongeschreven, een stakingsrecht voor werknemers.
Na de spoorwegstaking in 1903 komt er voor ambtenaren en spoorwegpersoneel een stakingsverbod.
Pas in 1980 verdwijnt dit stakingsverbod voor ambtenaren uit de wet.

Na de Tweede Wereldoorlog bemoeit de rechter zich steeds vaker met stakingen. Als aan rechters gevraagd wordt om zich uit te spreken over een staking, letten ze op een aantal zaken:

• Alle wettelijke middelen om uit het conflict te komen moeten zijn geprobeerd. Er mag pas gestaakt worden als het onderhandelen is mislukt.
• Het doel en de gevolgen van de staking moeten in evenwicht zijn.
• De staking moet duidelijk en op tijd zijn aangekondigd.

Als ambtenaren gaan staken, zal de rechter scherper letten op de belangen van het publiek. De gevolgen van het staken kunnen groot zijn. Denk maar aan stakingen in het openbaar vervoer of bij de vuilnisophaaldiensten of politie en brandweer.