Islam in the Spotlight

In 2011 zijn er in Nederland 453 moskeeën. Daarvan wordt de helft door Turkse organisaties beheerd, rond een derde door Marokkanen en eentiende door Surinamers.

Bijna de helft van alle moskeeën staat in Noord- en Zuid-Holland. De islam kent verschillende bewegingen en stromingen en dat zie je terug in het beheer en bestuur van de moskeeën.

Maatschappelijke functie
Anders dan in de herkomstlanden is de moskee in Nederland niet alleen de plaats voor religieuze verplichtingen en religieus onderwijs. Vaak is de moskee ook een ontmoetingsplaats waar leden van de gemeenschap terecht kunnen voor advies op uiteenlopende gebieden, voor voorlichting, sport, recreatie, ontspanning, voor een winkel of een maaltijd. Ook bestaan er vaak contacten tussen moskeeën en kerken (soms ook synagogen) in het kader van een interreligieuze dialoog.
Uit een enquête onder 120 moskeeën bleek dat 79% van de moskeeën naast religieuze functies ook andere maatschappelijke functies vervult. Vooral moskeeën met een Turkse of een Pakistaanse achtergrond zijn maatschappelijk actief.

Naar de moskee
Het idee 'hoe langer in Nederland, hoe minder naar de moskee' klopt niet helemaal. Het verschil tussen de eerste generatie en de tweede generatie is gering. Bij Turken is het eigenlijk te verwaarlozen: 35 procent van de eerste generatie bezoekt regelmatig de moskee, tegen 33 procent van de tweede generatie. Bij Marokkanen leek lange tijd wél sprake van een afname: de eerste generatie ging vaker naar de moskee, de tweede generatie leek zich af te keren van de moskee. In het Jaarrapport Integratie 2009 concludeerde het Sociaal en Cultureel Planbureau echter een ommekeer: een toename van moskeebezoek door Marokkanen van de tweede generatie. Toch gaan Marokkanen gemiddeld minder vaak naar de moskee dan Turken.
Terwijl vrijwel alle Turkse en Marokkaanse Nederlanders zichzelf moslim noemen (97 procent), gaat uiteindelijk bijna 60 procent nooit naar de moskee. Dat komt onder meer doordat vrouwen niet zulke moskeegangers zijn. De moskee is vooral een ontmoetingsplaats voor mannen en voor vrouwen is er nu eenmaal weinig ruimte in de moskee. De centrale gebedsruimte is alleen voor mannen toegankelijk, vrouwen moeten op het balkon.
Het opleidingsniveau is ook van invloed op het moskeebezoek. Hoe hoger de opleiding, hoe minder vaak men naar de moskee gaat. Van de Marokkanen met maximaal een basisopleiding gaat 50 procent minstens één keer per maand, tegen slechts 31 procent met een hbo- of wo-opleiding. Bij Turken is die verhouding respectievelijk 48 procent tegen 32 procent.

De oudste moskee staat in Den Haag

De Essalam-moskee in Rotterdam-Zuid (tekening rechts) moest de grootste moskee van Nederland worden, maar na zeven jaar is de bouw nog steeds niet voltooid. De oorzaken: een bouwstop, beroerd ontwerp, gebrek aan geldschieters, gedoe met de gemeente, failliete aannemer en andere redenen. Een tegenvaller voor de Marokkaanse gemeenschap.
Inmiddels zijn de minaretten wel klaar en is de moskee ook van buiten zo goed als af. Tot de deuren van de Essalam opengaan blijft de Turkse Sultan Ahmet in Zaandam de grootste. Deze is aan de Diyanet verbonden, het Turkse presidium voor godsdienstzaken. De Diyanet valt onder het Turkse ministerie van algemene zaken. De moskee doet al sinds 1994 dienst.

De Yunus Emre-moskee in Almelo (zie foto boven) is een van de oudste moskeeën, in 1974 ging hij open. De bouw werd mede betaald door de overheid, met steun van de inmiddels afgeschafte Wet Premie Kerkenbouw. Ook de textielfabrikant Ten Cate betaalde mee, uit solidariteit met de werknemers. Sinds de verbouwing in 1989 is er plek voor duizend gelovigen.

Ouder is de Mobarakmoskee in Den Haag, de eerste stenen moskee in Nederland, geopend in 1955.

De El Fath-moskee in Amersfoort is juist een van de nieuwste moskeeën in Nederland en lijkt op een moderne Nederlandse kerk met een koepeltje, of op een bakstenen cultureel centrum met een torentje. De moskee is gebouwd door de Marokkaanse gemeenschap en doet veel aan rondleidingen, open huis, taalcursussen, voetbaltoernooien en computerlessen.
Verder hebben de meeste gemeenten wel een traditionele moskee: de Mevlana in Rotterdam, Noeroel Islam in Den Haag maar ook de Suleymaniye in Tilburg, Anwar-e-Medina in Eindhoven, Suleyman in Uden of de An-Nur in Waalwijk.

Overzicht van de belangrijkste moskeeën.

Drenthe
Assen: El Moslimien (Marokkaans)
Assen: Moskee Al Hussein
Assen: Moskee Mevlana (Turks)
Emmen: Moskee Yildirim Beyazit (Turks)
Hoogeveen: Moskee Hoogeveen

Flevoland
Almere: Moskee Abu Bakr (Marokkaans)
Almere: Sultan Ahmetmoskee (Turks)
Dronten: Fatihmoskee (Turks)
Lelystad: Firdausmoskee
Lelystad: El Imaanmoskee
Lelystad: Osmanlimoskee