Islam in the Spotlight

‘Oprechte vrouwen zijn gehoorzame vrouwen’, zo staat het in een van de verzen in de Koran (4:34). Maar aan wie moeten de vrouwen gehoorzaam zijn? Aan hun man, of aan Allah? Of aan beiden? De standaarduitleg van het vers
- de interpretatie - is dat vrouwen hun man moeten gehoorzamen. Daarmee zouden ze ook gehoor geven aan de wens van Allah.

Nu zijn er in de Koran veel verzen die oproepen tot gehoorzaamheid. Maar die duiden op gehoorzaamheid aan Allah. En niet aan de man. Waarom zou vers 34 dat dan wél doen? Dit zijn de soort vragen waar moslimfeministes zichover buigen. Moslimfeministes vertegenwoordigen een stroming binnen de islam die de Koran en andere heilige geschriften willen ontdoen van vrouwonvriendelijke interpretaties.

Moslimfeministes zijn het erover eens dat de Koran in beginsel de man en vrouw gelijk stelt. Maar, zeggen ze, toen de Koran 1400 jaar geleden in Arabië aan Mohammed werd geopenbaard, heerste daar een patriarchale cultuur. In een partriarchale maatschappij spelen mannen een belangrijke rol, vaak met uitsluiting van vrouwen als gevolg. Het waren dan ook alleen mannen die de openbaringen aan het volk uitlegden. Ook de (a)hadith (mondelinge overleveringen over het leven van Mohammed) werden door mannen onderzocht, opgetekend en uitgelegd. Hun uitleg werd gekleurd 

door de patriarchale cultuur waarin ze leefden. Met andere woorden: ze hadden geen belang in de emanciperende boodschap van de islam en legden de teksten
- bewust en onbewust - in hun voordeel uit. In veel Arabische landen leven de mensen ook nu nog in een patriarchale maatschappij. In die landen worden veel vrouwen onderdrukt en gediscrimineerd.

Volgens moslimfeministes is de ‘vermannelijking’ van schuld aan de onderdrukking van de vrouw in de islam. Zij willen daarom terug naar de oorspronkelijke bronnen van de koran. Ze willen een nieuwe interpretatie van de islamitische leefregels, dit keer vanuit een vrouwelijk perspectief en met de steun van de Koran.

Moslimfeministes roeren zich op nationaal en internationaal niveau. In de vrouwengalerij kun je met een aantal Nederlandse moslimfeministes kennismaken. Een voorbeeld van een internationale moslimfeministe is de Amerikaanse Tayyibah Taylor (foto links). Ze groeide op in een christelijk gezin, maar bekeerde zich als studente tot de islam. Ze ontwikkelde zich tot voorvechtster van vrouwenrechten en richtte de eerste islamitische vrouwenglossy in Amerika op. Ze heeft een uitgesproken mening over de positie van de vrouw in de islam:

"Ik geloof in een islam waarin vrouwen ertoe doen. Gedurende zoveel eeuwen waren mannen de enige uitleggers van de islamitische brongeschriften. En dat deden ze op hun androcentrische* manier, met veel vrouwenhaat als gevolg. Er is een diepe ongelijkheid. Dat moet anders." 

*Gecentreerd of gericht op mannen, vaak leidend tot de verwaarlozing of uitsluiting van vrouwen. 

Ook het internationale debat wordt aangezwengeld: de Internationale Groep voor Studie en Reflectie over de Vrouw in de Islam (GIERFI) organiseert debatten en publiceert over islamitisch recht. De groep gaat ook in discusie met religieuze autoriteiten. Hun voorzitster Asma Imrabet (foto links) vindt dat een seksistische lezing van de oorspronkelijke teksten door de eeuwen heen hebben bijgedragen aan discriminatie en onderdrukking van de vrouwen. Lmrabet wil ook het negatieve westerse beeld van de moslimvrouw corrigeren.

Het betoog van de moslimfeministes wordt niet overal met gejuich ontvangen. integendeel, ze ontmoeten een bolwerk van tegenstand, zowel van mannen als van vrouwen:

• Islamgeleerden zeggen dat de feministes niet over voldoende kennis beschikken om de bronteksten te interpreteren.
• Wetenschappers zeggen dat de benadering vanuit een islamitisch perspectief niet historisch genoeg is.
• Westerse feministes twijfelen of religieuze vrouwen wel oprecht menen dat ze gelijkwaardig zijn aan mannen. Want: waarom accepteren ze dan zo’n ondergeschikte rol?
• Islamitische vrouwen die emancipatie en de islam als onverenigbaar zien, vinden dat hun zusters ‘recht proberen te praten wat krom is’.