Islam in the Spotlight

Sinds 1923 is er geen kalifaat meer geweest. Wel zijn er strenggelovige moslims die een nieuw kalifaat willen. Ze willen weer terug naar een wereld waarin een kalief de gemeenschap van moslims bestuurde en probeerde de islam te verbreiden in gebieden waar de godsdienst nog niet ingeburgerd was.

Eén van die strenggelovige moslims is de Egyptische filosoof Sayyid Qutb (1906-1966). De dichter en schrijver was ooit aanhanger van het socialisme, maar voelde zich steeds meer aangetrokken tot de islam uit de tijd van de Rechtgeleide Kaliefen. Zijn ideaal was een maatschappij waarin iedereen leeft naar de wetten van de islam. Voor dat doel sloot hij zich aan bij de Moslim-Broederschap, een Egyptische beweging van strenggelovige moslims. De Moslim-Broederschap was door de Egyptische regering verboden. In 1954 werd Qutb opgepakt en in de gevangenis gezet.

Tijdens zijn gevangenschap schreef hij de boeken 'In de schaduw van de Koran' en 'Mijlpalen'. Daarin heeft hij zijn opvattingen over het kalifaat uiteengezet:

• iedereen gaat weer leven zoals Mohammed het uitgelegd heeft en
• kleine groepen strijders voeren een heilige oorlog tegen alle vijanden van de islam tot ze daarbij de dood vinden en martelaar worden. Die strijd moet het dagelijks leven en het zittende bestuur zodanig ontwrichten dat een kalief de macht kon grijpen.

De vijanden van de islam zijn volgens Qutb christenen. Die zijn gewend om wereldse en goddelijke zaken gescheiden te houden. Zo mag de staat zich niet met godsdienst bemoeien en de kerk niet met het landsbestuur. Die scheiding bestaat in de islam niet, maar christenen willen het volgens Qutb in islamitische landen doorvoeren. Zelfs meent hij dat christenen de islam helemaal willen uitroeien. Vijanden van de islam zijn volgens Qutb ook moslims die niet-islamitische ideeën en manieren van leven hebben aangenomen.
In 1966 werd Qutb terechtgesteld, maar zijn boeken over het nieuwe kalifaat werden populair onder moslims. De bekendste of beruchtste groepen die de ideeën van Qutb in  praktijk wilde brengen werd al-Qa’ida onder leiding van Osama Bin Laden (foto rechts).

Een andere strenggelovige moslim die een nieuw kalifaat wil stichten is de Palestijnse jurist Taqiuddin an-Nabhani (1909-1977). Hij richtte in 1953 de beweging Hizb ut-Tahrir op. In tegenstelling tot Qutb wil deze beweging geen geweld gebruiken. De leer moet worden verbreid door de leden van de beweging over de oemma en als er voldoende aanhangers zijn wordt er een regering gevormd die het islamitisch recht invoert en de islamitische regels handhaaft. De beweging is onder meer actief in het Midden-Oosten, Indonesië en Nederland.

Vinden veel moslims dat er een nieuw kalifaat moet komen? In Arabische landen in ieder geval niet. In verschillende Arabische landen kwamen opstandelingen in verzet tegen de machthebbers. Dat kwam voor de dag toen vanaf december 2009 mensen in het ene na het andere Arabische land in opstand kwam tegen hun landsbestuurders. Ze wilden en willen geen kalifaat, wel meer vrijheid en welvaart, meer banen (in Tunesië bijvoorbeeld is de werkloosheid hoog) en een landsbestuur dat democratisch en niet corrupt is. Eerst ruimde president Ben Ali van Tunesië het veld, vervolgens president Moebarak van Egypte en tenslotte president Gadaffi van Libië. Ook in Bahrein, Jemen en Syrië braken opstanden tegen de zittende regering uit.

Voor zover het te overzien is, is er weinig steun voor een nieuw kalifaat.