Islam in the Spotlight

Mustafa Kemal Atatürk (Thessaloniki, 19 mei 1881 - Istanbul, 10 november 1938), was een officier van het Turkse leger, schrijver, staatsman en de grondlegger en eerste president van de republiek Turkije.

Mustafa werd geboren in een Turks gezin in Salonika dat nu in Griekenland ligt, maar in 1881 deel was van het Ottomaanse Rijk. Hij kreeg een militaire opleiding aan de cadettenschool, waar ze hem de bijnaam Kemal ('de volmaakte') gaven.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelde hij een belangrijke rol in het afslaan van de geallieerde invasie in de Slag om Gallipoli. Na de Eerste Wereldoorlog werd het Ottomaanse Rijk grotendeels bezet door de geallieerden. Het gehele Europese deel en een groot deel van Anatolië werden bezet door het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Italië, Frankrijk en Armenië. In 1919 kwam Mustafa Kemal met een deel van het leger in opstand tegen zowel de geallieerde bezetters als tegen de Ottomaanse sultan Mehmet VI Vahideddin. Tussen 1919 en 1923 streden Kemals troepen tegen de Europese en sultangezinde troepen.

In 1920 accepteerde Mehmet VI het Verdrag van Sèvres, hetgeen door veel Turken als vernederend werd gezien. Kemals beweging in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog kreeg hierdoor veel steun onder de Turkse bevolking. Op 23 april 1920 werd het nieuwe Turkse Parlement opgericht, hetgeen Mehmets regime verder verzwakte.

In november 1922 werd Mehmet officieel afgezet en werd Mustafa Kemal erkend als de nieuwe leider van Turkije. Na nieuwe vredesbesprekingen met de geallieerden volgde het Verdrag van Lausanne (1923), dat door veel Turken als meer acceptabel werd gezien.

Turkije werd een seculiere republiek (= scheiding van kerk en staat) met Mustafa Kemal als eerste president en partijvoorzitter van de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi, de Republikeinse Volkspartij).

Zijn politieke ideeën worden het kemalisme genoemd. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte van Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. Ook voerde hij verregaande sociale en politieke hervormingen door. Zijn grootste hervorming is de scheiding van kerk en staat. Verder voerde hij familienamen in en liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse. De Turkse leider was één van de dragers van de Turkse Onafhankelijkheidsmedaille.

Mustafa Kemal kreeg van het Turkse volk in 1934 de naam Atatürk dat zoveel betekent als '(voor)vader der Turken'. Mustafa Kemal overleed in 1938 op 57-jarige leeftijd aan levercirrose. Hij werd in Ankara bijgezet in een speciaal voor hem gebouwd mausoleum: Anitkabir.

Atatürk is ook in het Turkije van vandaag ongekend populair en openbare kritiek op hem in de media wordt niet toegestaan. Zijn portret hangt in ieder openbaar gebouw en staat op de lira, de Turkse munt.

In 2010 is een film over Atatürk gemaakt (alleen in het Turks)